Tình trạng đi rừng, ngủ rẫy là một trong những nguyên nhân gây khó khăn cho ngành y tế tỉnh Gia Lai trong việc khống chế số ca sốt rét ác tính và tử vong do sốt rét

Là một trong những tỉnh Tây Nguyên, Gia Lai có địa bàn rộng và tình hình sốt rét diễn biến phức tạp, khả năng bùng phát dịch sốt rét cao; mặc dù ngành y tế tỉnh Gia Lai đã có nhiều nỗ lực giảm tỷ lệ mắc bệnh nhưng việc khống chế số ca sốt rét ác tính và tử vong do sốt rét rất khó khăn, nhất là với các đối tượng đi rừng, ngủ rẫy, khai thác lâm sản và công nhân làm việc ở các công nông lâm trường không có biện pháp phòng chống sốt rét hiệu quả.

Theo số liệu thống kê sốt rét 11 tháng năm 2008 của tỉnh Gia Lai, chỉ số bệnh nhân sốt rét giảm 28,06%, chỉ số ký sinh trùng sốt rét giảm 17,1%; chỉ số sốt rét ác tính tăng 40% và có 5 ca tử vong sốt rét (tăng 3 ca) với cùng kỳ năm 2007.

Tuy nhiên, điều đáng báo động là tháng 11/2008 tất cả các chỉ số sốt rét đều tăng cao so với cùng kỳ năm trước như bệnh nhân sốt rét tăng 21,45%, ký sinh trùng sốt rét tăng 86,27%, sốt rét ác tính tăng 4 trường hợp và đặc biệt là 3/5 ca tử vong sốt rét trong năm 2008 đều rơi vào tháng này. Số ca mắc sốt rét gia tăng không tập trung ở một nơi nào mà rải rác ở nhiều vùng trọng điểm sốt rét như xã Chưrcăm và Earsai (huyện Krong Pa); xã Iake, Iapen và Iapia (huyện Ayunpa); xã Phú Hòa (huyện Chư Pả); xã Iachoc và Chưmố (huyện Iaba). Cả 3 ca tử vong sốt rét trong tháng đều là công nhân của các công nông lâm trường nhà nước hoặc tư nhân đóng trên địa bàn không được bảo vệ bằng các biện pháp phòng chống sốt rét như Công trình Thủy điện Sê San 4, Công ty Cao su Quốc Cường…. Đây là những con số đáng lo ngại vì thời điểm cuối năm là giai đoạn giao thời của đỉnh đầu của mùa truyền bệnh sốt rét năm sau (tháng 3-4/2009), nếu không có sự kiểm soát chặt chẽ và tăng cường các biện pháp bổ sung thì khả năng bùng nổ dịch sốt rét là rất lớn, nhất là thời gian tới đúng kỳ nghỉ Tết Nguyên Đán.

Trước diễn biến phức tạp của tình hình sốt rét, Trung tâm Phòng chống sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng tỉnh Gia Lai và các Trung tâm Y tế huyện đã tăng cường nhiều đoàn công tác xuống các vùng có sốt rét tăng tổ chức phát hiện, điều trị bệnh nhân sốt rét; lãnh đạo và chuyên viên của Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn cũng có mặt kịp thời để cùng với ngành y tế tỉnh thống nhất đánh giá nhận định tình hình và chỉ đạo thự hiện các biện pháp phòng chống sốt rét bổ sung nhằm ngăn chặn sự bùng nổ sốt rét. Trong năm 2008 tỉnh Gia Lai đã thực hiện hai đợt chiến dịch phun tồn lưu hóa chất và tẩm màn phòng chống muỗi truyền bệnh sốt rét bảo vệ cho 850.000 người vào các tháng đỉnh cao của mùa truyền bệnh (tháng 4-5 và tháng 10-11); cấp 4.283 liều thuốc điều trị, trong đó 2.133 liều điều trị bệnh nhân sốt rét và 2.150 liều tự điều trị sốt rét cho các đối tượng giao lưu vào vùng sốt rét xa cơ sở y tế; tăng cường nhiều hình thức truyền thông giáo dục phòng chống sốt rét như nói chuyện trực tiếp, cổ động, phát thanh trên loa đài, tranh ảnh, tờ rơi… để giúp người dân nâng cao ý thức tự bảo vệ khi sống trong vùng sốt rét hoặc vào vùng sốt rét lưu hành; tổ chức điều tra, giám sát dịch tễ tại 22 điểm với 4.320 người được khám và xét nghiệm máu và điều trị cho bệnh nhân sốt rét phát hiện; điều tra, giám sát véc tơ tại 46 điểm để xác định sự hiện diện các loài muỗi truyền bệnh chính tại địa phương; ứng dụng công nghệ thông tin và phần mềm quản lý sốt rét nhằm dự báo kịp thời dịch sốt rét để có biện pháp dập dịch kịp thời…

