(Ảnh từ LINDA POLIKI)

Ngày 8/2/2017. BBC News-Bộ gen củadiệm mạch (quinoa) có thể làm cho ‘siêu thực phẩm’ này rớt giá (Quinoa genome could see 'super-food' prices tumble).Các nhà khoa học đã giải mã thành công bộ gen của diêm mạch (quinoa), một trong những loài cây giàu dinh dưỡng nhất nhưng lại ít được tận dụng nhất trên thế giới, loại hạt có nguồn gốc từ Nam Mỹ này là một loại “siêu thực phẩm” cực kỳ nổi tiếng vì nó rất cân đối dinh dưỡng và không chứa gluten.

Tuy nhiên, giá cả của diêm mạch đã tăng vọt trong những năm qua vì cung không đủ cầu, các nhà nghiên cứu tin rằng mã di truyền (genetic code) của cây này sẽ dẫn đến việc tạo ra nhiều giống năng suất hơn và điều này sẽ giảm bớt giá thành.

‘Mẹ của các loại hạt’('Mother grain')

Các chuyên gia cho biết diêm mạch đã được con người canh tác hơn 7.000 năm trước xung quanh Hồ Titicaca trên cao nguyên Andes và nhiều thế kỷ sau được biết tới như là “mẹ của các loại hạt” (mother grain)của đế chế Inca, sau khi người Tây Ban Nha đến đây loại cây này đã bị hất ra rìa và không bao giờ được ưu ái sử dụng hoặc nhân giống rộng rãi nữa.Loài cây này mọc ở các vùng cao và nhiệt độ mát mẻ, các nhân tố này khiến cho nó không được trồng phổ biến ngoài lãnh thổ Peru, Bolivia và Ecuador, dù nhiều quốc gia cũng trồng với số lượng nhỏ.

Nhu cầu loại hạt không chứa glu-ten này tăng mạnh trong những năm qua, nhất là ở Hoa Kỳ và châu Âu
(Ảnh do HUW EVANS PICTURE AGENCY cung cấp)

Tuy nhiên, do thành phần giàu dinh dưỡng và nó không có chứa gluten, mức độ protein cao và hàm lượng hydrat-cacbon vừa phải đã làm cho nhu cầu loại thực phẩm này tăng mạnh trên thế giới, giá của nó đã tăng gấp ba trong giai đoạn 2006 và 2013 chủ yếu là vì sự công nhận diêm mạch là một loại “siêu thực phẩm” tại châu Âu và Hoa Kỳ. Mặc dù có những lo ngại cho rằng sự tăng giá đột ngột như vậy có thể làm ảnh hưởng xấu đến người dân ở vùng Nam Mỹ vì họ phụ thuộc vào loại cây này nhưngnghiên cứu lại chỉ ra sự tăng giá này thực sự lại mang lại lợi ích cho người dân khu vực này.Hiện nay một nhóm các nhà khoa học cho biết họ đã đạt được một bước tiến lớn tiếp cận tới việc giải mã cấu trúc gen của loài cây này, bằng việckết hợp các kỹ thuật các nhà nghiên cứu đã đưa ra trình tự gen (gene sequence) diêm mạch chất lượng cao nhất hiện nay.

Diêm mạch vẫn chưa được quan tâm nhiều từ các chương trình nhân giống và vẫn còn tương đối hoang dại
(Ảnh từ GETTY IMAGES)

Trưởng dự án GS. Mark Tester, từ Đại học Khoa học và Công nghệ King Abdullah (King Abdullah University of Science and Technology KAUST) trả lời với BBC News rằng: “Bằng việc giải trình tự bộ gen của nó chúng tôi đã cung cấp nền tảng giúp các nhà gây giống làm việc nhanh hơn và hiệu quả hơn rất nhiều.Đặc biệt đối với loại hạt này, họ sẽ có thể phát triển nhiều giống cây hơn đối với các điều kiện khác nhau, họ sẽ giúp chúng ta tạo ra một loại cây tân tiến theo ý muốn”.

