 |
| Ascaris lumbricoides ( nguồn http://en.wikipedia.org/) |
Cảnh giác với các loại ký sinh trùng gây bệnh cho người hiếm gặp
Ký sinh trùng là một loại sinh vật sống ký sinh. Để tồn tại mỗi loại ký sinh trùng thường ký sinh ở một ký chủ đặc hiệu để tồn tại, phát triển và gây bệnh cho ký chủ (chủ yếu là người) khi có những điều kiện thuận lợi. Chẳng hạn loại giun đũa người (Ascaris lumbricoides) chỉ ký sinh ở người và gây bệnh cho người. Giun đũa chó (Toxocara canis) ký sinh ở chó và gây bệnh cho chó như: ngứa, viêm da, rụng lông kéo dài hàng tháng, hàng năm... mà con người không để ý mặc dầu mọi người rất yêu quý những loại vật nuôi này. Nói chung các loại ký sinh trùng khi ký sinh ở vật chủ thích hợp có thể tồn tại cùng với vật chủ, không gây nên triệu chứng bệnh lý và được gọi là "người lành mang ký sinh trùng lạnh". Khi cơ thể vật chủ có sự thay đổi như yếu tố cơ địa, giảm sức đề kháng, chế độ ăn uống không phù hợp, thay đổi chế độ ăn... lúc này ký sinh trùng sẽ có cơ hội gây bệnh cho vật chủ và để lại những biến chứng nguy hiểm cho con người nếu không được phát hiện, chẩn đoán và điều trị kịp thời bằng thuốc đặc hiệu. Một số loại ký sinh trùng ở động vật Giun đũa chó (Toxocara canis), sán lá phổi (Paragonimus), ký sinh trùng ghẻ chó truyền sang người (Demodex)... thường ký sinh ở các loại động vật và một số loài sinh vật như chó, mèo và các loài giáp xác tôm, cua...  | Giun đũa chó (Toxocara canis) |
Khi có điều kiện thuận lợi, các loại ký sinh trùng này xâm nhập vào người và ký sinh ở người gọi là "Hiện tượng lạc chủ". Nhưng các loại ký sinh trùng này không phát triển thành một vòng đời hoàn chỉnh mà thường dừng lại ở các vị trí thích hợp để tồn tại chẳng hạn như:
-Ấu trùng giun đũa chó: khi vào người theo đường máu và dừng lại ở ngoài da, chủ yếu ở các chi tạo thành những nốt viêm bờ rõ bên trong các tế bào bị thoái hóa và nếu sinh thiết, xét nghiệm có rất nhiều bạch cầu lympho và đôi khi dừng lại ở não, ở gan tạo thành những kén ở đó gây những triệu chứng cho người bệnh và những trường hợp bệnh lý này chúng ta có thể nhầm lẫn với triệu chứng các bệnh cảnh khác như ung thư não, ung thư gan.. -Loại ghẻ chó (Demodex) thường ký sinh ở chó nhưng khi lạc chủ sang người nó thường ký sinh ở những nơi thích hợp như ở lông mi mắt, lông mu ở bộ phận sinh dục, thường gặp lứa tuổi trẻ ở nữ giới; đối tượng này có thể thường gần gũi với các vật nuôi trong gia đình, ít gặp ở nam giới và chưa gặp trường hợp nào ở trẻ em. Sau đây xin giới thiệu một số trường hợp ký sinh trùng gây bệnh cho người đã được điều trị tại Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế. Phát hiện và cứu sống bệnh nhân bị bệnh ấu trùng giun đũa chó gây u não Khác với ngày mới vào bệnh viện, bệnh nhân Đỗ Quốc T. 19 tuổi, bây giờ đã trở thành một chàng trai khỏe mạnh. Giọng Bắc Ninh nhẹ nhàng, người bệnh xởi lời: “Trước khi vào Huế, em cứ tưởng mình bị ung thư. Coi như đã đeo cái án tử hình rồi. Vậy mà không ngờ em không những không bị bệnh hiểm nghèo, mà còn được chữa khỏi hẳn bệnh nữa”. Quê bệnh nhân ở Ninh Xá, Bắc Ninh, nhập viện trong tình trạng thường xuyên bị nhức đầu, giảm trí nhớ, hai mắt đều bị mờ, song thị, mi mắt bên trái bị sụp, liệt nhẹ 1/2 người phải. Trước đó bệnh nhân đã đến khám một số cơ sở y tế ở Hà Nội, kết quả cho thấy: có khối u kích thước 30,2 x 20,4mm, khối u choán chỗ vùng hạ đồi và não thất bên phía trái (không xác định được bản chất) chèn ép trung não, gây não úng thủy. Nghi bị ung thư nên bệnh nhân được chuyển đến Trung tâm Dao Gamma, Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế để điều trị. Tại trung tâm Dao Gamma, sau hội chẩn, bệnh nhân được điều trị theo hướng nhiễm ký sinh trùng lạc sang người theo phương pháp nội khoa. Sau 3 đợt điều trị, tình trạng bệnh lý đã được cải thiện tốt. Điều quan trọng là bệnh nhân đã sinh hoạt, học tập trở lại bình thường. Đây là trường hợp bệnh lý ký sinh trùng rất hiếm gặp ở người vì giun đũa chó thường ký sinh ở chó là chủ yếu. Trong trường hợp ký sinh trùng ở chó lạc sang người, ấu trùng (trứng) chủ yếu xâm nhập theo đường tiêu hóa như thức ăn, nước uống sau đó xuống ruột xuyên qua thành ruột theo đường máu đến cư ngụ ở gan gây những u ở gan. Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời bằng thuốc đặc hiệu ký sinh trùng sẽ dẫn đến tử vong cho bệnh nhân. Cứu sống một bệnh nhân bị ấu trùng sán dây lợn chui lên não Ấu trùng sán dây chui lên não người là trường hợp hiếm gặp, diễn biến lâm sàng phức tạp với các triệu chứng có liên quan đến nhiều bệnh khác nên các cơ sở y tế thường không quan tâm, khó tìm ra bệnh để điều trị. Lâu ngày sán sẽ phá hỏng bộ não và có thể gây tử vong cho bệnh nhân. Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế đã cứu sống bệnh nhân bị bệnh này. Nhìn bệnh nhân Nguyễn Đức Th. tươi tắn, hồng hào với gương mặt luôn nở nụ cười thân thiện, không ai nghĩ rằng cách đó hơn 10 ngày, vào ngày 04/10/2009, ông Th. vào Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế trong tình trạng hôn mê, bị liệt nửa người bên trái, miệng méo và phải sống đời sống thực vật. Ông Th. quê ở xã Gio Linh, huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị tự nhiên bị đau đầu và liệt một bên người, ông được Bệnh viện đa khoa Hà Lan, Quảng Trị, chuyển vào với chẩn đoán áp xe não. Sau khi chụp CT não, làm các xét nghiệm và phát hiện ký sinh trùng sán ở não. Bệnh nhân đã được điều trị nội khoa theo hướng ký sinh trùng và chỉ sau 11 ngày điều trị, ông Th. đã khỏi bệnh, hoàn toàn tỉnh táo, ăn uống bình thường, không còn bị liệt một bên người và chủ động trong mọi sinh hoạt. Nguyên nhân bị sán chui lên não có thể là do ăn thịt bò, thịt lợn nấu chưa chín thường gặp ở các bệnh nhân trong những gia đình thường nuôi lợn thả rong. Bệnh cũng hay gặp ở các vùng có đồng bào các dân tộc thiểu số sinh sống. Bệnh sán lá phổi Bệnh sán lá phổi do loài sán lá thuộc giống Paragonimus gây nên. Trên thế giới có khoảng 40 loài sán lá phổi; trong đó trên 10 loài gây bệnh cho người. Ở Việt Nam. Chủ yếu do loài Paragonimus. Bệnh thường gặp rải rác ở các vùng miền núi như Lai Châu, Lào Cai, Sơn La, Yên Bái,Lạng Sơn... với tỷ lệ từ 0,3% - 2,1%. Lần đầu tiên Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế phát hiện ca nhiễm sán lá phổi tại Huế và khu vực miền Trung-Tây Nguyên. Bệnh nhân Trần Thị S. 25 tuổi làm nghề buôn bán ở Sêlen, tỉnh Chămpaxắc, Lào; vào bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế điều trị trong tình trạng ho ra máu màu đỏ thẫm kéo dài nhiều tháng. Trước khi nhập viện 5 tháng, bệnh nhân khạc ra máu đột ngột, máu bầm tím, cơ thể mệt mỏi, sốt nhẹ, đau tức ngực trái. Bệnh nhân đã điều trị tại Bệnh viện ở Thái lan 2 đợt nhưng không tìm ra nguyên nhân gây bệnh nên việc điều trị không đạt kết quả, bệnh không thuyên giảm. Bệnh nhân cho biết món ăn rất ưa thích là mắm cua, mắm cáy; ăn cua nướng và thường hay uống nước suối. Sau 2 đợt điều trị, thể trạng bệnh nhân tốt, lên cân, ăn ngủ được, sinh hoạt bình thường, không còn ho ra máu và đau ngực, phim X quang thấy hai phế trường phổi sáng bình thường; không tìm thấy ký sinh trùng trong đàm và phân. Bệnh nhân nhiễm sán lá