Kyrgyzstan được WHO chứng nhận loại trừ sốt rét và châu Âu là khu vực đầu tiên làm gián đoạn lan truyền sốt rét nội địa
Ngày 4/11/2016. Tổ chức Y tế thế giới (WHO)-Kyrgyzstan được WHO chứng nhận loại trừ sốt rét và châu Âu là khu vực đầu tiên của WHO làm gián đoạn lan truyền sốt rét bản địa (Kyrgyzstan receives WHO certification of malaria elimination and Europe is the first WHO region to interrupt indigenous malaria transmission).
Vào tháng 4/2016, WHO tuyên bố châu Âu đã đạt được cột mốc quan trọng: tất cả 53 quốc gia trong khu vực đã làm gián đoạn chuỗi lan truyền sốt rét nội địa (indigenous malaria transmission) trong vòng ít nhất 1 năm.Các quốc gia duy trì không có ca mắc sốt rét tại chỗ ít nhất 3 năm liên tiếp có đủ điều kiện nộp đơnxin cấp chứng nhận loại trừ sốt rét (certification of malaria elimination) của WHO. Quá trình này là tự nguyện và có thể được bắt đầu chỉ sau khi một quốc gia đệ trình một yêu cầu chính thức tới WHO liên quan đến các đánh giá thực địa của chuyên gia tư vấn độc lập và các vòng xem xét lại của chuyên gia. Hôm nay, nước Cộng hoà Kyrgyzstan nhận được WHO chính thức chứng nhận loại trừ sốt rét. Trên toàn cầu, tổng cộng có 32 quốc gia và vùng lãnh thổ đã nhận được chứng nhận này của WHO bao gồm 19 quốc gia khu vực châu Âu Trường hợp của Kyrgyzstan(The case of Kyrgyzstan)Sốt rét đã bị loại trừ khỏi Kyrgyzstan vào 1961 thông qua các chiến dịch quy mô lớn nhưng sau khi duy trì tình trạng không có sốt rét trong vòng hơn 25 năm, cả nước báo cáo chỉ có một số ca sốt rét nhập khẩu (imported cases) chủ yếu là từ Afghanistan,tới 1986 sự lan truyền sốt rét tại chỗ (local transmission malaria) một lần nữa xuất hiện.Vào đầu những năm 1990s, khi Kyrgyzstan chuyển thành quốc gia độc lập từ Cộng hòa liên bang Xô Viết (Soviet Union), việc mở cửa biên giới tạo điều kiện cho di dân tự do kể cả du khách từ các nước lưu hành sốt rét. Một sự sụp đổ tài chính đã dẫn đến việc cắt giảm mạnh nguồn kinh phí dành cho hệ thống y tế quốc gia, giám sát sốt rét yếu kém cùng sự thiếu hụt nghiêm trọng thuốc sốt rét và hóa chất diệt đã tạo điều kiện thuận lợi cho lan truyền sốt rét địa phương. Vào 2002, Kyrgyzstan đối mặttình hình dịch bệnh sốt rét lớn sau làn sóng lớn của người lao động ở Kyrgyzstan trở về từ các quốc gia lưu hành sốt rét lân cận, chỉ riêng năm 2002 hơn 2.700 trường hợp nhiễm P. vivax được báo cáo (Hình 1).
