 |
| (ảnh minh họa) |
Các thể lâm sàng của bệnh ung thư vòm họng
Ung thư vòm họng là bệnh khá phổ biến tại một số quốc gia ở khu vực Đông Nam Á, trong đó có nước ta. Theo các nhà khoa học, bệnh có nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có nguyên nhân liên quan đến loại virút có tên là EBV (Epstein Barr virus). Bệnh được điều trị chủ yếu bằng tia phóng xạ, còn việc điều trị bằng thuốc hay hóa chất đang được nghiên cứu vì bệnh thường có di căn đi xa. Cần biết các thể lâm sàng để phát hiện bệnh nhằm giúp cho việc điều trị có hiệu quả.
Các nhà khoa học cho rằng nguyên nhân gây nên bệnh ung thư vòm họng rất đa dạng, trong đó có thể do nguyên nhân viêm mạn tính vùng tai – mũi - họng, nhiễm các loại hóa chất diệt cỏ, có tập quán cúng bái đốt hương trầm nhiều; dùng các thức ăn như cá muối, dưa muối... có chứa chất nitrosamin; hút thuốc lá, thuốc lào; nhiễm virút herpes hoặc do yếu tố giống nòi. Thực tế hai nguyên nhân cuối được chú ý nhiều nhất là bệnh ung thư vòm họng có liên quan đến yếu tố di truyền, liên quan đến virút gây bệnh là EBV (Epstein Barr virus) nhưng trên thực nghiệm chưa xác định được một cách rõ ràng. Các thể bệnh lâm sàng Ung thư vòm họng phát triển theo 3 thể bệnh lâm sàng là thể loét, thể tiểu thùy và thể sùi. Mỗi thể bệnh có các đặc điểm khác nhau cần được lưu ý để phát hiện và chẩn đoán.
Thể loét: Thường gặp ở thành sau vòm họng hoặc ở sâu trong hố Rosenmuller; ít gặp hơn ở thành bên vòm họng, trước vòi Eustache và trên trần vòm họng. Thể bệnh này thường là loại khối u ung thư biểu mô biệt hóa. Tình trạng khối u loét do hiện tượng hoại tử và xâm lấn dần đến các tổ chức chung quanh rồi lan tới vùng xương bướm - đá của nền sọ não. Tổn thường có xu hướng phá hủy, nong rộng lỗ và lan vào hố não giữa. Ở đây khối u có khả năng lan vào sát các dây thần kinh sọ não trung ương như dây thần sinh số II, số III, số IV, số V, số VI làm chúng bị chèn ép nhưng có thể không bị xâm lấn.
Thể tiểu thùy: Thường xuất phát từ ống Eustache và làm ống này bị tắc nhanh. Khối u có hình chùm nho, không loét và nếu có loét thì cũng không đáng kể, đây thường là loại ung thư biểu mô không biệt hóa và kém biệt hóa gọi chung là UCNT (undifferentiated carcinome of nasopharyngeal type); khối u có khả năng lan ra phía trước hàm - họng và chèn ép nhánh hàm dưới của dây thần kinh sọ não số V. Khi lan xuống phía dưới, tế bào ung thư đi vào màn hầu mềm. Ung thư dễ lan vào vùng xương đá - bướm của nền sọ não. Tuy nhiên ít gặp triệu chứng chèn ép thần kinh, khối u ở thể bệnh này thường phát triển với thời gian lâu mới có khả năng xâm lấn tới hố não giữa và có thể làm mất vôi xương nền sọ não. Trong giai đoạn muộn, khối u có thể ăn lan vào hố mắt qua khe hố mắt dưới và xâm nhập vào hốc hàm rồi qua xương vách ngăn mũi.