Nghiên cứu này đã được tiến hành tại Ả-rập Xê-út nơi các nhà khoa học muốn hiểu rõ tiềm năng của loại cây này khi mọc trong các điều kiện đất mặn
(Ảnh do GABI FIENEI cuung cấp)

Các nhà khoa học cho biết họ cũng đã khám phá ra một điều cực kỳ quan trọng nhờ bộ gen của nó là các hạt diêm mạch có chứa các saponin, là các hợp chất có vị đắng và độc bảo vệ loài cây này không bị các loài khác ăn chúng. Việc loại bỏ saponin để cho con người sử dụng làm gia tăng chi phí quá trình xử lý.GS Tester nói thêm: “Chúng tôi đã xác định được một trong số những gen mà chúng tôi tin là kiểm soát việc sản sinh ra saponin mà điều này sẽ có lợi cho việc tạo ra các chủng cây không có saponin để tạo ra các hạt diêm mạch có vị ngọt hơn.Đối với các saponin, điều này cũng có íchcho những người nông dân thông qua việc nhân giống theo lối cổ truyền. Chúng tôi đang giúp cho việc nhân giống được tăng tốc cực nhanh”.Các nhà nghiên cứu tại KAUST cũng hứng thú với diêm mạch vì khả năng chịu đựng muối của nó, Viện Saudi đã quan tâm tới loại cây này vì họ tin rằng nó có tiềm năng lớn mọc trên các loại đất cằn cỗi hơn như ở vùng Trung Đông bao gồm cả những khu vực có mức độ mặn rất cao.

Các nhà nghiên cứu đã khám phá ra các gen làm hạt diêm mạch có vị đắng
(Ảnh từ LINDA POLIKI)

Các nhà khoa học tin rằng việc hiểu rõ bộ gen này sẽ cho phép họ tạo ra các giống cây thấp hơn, vững chắc hơn và không dễ bị gãy đổ và những ích lợi này sẽ đạt được mà không cần phải sử dụng biện pháp tinh chỉnh gen.Họ tin rằng các giống mới này sẽ giúp cho diêm mạch được trồng ở nhiều nơi hơn trên thế giới và với nguồn cung cấp lớn hơn đó sẽ giúp giảm giá thành của nó.GS. Tester cho biết: “Chúng tôi muốn giá của diêm mạch giảm xuống năm lần nữa,nếu chúng ta có thể đưa chúng xuống ngang giá với lúa mì thì chúng có thể được sử dụng trong làm bánh mì và trong nhiều thực phẩm và sản phẩm khác nữa,nó thực sự có cơ hội sẽ được đưa vào việc sản xuất lương thực cho thế giới hiện tại”.Các nhà khoa học khác trong lĩnh vực này đã rất phấnkhích với việc hệ gen diêm mạch đã được giải trình tự. TS. Sven-Erik Jacobsen từ Đại học Copenhagen cho biết: “Thông tin giải trình tự DNA diêm mạch cực kỳ giá trị cho việc xác định các gen quan trọng kiểm soát các đặc điểm nông nghiệp quan trọng và cho việc xác định các biến dị di truyền trong số các loại cây trồng, giờ đây các nhà gây giống có thể đi tới thư viện gen diêm mạch để có các thông tin giúp họ tăng tốc quá trình gây giống”.Các nhà khoa học tin rằng việc giải trình tự gen của loại hạt này sẽ thúc đẩy việc sản xuất và tính phổ biến của loại hạt này và nó sẽ không còn là loại thực phẩm của giai cấp trung lưu trong các nước giàu hơn. GS. Tester cho biết: “Họ có thể tiếp tục tận hưởng nó nhưng họ sẽ có thể khó chịu vì cái họ đang ăn không còn quá hiếm và mọi người cũng đang thưởng thức nó!”.

Các nội dung khác »

---