phổi có biểu hiện lâm sàng và cận lâm sàng có thể nhầm với nhiều bệnh lý khác như nấm phổi, lao phổi... và điều trị không kết quả nếu không phát hiện được nguyên nhân gây bệnh làm ảnh hưởng đến tâm lý, sức khỏe và tốn kém kinh tế cho người bệnh. Đây là trường hợp bệnh ít gặp nên các thầy thuốc không chú ý. Bệnh ấu trùng sán dây lợn Trong năm 2005 và 2008 tại Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huê cũng đã phát hiện được 3 bệnh nhân bị ấu trùng sán lợn (Cysticercosis) ký sinh ở mắt và não. Bệnh ấu trùng sán lợn do những ấu trùng của sán dây lợn (Taenia solium) ký sinh ở trong bắp cơ, trong mắt, trong não người gây nên. Người bị bệnh do ăn phải trứng sán dây lợn, trứng vào dạ dày và ruột nở ra ấu trùng, ấu trùng xuyên qua thành ống tiêu hóa vào máu và di chuyển đến ký sinh ở các cơ vân, ở mắt, ở não... những người bị nhiễm sán dây lợn trưởng thành trong ruột, khi đốt già rụng, do hoạt động của nhu động ruột, đốt sán trào ngược lên dạ dày. Trong trường hợp này xem như bệnh nhân ăn phải trứng có ấu trùng sán dây lợn với số lượng vô cùng lớn từ đốt sán và số nang sán ở trong người cũng rất nhiều. Bệnh xảy ra ở những người thường có tập quán ăn rau sống hoặc đã bị nhiễm sán dây lợn trưởng thành và bệnh phân bố rải rác ở ít nhất 49 tỉnh, thành phố trong cả nước với tỷ lệ nhiễm khoảng 5-7%. Qua 3 trường hợp bệnh nhân bị bệnh ấu trùng sán lợn ký sinh tại mắt và não được phát hiện, chẩn đoán và điều trị thành công tại Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế. Đây là một loại bệnh ít gặp, diễn biến lâm sàng phức tạp với các triệu chứng có liên quan đến nhiều bệnh khác nên các cơ sở y tế thường không quan tâm. Vì vậy khuyến nghị các cơ sở điều trị cần chú ý đến các yếu tố dịch tễ, tiền sử, bệnh sử, triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng cần thiết, đầy đủ của bệnh nhân để có thể chẩn đoán bệnh một cách chính xác và chỉ định điều trị thích hợp, giúp người bệnh phục hồi lại sức khỏe một cách nhanh chóng, giúp người bệnh sinh hoạt trở lại bình thường. Các loại ghẻ thường ký sinh ở chó lạc chủ sang người Năm 2009, Khoa Ký sinh trùng, Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế đã phát hiện 6 trường hợp bệnh nhân bị nhiễm loài ghẻ Demodex ký sinh ở bờ mi mắt của và đã điều trị thành công bằng thuốc đặc trị về ký sinh trùng. Demodex là loại ký sinh trùng rất nhỏ, thuộc ngành Arthropoda (động vật chân đốt) họ ghẻ Demodicoidae. Ghẻ Demodex ký sinh lạc chủ sang người gồm 2 loại: + Demodex foliliculorum: loại ký sinh trùng này thường ký sinh ở mảng lông mi, lông mày. Đôi khi ký sinh ở lông mu ở bộ phận sinh dục của người. + Loài Demodex brivis ký sinh ở tuyến bã nhờn, kích thước loại này nhỏ hơn loại ghẻ Demodex foliliculorum. Cái ghẻ Demodex thường sống thành đôi, kích thước nhỏ khoảng 0,3 mm. Vì vậy chúng ta không thể quan sát bằng mắt thường được mà phải quan sát bằng kính hiển vi quang học. Cơ thể loại ghẻ này được cấu tạo phù hợp theo chức năng ký sinh và thực hiện đúng sự ký sinh để sinh tồn. Bệnh có thể gặp ở cộng đồng với tỷ lệ không nhỏ, thường gặp ở gia đình nuôi chó và gặp ở những người hay gần gũi, tiếp xúc với chó. Bệnh không gây nguy hiểm đến tính mạng cho người bệnh nhưng gây nhiều phiền hà, phức cho bệnh nhân trong sinh hoạt thường nhật. Đối với một số trường hợp bệnh nhân được ghi nhận ở trên. Khuyến nghị các cơ sở y tế cần quan tâm đến lĩnh vực bệnh hiếm gặp này để xác định, chẩn đoán, can thiệp điều trị kịp thời bằng thuốc đặc hiệu cho bệnh nhân nhằm mang lại kết quả điều trị khả quan cho người bệnh.
|
TRANG CHỦ
