Xét nghiệm phát hiện ký sinh trùng sốt rét gây bệnh (ảnh NVH)

Thực hiện Chiến lược quốc gia phòng chống và loại trừ bệnh sốt rét ở Việt Nam của Thủ tướng Chính phủ, Ủy ban Nhân dân tỉnh Thừa Thiên Huế đã chỉ đạo triển khai kế hoạch thực hiện chiến lược này đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030. Mặc dù hiện nay Trung tâm Phòng chống sốt rét-ký sinh trùng-côn trùng không còn hoạt động độc lập mà đã được sáp nhập vào Trung tâm Kiểm soát bệnh tật từ tháng 5/2018 nhưng địa phương đang phấn đấu tiến tới loại trừ bệnh theo đúng yêu cầu. 

Mục tiêu kế hoạch

Mục tiêu chung tại địa phương là khống chế người dân mắc bệnh sốt rét dưới mức 0,15/1.000 dân, không có trường hợp tử vong do sốt rét; không còn huyện ở trong giai đoạn phòng chống tích cực, 6 xã vùng sốt rét nặng chuyển qua vùng sốt rét nhẹ và vừa; 13 xã, thị trấn vùng sốt rét vừa và 24 xã, thị trấn vùng sốt rét nhẹ chuyển qua vùng nguy cơ quay trở lại để tạo cơ sở tiến tới loại trừ bệnh năm 2020.

Mục tiêu cụ thể đến năm 2020 là bảo đảm người bệnh sốt rét và người có nguy cơ mắc bệnh được tiếp cận các dịch vụ chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời;bảo đảm thực hiện các biện pháp phòng chống bệnh hiệu quả, thích hợp cho người dân sống trong vùng có nguy cơ mắc sốt rét.Loại trừ sốt rét ở huyện Phú Lộc và thị xã Hương Thủy nơi có vùng sốt rét nhẹ, tiến tới loại trừ bệnh sốt rét ở huyện Phong Điền và huyện Nam Đông; làm giảm mức mắc bệnh sốt rét tại huyện A Lưới và thị xã Hương Trà nơi có 17 xã có bệnh sốt rét nặng và vừa; đến năm2020 không còn trường hợp mắc sốt rét nội địa và chuẩn bị các thủ tục đề nghị kiểm tra công nhận loại trừ bệnh sốt rét vào cuối năm 2020.Nâng cao năng lực của hệ thống giám sát bệnh sốt rét tại các tuyến, bảo đảm đủ khả năng phòng, chống dịch bệnh sốt rét hiệu quả.Đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng các kết quả nghiên cứu khoa học vào hoạt động phòng, chống và loại trừ bệnh sốt rét.Nâng cao nhận thức của người dân về phòng, chống bệnh sốt rét để người dân chủ động phòng, chống bệnh sốt có hiệu quả cao nhất. Trên cơ sở này, định hướng đến năm 2030 là tiếp tục duy trì thành quả đã loại trừ, chủ động khống chế không để bệnh sốt rét quay trở lại. Để đạt được mục tiêu xây dựng, cùng một lúc phải thực hiện đồng thời biện pháp xã hội, biện pháp chuyên môn kỹ thuật, nghiên cứu và ứng dụng nghiên cứu khoa học, bảo đảm nguồn lực đáp ứng và hợp tác quốc tế.

Biện pháp xã hội

Phải đưa công tác phòng, chống và loại trừ bệnh sốt rét vào chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội của ngành và địa phương;tăng cường các biện pháp tuyên truyền, giáo dục đa kênh, đa cấp, đa hình thức nhằm nâng cao nhận thức của các tầng lớp nhân dân trong việc chủ động tham gia phòng, chống và loại trừ bệnh sốt rét. Tiếp tục nghiên cứu, kiện toàn hệ thống chế độ, chính sách trong công tác phòng, chống và loại trừ bệnh sốt rét, đáp ứng yêu cầu thực tế của địa phương và phù hợp với xu hướng hội nhập quốc tế.Nâng cao năng lực của hệ thống giám sát bệnh sốt rét tại các tuyến, bảo đảm đủ khả năng phòng, chống dịch bệnh sốt rét hiệu quả.Đẩy mạnh công tác truyền thông, giáo dục sức khỏe nhằm nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của người dân, làm biến chuyển hành vi đúng, có lợi sang thói quen tốt, đặc biệt người dân sống ở vùng có nguy cơ cao mắc bệnh sốt rét về các biện pháp phòng chống và loại trừ bệnh sốt rét; xây dựng đội ngũ tuyên truyền viên phòng, chống bệnh sốt rét, gắn liền với đội ngũ cộng tác viên y tế thôn, bản và cán bộ các ban, ngành, đoàn thể ở cơ sở xã, phường, thị trấn.