Cấp thuốc điều trị sốt rét cho đồng bào dân tộc thiểu số

Khó khăn lớn nhất hiện nay của tỉnh Gia Lai là chỉ số sốt rét gia tăng rải rác ở rất nhiều huyện, xã; những vùng trọng điểm sốt rét lại là những vùng sâu, vùng xa đi lại khó khăn, hầu như phải đi bộ là chính nên rất khó kiểm soát dịch bệnh cũng như triển khai các biện pháp phòng chống dịch; người dân đang trong thời gian mùa vụ nên đi rẫy rất xa nhà, có khi đến 30 km nên không thể bảo vệ được; một số công ty nhà nước và tư nhân đóng trên địa bàn tỉnh hầu như không quan tâm đến việc phòng chống sốt rét để bảo vệ cho công nhân nên đã để xảy ra các trường hợp tử vong sốt rét đáng tiếc; mô hình tổ chức y tế huyện chưa ổn định: Bệnh viện huyện, Ban y tế dự phòng huyện và Phòng y tế huyện đều trực thuộc sự quản lý của UBND huyện mà không trực thuộc Sở Y tế nên hạn chế cho việc triển khai các mục tiêu chương trình y tế quốc gia; các bệnh viện tuyến huyện chưa đủ khả năng điều trị các ca sốt rét có biến chứng; năng lực quản lý và chuyên môn của y tế huyện hạn chế, nhất là các huyện Krong Pa, Chư Prong và Iagrai; 30% số điểm kính hiển vi xã không hoạt động hoặc hoạt động kém hiệu quả do thiếu xét nghiệm viên và chất lượng kính không đảm bảo; màng lưới y tế cơ sở (xã, thôn bản) còn yếu, Trạm y tế xã mới chỉ cấp thuốc sốt rét thay vì theo dõi điều trị, y tế thôn bản mới chi thực hiện công tác truyền thông giáo dục hoặc tham gia phòng chống sốt rét thụ động, chưa phát hiện và điều trị được bệnh nhân sốt rét.

Mặc dù sốt rét tỉnh Gia Lai có chiều hướng gia tăng nhưng vẫn nằm trong tầm kiểm soát của ngành y tế tỉnh, giải pháp trước mắt bên cạnh việc tăng cường giám sát dịch tễ sốt rét vùng trọng điểm và kiểm soát chặt chẽ bệnh nhân sốt rét, cần phải có các biện pháp phòng chống sốt rét bổ sung để ngăn chặn dịch sốt rét xảy ra; tăng cường cấp thuốc tự điều trị cho dân đi rừng, ngủ rẫy, khai thác lâm sản; có văn bản cảnh báo cho các đơn vị công nông lâm trường xí nghiệp đóng trên địa bàn tỉnh cần có biện pháp bảo vệ phòng chống sốt rét cho công nhân thuộc phạm vi quản lý; củng cố và nâng cao năng lực phòng chống sốt rét cho màng lưới y tế cơ sở. Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn hỗ trợ tỉnh mở rộng các điểm điều tra xác định nguyên nhân gia tăng bệnh cũng như véc tơ truyền bệnh, phối hợp đào tạo xét nghiệm viên các điểm kính hiển vi xã và đào tạo nâng cao năng lực quản lý sốt rét tuyến huyện. Gắn liền các hoạt động Dự án Quỹ toàn cầu phòng chống sốt rét với Dự án quốc gia phòng chống sốt rét để thực hiện có hiệu quả các mục tiêu giảm chết, giảm mắc và không để dịch sốt rét xảy ra trên địa bàn tỉnh Gia Lai.

Các nội dung khác »

---