 |
| Nhìn vịnh Tuamco từ Trung tâm đô thị Choco là một vùng bị quên lãng, nơi mà nhiều trạm y tế trống rỗng do thiếu nhân viên y tế |
Colombia: Sốt rét do P.falciparum lan rộng cả nước
Ngày 15/8/2016. Malaria News-Colombia: Sốt rét do P.falciparum lan rộng cả nước (Colombia: Malaria caused by the falciparum parasite spreading throughout country). Trong lịch sử Colombia cũng như phần còn lại của châu Mỹ La tinh, chủng sốt rét thường gặp là do ký sinh trùng P.vivax nhưng năm nay nhiều trường hợp sốt rét do P.falciparum-chủng ký sinh trùng gây ra thể bệnh sốt rét nặng nhất.
Tháng 4 năm nay, trong một phản ứng khẩn cấp giúp những người dân di dời trong vùng Chocó tây bắc Colombia, đội ngũ của chúng tôi phát hiện sự gia tăng bất thường về số ca mắcsốt rétP.falciparum thay vì thường gặp P.vivax như trước đây. Tuy nhiên, đây không phải là điều quá ngạc nhiên với chúng tôi. Trước khi phân tích chi tiết về con số này, cần làm rõ thêm một vài điểm về bối cảnh sốt rét là lưu hành ở Colombia. Theo ước tính 85% vùng lãnh thổ của quốc gia này có điều kiện khí hậu thuận lợi cho muỗi vector truyền bệnh sống và sinh sản, ngoài ra 60% người dân Colombia sống trong các vùng có nguy cơ. Đây là trường hợp ở Chocó trên bờ Thái Bình Dương-một trong 3 điểm nóng sốt rét của cả nước, ngoài ra mỗi năm hay 6 năm lại có một đợt bùng phát sốt rét do El Niño, hiện tượng thời tiết cực đoan làm thay đổi lượng mưa mà sau đó làm gia tăng sự sinh sản của muỗi. Gần đây nhất là sự bùng nổ sốt rét vào năm 2010 với hơn 117.000 trường hợp được báo cáo, trong đó có 71% là P.vivax và 28% là P.falciparum. Tuy nhiên, chỉ trong vòng 6 tháng đầu 2016, Colombia đã ghi nhận hơn 50.500 ca mắc sốt rét vượt quá số mắc cả năm 2014 và 2015. Trong đó, 98% là sốt rét nhẹ (simple cases): 60% P.falciparum, 35% P.vivax và 3% phối hợp hai chủng (P.f+P.v). Nguyên nhân của sự thay đổi cơ cấu ký sinh trùng này vẫn chưa được biết nhưng nếu điều này đang xảy ra tại Colombia thì cũng có thể xảy ra (hoặc kết thúc xảy ra) ở các nước khác trong khu vực như Venezuela hay Brazil. Phương pháp điều trị khác nhau cho mỗi chủng sốt rét (Different treatments for each malaria strain)Cả hai chủng P.falciparum và P.vivax đều có thể gây tử vong nếu không chữa trị kịp thời, ký sinh trùng P.vivax có thể ẩn tồn tại trong gan gây ra các triệu chứng cấp tính ở thận, gan và phổi với những hậu quả chết người. Chủng sốt rét P.falciparum gây ra các thể bệnh có biến chứng như sốt rét thể não (cerebral malaria) có tỷ lệ tử vong cao ở các nhóm dễ bị tổn thương là trẻ em, phụ nữ mang thai và người cao tuổi. Mặc dù hai chủng sốt rét này có cách thức điều trị khác nhau do tính chất gây bệnh khác nhau nhưng đều có hiệu quả cao nếu được dùng thuốc kịp thời. Ngoài ra, nhiều người nhiễm phối hợp hai chủng sốt rét cần được nhập viện điều trị vì sự phục hồi thường là chậm hơn và đôi khi có thể phát sinh các biến chứng. Sự thay đổi cơ cấu chủng loại ký sinh trùng sốt rét năm nay cũng làm bị động kế hoạch của Bộ Y tế Colombia, cơ quan không cung cấp đủ thuốc điều trị cho sốt rét P.falciparum và không thể có được trong hơn 3 tháng do kế hoạch đã lập với Quỹ toàn cầu phòng chống AIDS, Lao và sốt rét. Vì lý do này, cuối tháng 5/2016, Tổ chức bác sĩ không biên giới (MSF) đã tặng 20.000 liều thuốc điều trị sốt rét nhẹ (simple cases), 400 liều điều trị sốt rét nặng (complicated cases) và được các nhân viên y tế địa phương ưu tiên phân phối cho các khu vực bị ảnh hưởng nặng nhất. Các đội phân phát màn chống muỗi trong một số khu vực của Chocó để cố gắng làm giảm số ca nhiễm mới càng nhiều càng tốt. Đỉnh bệnh sốt rét (malaria peak) đã qua và chúng tôi trở lại đối phó với số ca sốt rét thường gặp ở các vùng lưu hành nhưng nếu xu hướng gia tăng các trường hợp bệnh sốt rét P.falciparum được khẳng định, Bộ Y tế sẽ phải thích ứng với kế hoạch và ngân sách của họ cho thực tế mới này trong cả nước. Nếu không, nguy cơ tử vong tăng lên và sự gia tăng số lượng các ca bị biến chứng do không nằm trong kế hoạch vào thời điểm này. Cuộc chiến chống lại muỗi Anopheles (Fighting against the anopheles mosquito)Colombia có một hệ thống giám sát dịch tễ học tốt,số ca sốt rét được đối chiếu và công bố mỗi tuần. Ngoài ra, chương trình sốt rét của Colombia là những "malarios", đội ngũ nhân viên được đào tạo để làm việc trong phòng chống vector (phun sương, phòng chống muỗi sinh sản…) và có nhận thức rất tốt của cộng đồng. Tuy nhiên, Colombia có một số vùng rất khó tiếp cận như Chocó bởi các dòng sông lớn và không có đường giao thông, phương tiện vận chuyển tốn kém vì vậy rất khó khăn để tới được cộng đồng sống cách xa đường thủy. Đây là khu vực bị lãng quên, nơi có nhiều trạm y tế trống rỗng do thiếu cán bộ, hơn nữa trong nhiều thập kỷ người dân của Chocó cũng đã bị ảnh hưởng bởi cuộc xung đột nội bộ và bạo lực từ các nhóm vũ trang. Ngay cả với những khó khăn này, số ca mắc sốt rét ở Colombia (giống như nhiều nước Mỹ Latinh khác) đã được kiểm soát, phù hợp mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ (MDGs) được thiết lập cho khu vực từ năm 2000 nhằm khống chế hoặc làm giảm sốt rét và các bệnh nguy hiểm khác vào năm 2015. Tuy nhiên, trong 3 năm qua số ca mắc sốt rét ở nước này đã tăng trở lại. Có thể do sự xuất hiện của virus chikungunya, virus Zika và nỗ lực phòng chống muỗi Aedes (vector truyền các bệnh này đồng thời truyền sốt xuất huyết và sốt vàng da) đã góp phần làm lãng quên phòng chống muỗi Anopheles và khống chế số ca mắc sốt rét. Những năm tới đây, chúng ta sẽ phải theo dõi chặt chẽ sự phát triển của vấn đề này ở Colombia và phần còn lại của khu vực để đảm bảo bệnh sốt rét bị đẩy lùi và có thể thích ứng với thực tế mới là khống chế số ca mắc và tử vong do sốt rét có thể phòng tránh được.
|
TRANG CHỦ