Biện pháp chuyên môn kỹ thuật

Biện pháp này được thực hiện theo phân vùng dịch tễ sốt rét năm 2009 đối với 152 xã, phường, thị trấn của toàn tỉnh. Trong đó có 97 xã, phường, thị trấn không có sốt rét; 12 xã, phường, thị trấn có nguy cơ sốt rét quay trở lại; 24 xã, thị trấn sốt rét nhẹ; 13 xã, thị trấn sốt rét vừa và 6 xã sốt rét nặng.

Ở vùng không có sốt rét gồm 97 xã, phường, thị trấn: Phát hiện sớm và điều trị sớm, đúng phác đồ cho các bệnh nhân sốt rét ngoại lai.Củng cố các yếu tố phòng chống sốt rét bền vững, tăng cường công tác truyền thông phòng chống sốt rét, kiểm soát đối tượng di biến động có nguy cơ mắc sốt rét, cấp một liều thuốc tự điều trị khi có sốt, vận động người dân đem theo màn ngủ khi vào vùng sốt rét.

Ở vùng nguy cơ sốt rét quay trở lại gồm 12 xã, phường, thị trấn: Duy trì và củng cố các yếu tố phòng chống sốt rét bền vững, ngăn ngừa sốt rét quay trở lại.Giám sát dịch tễ và giám sát muỗi truyền bệnh thường xuyên.Phát hiện và điều trị sớm, đúng phác đồ cho các bệnh nhân sốt rét ngoại lai để ngăn ngừa lây truyền sốt rét tại chỗ có thể xảy ra. Thực hiện các biện pháp phòng chống và điều trị thích hợp nếu xuất hiện ký sinh trùng sốt rét nội địa.Vận động người dân mua màn chống muỗi và ngủ màn thường xuyên, cấp màn cho những hộ nghèo, đối tượng đi làm ăn ở vùng sốt rét nặng và vừa.Quản lý dân đi vào vùng sốt rét, cấp thuốc sốt rét một liều tự điều trị khi có sốt và tẩm màn ngủ bằng hóa chất xua diệt muỗi cho người đi vào vùng sốt rét.Truyền thông giáo dục sức khỏe phòng chống sốt rét cho cộng đồng.Đăng ký và thực hiện các biện pháp loại trừ sốt rét.

Ở vùng sốt rét nhẹ gồm 24 xã, thị trấn: Triển khai các biện pháp phòng chống sốt rét để tiếp tục làm giảm mắc và không để chết do sốt rét, không để dịch sốt rét xảy ra.Phát triển và duy trì các yếu tố phòng chống sốt rét bền vững. Tăng cường phát hiện, chẩn đoán và điều trị; quản lý bệnh nhân sốt rét, người mang ký sinh trùng sốt rét.Vận động người dân mua màn chống muỗi và ngủ màn thường xuyên; cấp màn cho những hộ gia đình nghèo, đối tượng đi làm ăn ở vùng sốt rét nặng và vừa nhằm đạt tỷ lệ trung bình 2 người có 1 màn đôi.Tẩm màn bằng hóa chất diệt muỗi ở những nơi giáp ranh với các vùng sốt rét vừa và nặng.Giám sát dịch tễ, giám sát muỗi truyền bệnh thường xuyên.Củng cố màng lưới y tế cơ sở, điểm kính hiển vi, quản lý y dược tư nhân, quản lý dân di biến động đi và về từ các vùng sốt rét vừa và nặng.Truyền thông giáo dục sức khỏe phòng chống sốt rét.Cấp thuốc sốt rét tự điều trị khi có sốt cho đối tượng đi rừng, ngủ rẫy.Đăng ký và thực hiện các biện pháp loại trừ sốt rét khi có điều kiện.

Ở vùng sốt rét vừa gồm 13 xã, thị trấn: Triển khai các biện pháp phòng chống sốt rét mạnh để tiếp tục làm giảm mắc và không để chết do sốt rét, không để dịch sốt rét xảy ra.Phát triển các yếu tố phòng chống sốt rét bền vững.Phát hiện, chẩn đoán và điều trị, quản lý bệnh nhân sốt rét, người mang ký sinh trùng sốt rét.Cấp màn chống muỗi cho người dân nhằm đạt tỷ lệ trung bình 2 người có 1 màn đôi.Vận động người dân tẩm màn ngủ bằng hóa chất diệt muỗi, thường xuyên ngủ màn tẩm hóa chất diệt muỗi cả ở nhà và khi đi rừng, ngủ rẫy đạt tỷ lệ 80% trở lên.Phun hóa chất tồn lưu nơi sốt rét gia tăng hoặc có nguy cơ dịch hoặc dịch xảy ra, nơi dân không ngủ màn hoặc tỷ lệ ngủ màn dưới 80%.Truyền thông giáo dục sức khỏe phòng chống sốt rét cho cộng đồng.Giám sát dịch tễ sốt rét, giám sát muỗi truyền bệnh thường xuyên.Củng cố mạng lưới y tế cơ sở, điểm kính hiển vi, quản lý y dược tư nhân.Cấp thuốc sốt rét tự điều trị khi có sốt cho đối tượng đi rừng, ngủ rẫy.Phối hợp đa ngành, quân dân y trong phòng chống sốt rét.

