Sốt rét ở người di cư tạo ra những ca mắc mới ở những nơi ở mới
Ngày 27/3/2017. Sốt rét ở người di cư tạo ra những camắc mới ở những nơi ở mới (Malaria migration breeds new cases in new places). Mặc dù sốt rét tiếp tục giảmnhưng Myanmar và các nước láng giềng vẫn là nơi sinh sản các chủng bệnh mới và nguy hiểm.Ở Myanmar, bệnh sốt rét là một mối đe dọa yên tĩnh. Nước này có tỷ lệ nhiễm sốt rét cao nhất khu vực Đông Nam Ánhưng hiếm khi thấy sốt rét quá tải ở các phòng khám và chắc chắn không có hàng triệu người chết như ở vùng cận Saharan châu Phi.Thay vào đó, sốt rétdiễn ra từ từ trong các quần thể không được chú ý ở các trại khai thác gỗ tếch trái phép, các trang trại sắn lát và các tiền đồn quân đội xa xôi;sau đó nó biến thành những chủng mới mạnh mẽ có thể lan ra toàn cầu và đề kháng với các loại thuốc mới nhất và hiệu quả nhất.Mặc dù số ca sốt rét mới đã giảm trong nhiều thập kỷ qua,Chương trình phòng chống sốt rét quốc gia (NMCP) Myanmar báo cáo tỉ lệ ký sinh trùng sốt rét hàng năm giảm 49% từ năm 2012 và tỷ lệ mắc sốt rét giảm 62% nhưngTiểu vùng sông Mêkông (GMS) vẫn là khu vực sản sinh ra các chủng ký sinh trùng kháng thuốc.vào năm 2015ước tính Myanmar có khoảng 250.000 ca mắc sốt rét, giờ đây đã đánh bại Campuchia trong việc gia tăng các chủng sốt rét kháng thuốc. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), "bằng chứng đáng tin cậy" (credible evidence) của các chủng sốt rét kháng lại các thuốc sốt rét mạnh nhất đã được phát hiện ở các khu vực Tanintharyi và Bago, và Mon, Kayin, Kayah và các bang miền nam Shan.Ma Sandii Lwin, Giám đốc điều hành của Hiệp hội Y tế và Phát triển Myanmar, trước đây từng làm việc cho Quỹ Toàn cầu phòng chống AIDS, Lao và Sốt rét cho biết "Bằng cách nào đó GMSsản sinh ra các chủng kháng thuốc và chúng tôi không thực sự hiểu về dịch tễ học”.Sandii Lwin giải thích trong những năm 1950s và 1960s, những chủng kháng thuốc sốt rét đầu tiên với chloroquine xuất hiện ở Đông Nam Á và lan sang Châu Phi và Nam Mỹ. Kết quả là loại thuốc phổ biến khắp mọi nơi trở nên vô dụng để ngăn chặn Plasmodium falciparum, chủng sốt rét phổ biến nhất và gây ra sốt rét ác tính.
Một trẻ em người dân tộc thiểu số Kayin được xét nghiệm sốt rét tại một phòng khám ở Tai Muang,
cách biên giới với Myanmar, tỉnh Kanchanaburi khoảng 10 km vào tháng 10/2012 (EPA)
Thuốc điều trị ưu tiên trên toàn cầu cho P. falciparum bây giờ là trị liệu phối hợp artemisinin (ACTs), việc phát hiện artemisinin rất quan trọng đến nỗi nhà khoa học người Trung Quốc khám phá ra nó, Youyou Tu đã được trao giải Nobel Y học năm 2015. Hiện nay nó được sử dụng khi kết hợp với các loại thuốc như piperaquine và là một mối quan tâm đối với sốt rét trên toàn thế giới.Tuy nhiên, ACTs có một nhược điểm nghiêm trọng, Sandii Lwin giải thích: "Không có thứ vũ khí thay thế" hay nói cách khác không có thuốc thay thế có hiệu quả ACTs sẽ dẫn tới việc sử dụng trở lại chloroquine do vậy khi các chủng sốt rét kháng ACTs đầu tiên bắt đầu xuất hiện ở biên giới Thái-Campuchia,Đông Nam Á đã trở về số không cho một cuộc đấu tranh tuyệt vọng của y tế quốc tế chống lại căn bệnh này, ngay cả khi số ca sốt rét khu vực thực sự giảm.Vào năm 2014, Quỹ Toàn cầu đã phát động một Đáp ứng khẩn cấp tới sự kháng thuốc Artemisinin (Emergency Response to Artemisinin Resistance) phân bổ 124 triệu đô la (USD) cho các nỗ lực ngăn chặn khẩn cấp chống lại sốt rét kháng thuốc ở Myanmar, Thái Lan, Việt Nam, Lào và Campuchia-một "mức tài trợ chưa từng có cho một khoản trợ cấp khu vực", WHO cho biết.Một phần của vấn đề này làm cho GMS trở thành khu vực màu mỡ cho các chủng sốt rét mới khi các quần thể của nó có xu hướng di chuyển ra xung quanh.Hơn 100.000 công nhân từ Myanmar và Thái Lan đã di chuyển vào tỉnh Pailin phía tây Campuchia trong "cuộc săn tìm đá quý" (Ruby Rush) giai đoạn1988-1992. Một báo cáo của WHO về sốt rét ở GMS giải thích khi các công nhân trở lại, căn bệnh này đã đi cùng với họ. Các bệnh viện và phòng khám địa phương ở khu vực Tak trên biên giới Thái Lan-Mianma ước tính rằng 80% số ca nhiễm của họ có nguồn gốc từ Campuchia.Ngày nay, Tak vẫn còn có hàng chục ngàn người tị nạn và hàng trăm ngàn công nhân nhập cư Myanmar, nhiều người trong số họ đi qua biên giới thường xuyên và không chính thức. Tuy nhiên,sốt rét không chỉ ảnh hưởng tới các công nhân di cư mà các nhân viên quân sự cũng thường bị ảnh hưởng bởi bệnh sốt rét, Sandii Lwin cho biết. "Họ [binh lính] dành nhiều thời gian trong rừng, có những người đứng đầu bang nói rằng họ sẽ loại trừ bệnh sốt rét nhưng họ thậm chí không cung cấp thuốc và màn ngủ cho binh lính của họ", những người này không chỉ di động mà còn sống và làm việc trong rừng và rừng sâu làm cho họ rất khó khăn trong tiếp cận với các chuyên gia chăm sóc sức khoẻ.