Thể sùi: Thường có hình cầu, không loét, đôi khi có cuống và xuất phát từ trần của vòm họng lan vào hốc vòm họng; ung thư đẩy màn hầu mềm xuống dưới và đi qua lỗ mũi sau rồi vào hốc mũi. Từ đó, chúng nhanh chóng đi vào hốc hàm và hố mắt, gây ra triệu chứng lồi mắt một bên. Loại khối u này thường là khối u lympho ác tính, có thể xuất phát từ vòi Eustache nhưng không có xu hướng lan vào hốc vòm họng mà lan vào dưới niêm mạc, tới nền sọ não. Ung thư thể bệnh này không gây chèn ép các dây thần kinh trừ khi khối u quá to nhưng chỉ gây liệt nhẹ, hạn chế. Đôi khi cũng phát hiện tổn thương ở xương nền sọ não do khối u lympho ác tính. Trái với các thể bệnh ở trên như thể loét và thể tiểu thùy, thể sùi tuy ở hố Rosenmuller nhưng không lớn, do đó không được chú ý trong một thời gian dài vì chưa có dấu hiệu bệnh lý lâm sàng.
Ung thư vòm họng có 3 thể bệnh lâm sàng khác nhau, cần lưu ý để phát hiện
(ảnh minh họa)
Tình trạng di căn của ung thư
Di căn hạch thường xảy ra trong các trường hợp mắc bệnh ung thư vòm họng. Hạch sau vòm họng hay bị di căn, nhất là khi khối u nằm ở trần vòm họng, thành sau và thành bên của vòm họng; đôi khi hạch có kích thước khá lớn. Hiện tượng di căn sớm ghi nhận từ nhóm hạch Krause, chúng thường di căn lên ở trên cao, sát với dây thận kinh sọ não số IV cuối và dây thần kinh giao cảm cổ khi ra khỏi nền sọ. Các hạch lớn sẽ chèn ép dây thần kinh và gây nên hội chứng liệt. Trong các khối u lympho ác tính, sự di căn xâm nhập vào hạch cổ, thượng đòn, nách, trung thất... và hình như bao giờ cũng theo một thứ tự nhất định. Loại khối u ung thư biểu mô không biệt hóa và kém biệt hóa gọi chung là UCNT hay gây di căn vào xương, phổi, gan và ngay cả tinh hoàn; trường hợp bệnh ít thấy ở ung thư biểu mô gai và khối u lympho ác tính; loại ung thư này còn có thể gây di căn đi xa như vào các hạch ở bụng dưới và bẹn; ung thư phát triển làm cơ thể gầy yếu nhanh và dẫn đến tử vong; trong một số trường hợp bệnh nhân có thể tử vong vì chảy máu, bị biến chứng màng não, rơi vào tình trạng suy sụp do đau khi khối u còn khu trú ở nền sọ.
Chẩn đoán xác định và điều trị
Ung thư vòm họng muốn chẩn đoán xác định chính xác phải căn cứ vào các dấu hiệu về lâm sàng, nội soi, X quang, phương pháp hiện đại, xét nghiệm tế bào học... Khám lâm sàng có thể phát hiện hạch góc hàm lớn nhanh, rắn, không đau; có triệu chứng về tai – mũi - họng như tắc mũi, chảy máu mũi, ù tai, điếc hoặc đau tai, nhức đầu một bên và liệt các dây thần kinh sọ não. Khi nội soi cần kiểm tra miệng, miệng họng, hạ họng, thanh quản, nhất là soi mũi ở phía sau để phát hiện; một phương pháp đơn giản là sờ bằng ngón tay để thăm khám họng, khi bị ung thư vòm họng thường thấy có máu bám dính theo khi rút ngón tay ra. Chụp X quang bằng phương pháp chụp phim cần thiết để đánh giá tình trạng xoang, tổn thương xương nền sọ nhất là vùng xương đá - bướm, các lỗ tròn, lỗ bầu dục, lỗ rách; có thể dùng chất cản quang khi chụp để thấy rõ hơn. Sử dụng phương pháp hiện đại như phương pháp chụp cắt lớp điện toán, chụp cộng hưởng từ trường hạt nhân, ghi vang