Hình 1
Các chiến lược áp dụng (Strategies employed)Bộ Y tế Kyrgyzstan đã dẫn đầu một nỗ lực nhắm mục tiêudập tắt dịch bệnh, với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của WHO, Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID), Quỹ toàn cầu phòng chống AIDS, Lao và Sốt rét; Cơ quan Phát triển và Hợp tác kỹ thuật (ACTED), Y tế quốc tế cứu trợ khẩn cấp (MERLIN) và các đối tác phát triển khác.Đến 2003, nước nàylàm giảm mạnh số camắc sốt rét,dịch bệnh nhanh chóng được kiềm chế thông qua một số biện pháp can thiệp;hệ thống giám sát quốc gia phát hiện và điều tra ca bệnh sốt rét được tăng cường, các ca sốt rét xác định được điều trị kịp thời, hạn chế lây lan.Các biện pháp phòng chống vector chính được mở rộng như phun tồn lưu trong nhà (IRS) và sử dụng các thuốc diệt bọ gậy, đặc biệt là ở các đồng lúa. Sự tham gia của cộng đồng trong phòng chống sốt rét góp phần tích cực vào thành công này, khi các hoạt động hợp tác xuyên biên giới và liên ngành được cải thiện. Đến 2010, Kyrgyzstan báo cáo chỉ có 3 ca sốt rét tại chỗ do muỗi truyền và đến 2011 không có ca sốt rét nội địa. Kyrgyzstan bắt đầu quá trình chứng nhận loại trừ vào năm 2013, Chính phủ Kyrgyzstan đã xây dựng một kế hoạch hành động toàn diện và được tài trợ đầy đủ để bảo vệ không cho sốt rét “quay trở lại” tới năm 2018 và lâu hơn. Loại trừ sốt rét ở châu Âu(Malaria elimination in Europe)Năm 1975, khu vực châu Âu của WHO được coi là không còn sốt rét. Vào thập niên 1980s và đầu những năm 1990s, sự lan truyền sốt rét một lần nữa quay trở lại vùng Caucasus, các nước cộng hòa Trung Á và ở mức độ thấp hơn, Liên bang Nga. Thổ Nhĩ Kỳ gia tăng mạnh số ca sốt rét trong những năm 1990s sau một làn sóng người tị nạn Iraq trong Chiến tranh vùng Vịnh đầu tiên; vào năm 1994, cả nước đã báo cáo một đỉnh cao với 84.000 ca bệnh (Hình 2).
Hình 2
Đến năm 2000, thành quả các nỗ lực phòng chống đã làm giảm đáng kể gánh nặng sốt rét toàn khu vực châu Âu. Năm 2005, chỉ có 5.000 ca mắc sốt rét được báo cáo trong khu vực; mục tiêu loại trừ sốt rét nằm trong tầm tay. 10 năm sau đó, khu vực châu Âu là khu vực đầu tiên báo cáo không có ca sốt rét nội địa. Khu vực châu Âu vẫn bị phơi nhiễm với các trường hợp sốt rét nhập khẩu, đặc biệt là dọc theo biên giới giữa Afghanistan và Tajikistan, duy trì không có ca bệnh sốt rét sẽ đòi hỏi duy trì cam kết chính trị và nâng cao cảnh giác. Bất kỳ ca sốt rét mới nào phải được xác định và điều trị kịp thời, hệ thống y tế và giám sát cần được tăng cường để đảm bảo rằng bất kỳ sự tái diễn nào phải nhanh chóng được kiềm chế. Mục tiêu loại trừ sốt rét toàn cầu (Global elimination targets)Tại cuộc họp của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc (UNGA) vào tháng 9/2015, các nhà lãnh đạo thế giới nhất trí thông qua các Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs), một khuôn khổ phát triển toàn cầu mới trong 15 năm. "Chấm dứt dịch bệnh sốt rét" (Ending malaria epidemics) vào năm 2030 là mục tiêu của SDG 3; WHO giải thích điều này như việc đạt được các mục tiêu Chiến lược kỹ thuật sốt rét toàn cầu (Global Technical Strategy for Malaria) giai đoạn 2016-2030 được UNGA thông qua vào tháng 5/2015, đặt mục tiêu toàn cầu đầy tham vọng nhưng có thể đạt được trong phòng chống và loại trừ sốt rét bao gồm giảm tỷ lệ mắc mới bệnh sốt rét ít nhất là 90% vào năm 2030;giảm tỷ lệ tử vong sốt rét ít nhất là 90% vào năm 2030; loại trừ bệnh sốt rét ít nhất ở 35 quốc gia vào năm 2030; ngăn chặn sự hồi sinh của bệnh sốt rét ở tất cả các nước không còn sốt rét. Chiến lược là kết quả của một quá trình tham vấn rộng rãi kéo dài 2 năm và liên quan đến sự tham gia của hơn 400 chuyên gia kỹ thuật từ 70 nước thành viên.
|
TRANG CHỦ