Ông Louis Da Gama, một thành viên của Ban chỉ đạo Sáng kiến khu vực về kháng Artemisinin (RAI) cho biết: "Người cuối cùng mắc bệnh sốt rét ở khu vực này sẽ là người mù chữ, nghèo khổ, từ một người dân tộc thiểu sốsống gần rừng và làm điều gì đó bất hợp pháp. Vậy làm thế nào để bạn tiếp cận người đó? Và làm thế nào để bạn vươn tới hàng trăm ngàn người trong số họ? ". Những người có nguy cơ sốt rét cao là những người mắc bệnh phổ biến nhất bao gồm kẻ săn trộm, người khai thác gỗ trái phép và nông dân sống ở vung sâu, nhiều người trong số họ dành nhiều tháng ở sâu tại các nơi hoang dã.Người dân trong các cộng đồng này có xu hướng thận trọng với hệ thống chăm sóc sức khoẻ công cộng, lựa chọn tự chữa bệnh. "Họ không có thích vội vã tới bệnh viện của chính phủ", Da Gama cho biết.Họ thường bắt đầu uống thuốc quá muộn và ngừng dùng thuốc sớm hoặc vì họ cảm thấy tốt hơn hoặc đơn giản là không có đủ thuốc, hành vi này giúp ký sinh trùng kháng thuốc phát triển mạnh.Hơn nữa, Da Gama cho biết những quần thể dễ bị tổn thương nhất cũng có thể là những quần thể bị chính phủ bỏ rơi nhiều nhất: "Có những vấn đề chính trị to lớn ở đây khi bạn nói về những người nhập cư bất hợp pháp”.Điều đó không có nghĩa là chính phủ Myanmar không có động cơ chống lại bệnh sốt rét ở các vùng nông thôn, TS. Khin Maung Wynn, giám đốc dự án của Hội đồng Giáo hội phòng chống sốt rét Myanmar (MCCMP) cho rằng chính phủ đã dành rất nhiều nguồn lực cho các dịch vụ sốt rét ở mọi thị trấn.Thay vì các nguồn lực của tổ chức, chính phủ hợp tác với các tổ chức như MCCMP để thúc đẩy chăm sóc sức khoẻ đồng đẳng tại các cộng đồng xa xôi. MCCMP, hoạt động tại bang Chin, bang Kachin và các khu vực của vùng Sagaing, đào tạo tình nguyện viên từ các ngôi làngxa xôi để giáo dục cộng đồng của họ và xét nghiệm cho người bị nhiễm sốt rét. Khin Maung Wynn cho biết các test chẩn đoán sốt rét nhanh (RDTs) rất đơn giản đến nỗi ngay cả người mù chữ cũng có thể tiến hành xét nghiệm.Ông giải thích: "[Các tình nguyện viên] dạy cộng đồng về các nguyên nhân gây sốt rét, cách tìm kiếm điều trị một cách có hệ thống, làm thế nào để không tìm kiếm điều trị với các lang băm. Tỷ lệ xét nghiệm dương tính với sốt rét của MCCMP đã giảm từ 50% khi tổ chức này bắt đầu hoạt động trong năm 2007 xuống dưới 10%”.Tổ chức của Khin Maung Wynn không hoạt động ở những khu vực có nguy cơ cao đối với các chủng sốt rét mới nhưng hoạt động của tổ chức này cho thấy khó khăn như thế nào trong việc chống lại căn bệnh này ở các cộng đồng nông thôn Myanmar. Ông cho rằng ngay cả sau 10 năm hoạt động, một số làng đãkhông thể tiếp cận,những nơi này có thể cách thành phố gần nhất không quá 30 cây sốnhưng không thể tới được bằng xe máy.Trong những khu vực này, "Người ta vẫn nghĩ rằng họ mắc bệnh sốt rét bằng cách ăn chuối, bằng cách uống nước suối và đôi khi bằng cách đi vào rừng, những thần linh mang lại cho họ sốt rét", ông nói: "Vì vậy, nếu bạn có sốt bạn cung cấp một cái gì đó tới thần linh. Đó là truyền thống". Ngay cả khi họ tìm kiếm điều trị, có thể với "các lang băm" (quacks) như Khin Maung Wynn gọi họ là những người hoặc cung cấp thuốc sai hoặc điều trị không chính xác.Ông không lo lắng các chủng mới đang phát triển ở các góc khác của Myanmar sẽ giật lùi một thập niên hành động, bệnh có thể đề kháng với một số thuốc nhưng không một người có học thức biết cách làm thế nào để xác định, điều trị và cuối cùng kiềm chế căn bệnh này.Ông cho rằng các cộng đồng mà Khin Maung Wynn làm việc “không sợ hãi” (are not afraid), có đủ bác sỹ và tình nguyện viên tiếp cận đầy đủ vơi các công cụ chẩn đoán và liệu pháp kết hợp artemisinin chống lại sốt rét và các loại thuốc đang còn hiệu quả ít nhất vào thời điểm hiện nay.
|
TRANG CHỦ