siêu âm... cũng rất cần thiết giúp cho việc chẩn đoán. Xét nghiệm tế bào học bằng phương pháp lấy tế bào bong ra ở vòm họng và tế bào được lấy qua chọc hút hạch cổ cho kết quả dương tính chính xác khoảng 77 - 80%; đây là phương pháp nhanh, dễ thực hiện nhưng kết quả dương tính vẫn chỉ có giá trị định hướng vì khó xác định loại vi thể; phương pháp sinh thiết thường dễ thực hiện ở ung thư vòm họng thể sùi, cần cho kim luồn vào sau màn hầu để tới trần vòm họng và hố Rosenmuller; những khối u nhỏ ở vòi Eustache có thể lấy sinh thiết qua hốc mũi với động tác soi mũi ở phía sau; những sinh thiết thường khó đạt hiệu quả chẩn đoán khi vòm họng bị phù nề, khối u ở phía trên hoặc lấy không đúng chỗ, phải làm lại nhiều lần; vì vậy cần đánh giá lâm sàng, chống viêm, khám tai - mũi - họng kỹ để thấy rõ vị trí khối u trước khi làm sinh thiết, có trường hợp bệnh nhân phải gây mê; gặp trường hợp có hạch to với chẩn đoán vi thể là khối u ung thư biểu mô không biệt hóa và kém biệt hóa gọi chung là UCNT thì cần xem vòm họng cẩn thận, nếu không tìm ra khối u tiên phát thì phải theo dõi bệnh nhân lâu dài.
Về điều trị, trước khi thực hiện việc xử trí cần phân biệt loại mô tế bào học của khối u, nhất là loại khối u ung thư biểu mô không biệt hóa và kém biệt hóa gọi chung là UCNT với loại khối u ung thư biểu mô biệt hóa, đánh giá giai đoạn, đánh giá sức khỏe của bệnh nhân. Thực tế hiện nay có thể sử dụng liệu pháp tia phóng xạ và liệu pháp hóa học để điều trị bệnh ung thư vòm họng. Riêng phương pháp phẫu thuật để lấy khối u vòm họng và các hạch cổ được thực hiện trước đây nhưng hiện tại không ứng dụng nữa vì khối u vòm họng thường có xu hướng lan rộng và choán tất cả vòm họng nên không thể lấy hết được; hạch cổ tuy có xu hướng lan ra nhiều nơi nhưng tia phóng xạ có thể giải quyết hiệu quả vì hạch di căn rất dễ cảm ứng; do đó phương pháp phẫu thuật chỉ thực hiện để lấy những hạch cổ còn sót lại sau khi tia phóng xạ không làm tiêu hết.
Lời khuyên của thầy thuốc
Ung thư vòm họng là bệnh khó phát hiện sớm, thực tế ít khi bệnh được chẩn đoán ở giai đoạn đầu. Loại ung thư biểu mô không biệt hóa và kém biệt hóa thường có hiện tượng di căn đi xa, nếu ung thư đã xâm lấn vào nền sọ hoặc chèn ép các dây thần kinh sọ não thì tiên lượng rất xấu trừ khi tia phóng xạ đẩy lùi hoàn toàn các triệu chứng nhưng rất hiếm. Đối với loại ung thư biểu mô biệt hóa thì tiên lượng xấu hơn vì chúng ít cảm ứng với tia phóng xạ. Ở nước ta bệnh ung thư vòm họng thường hay gặp, theo các nhà khoa học bệnh có liên quan đến gen, đến virút; vì vậy bệnh đang được nghiên cứu về các đặc điểm sinh học để tìm hiểu thêm về những nguyên nhân gây ung thư. Ngoài các phương pháp dùng chẩn đoán xác định ung thư đã được nêu ở trên, để phát hiện sớm bệnh cần sử dụng thêm phương pháp miễn dịch học với kháng nguyên ở huyết thanh và nước bọt; góp phần xác định chẩn đoán, tiên lượng bệnh, nâng cao kết quả điều trị theo hướng cải tiến kết hợp liệu pháp tia phóng xạ với liệu pháp hóa học. Vì vậy hãy đến ngay các cơ sở y tế khi có các dấu hiệu nghi ngờ.
|
TRANG CHỦ