Ở vùng sốt rét nặng gồm 6 xã: Tập trung nguồn lực, kỹ thuật và triển khai biện pháp phòng chống sốt rét mạnh để tiếp tục làm giảm mắc và không để chết do sốt rét, không để dịch sốt rét xảy ra.Phát hiện, điều trị, quản lý bệnh nhân sốt rét, người mang ký sinh trùng sốt rét.Cấp màn chống muỗi cho người dân nhằm đạt tỷ lệ trung bình 2 người có 1 màn đôi.Vận động người dân tẩm màn ngủ bằng hóa chất diệt muỗi, thường xuyên ngủ màn tẩm hóa chất diệt muỗi cả ở nhà và khi đi rừng, ngủ rẫy đạt trên 90%.Phun hóa chất tồn lưu nơi sốt rét gia tăng hoặc có nguy cơ dịch hoặc dịch xảy ra, nơi dân không ngủ màn hoặc tỷ lệ ngủ màn dưới 80%.Tăng cường công tác truyền thông giáo dục sức khỏe phòng chống sốt rét cho cộng đồng bằng nhiều hình thức thích hợp, họp nhóm, thăm hộ gia đình, tổ chức các buổi mít tinh...Tăng cường giám sát dịch tễ sốt rét, giám sát muỗi truyền bệnh thường xuyên.Củng cố mạng lưới y tế cơ sở, điểm kính hiển vi, quản lý y dược tư nhân.Sớm phát hiện và có biện pháp bảo vệ dân vùng không có sốt rét.Cấp thuốc sốt rét tự điều trị khi có sốt cho đối tượng đi rừng, ngủ rẫy.Phối hợp đa ngành, quân dân y trong phòng chống sốt rét.

Nghiên cứu và ứng dụng nghiên cứu khoa học

Ưu tiên nghiên cứu về thuốc điều trị bệnh sốt rét, phác đồ điều trị bệnh sốt rét, biện pháp sử dụng hóa chất phòng chống muỗi truyền bệnh sốt rét thích hợp và hiệu quả cao.Nghiên cứu chỉ số hoạt động của muỗi truyền bệnh sốt rét chính ở các vùng trọng điểm.Đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng kết quả của nghiên cứu khoa học vào hoạt động phòng, chống và loại trừ bệnh sốt rét.Tăng cường hoạt động chuyển giao, trao đổi kỹ thuật và đào tạo chuyên gia giữa các cơ sở nghiên cứu về phòng chống và loại trừ bệnh sốt rét trong và ngoài nước.

Nguồn lực đáp ứng và hợp tác quốc tế

Huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, vốn vay, nguồn tài trợ và các giải pháp khác để thực hiện kế hoạch.Nâng cao chất lượng đội ngũ thực hiện công tác phòng, chống và loại trừ bệnh sốt rét tại các tuyến; chú trọng đào tạo cho người dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, khu vực miền núi.Bố trí đủ nguồn lực để thực hiện các nội dung biện pháptheo mục tiêu kế hoạch phòng, chống và loại trừ bệnh sốt rét.Củng cố mạng lưới và nâng cao năng lực thông qua tập huấn, xây dựng đội ngũ tuyên truyền.Mở rộng hợp tác quốc tế về phòng, chống và loại trừ bệnh sốt rét giữa tỉnh Thừa Thiên Huế và tỉnh Sêkông, Xaravangiáp biên giới Lào; tăng cường tìm kiếm hợp tác quốc tế để trao đổi, học tập kinh nghiệm cũng như hỗ trợ kinh phí cho công tác.

Điều cần quan tâm

Theo lộ trình thực hiện chiến lược phòng chống và loại trừ bệnh sốt rét của cả nước, đến năm 2025 sẽ loại trừ sốt rét do nhiễm ký sinh trùng Plasmodium falciparum gây bệnh phổ biến dễ dẫn đến sốt rét ác tính và tử vong; trên cơ sở này tiếp tục loại trừ sốt rét do nhiễm các loại ký sinh trùng khác còn lại gồm Plasmodium vivax, Plasmodium malariae, Plasmodium ovale và Plasmodium knowlesi. Như vậy theo kế hoạch, Thừa Thiên Huế đến năm2020 sẽ không còn trường hợp mắc sốt rét nội địa, phát hiện và xử trí tốt sốt rét ngoại laiđể chuẩn bị các thủ tục đề nghị kiểm tra công nhận loại trừ bệnh sốt rét vào cuối năm; vượt mốc thời gian quy định của quốc gia. Để thực hiện được vấn đề này, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật cần triển khai thực hiện các biện pháp đã nêu ở trên một cách tích cực, có hiệu quả mới có thể đáp ứng được những yêu cầu mong muốn trong khi Trung tâm Phòng chống sốt rét-ký sinh trùng-côn trùng hoạt động độc lập trước đây đã được sáp nhập. Loại trừ sốt rét nhưng không để sốt rét quay trở lại và bị thất bại là điều cần được quan tâm. 

Các nội dung khác »

---