Home TRANG CHỦ Thứ 6, ngày 13/12/2024
    Hỏi đáp   Diễn đàn   Sơ đồ site     Liên hệ     English
IMPE-QN
Web Sites & Commerce Giới thiệu
Web Sites & Commerce Tin tức - Sự kiện
Web Sites & Commerce Hoạt động hợp tác
Web Sites & Commerce Hoạt động đào tạo
Finance & Retail Chuyên đề
Dịch tễ học
Côn trùng học
Nghiên cứu lâm sàng & điều trị
Ký sinh trùng sốt rét
Ký sinh trùng
Sinh học phân tử
Sán lá gan
Sốt xuất huyết
Bệnh do véc tơ truyền
Vi khuẩn & Vi rút
Sán
Giun
Nấm-Đơn bào
Web Sites & Commerce Tư vấn sức khỏe
Web Sites & Commerce Tạp chí-Ấn phẩm
Web Sites & Commerce Thư viện điện tử
Web Sites & Commerce Hoạt động Đảng & Đoàn thể
Web Sites & Commerce Bạn trẻ
Web Sites & Commerce Văn bản pháp quy
Số liệu thống kê
Web Sites & Commerce An toàn thực phẩm & hóa chất
Web Sites & Commerce Thầy thuốc và Danh nhân
Web Sites & Commerce Ngành Y-Vinh dự và trách nhiệm
Web Sites & Commerce Trung tâm dịch vụ
Web Sites & Commerce Thông báo-Công khai
Web Sites & Commerce Góc thư giản

Tìm kiếm

Đăng nhập
Tên truy cập
Mật khẩu

WEBLINKS
Website liên kết khác
 
 
Số lượt truy cập:
5 4 4 3 0 0 7 4
Số người đang truy cập
3 9 6
 Chuyên đề
Ký sinh trùng sốt rét lây truyền từ động vật sang người: Thực trạng và những khó khăn cho chương trình loại trừ sốt rét (Phần 1-còn nữa)

Bệnh do ký sinh trùng sốt rét (KSTSR), một trong những mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe toàn cầu, đặc biệt tại các quốc gia vùng nhiệt đới, cận nhiệt đới vả cả ôn đới -vẫn tiếp tục gây ra hàng triệu trường hợp mắc bệnh và hàng ngàn ca tử vong hàng năm. Mặc dù đã có những tiến bộ đáng kể trong việc kiểm soát và điều trị sốt rét, nhưng vấn đề KSTSR lây nhiễm từ động vật sang người vẫn là một thách thức lớn đối với chương trình loại trừ sốt rét (LTSR) của một số nước, nhất là họ đang trong lộ trình LTSR với nhiều thành quả bền vững. Các loài ký sinh trùng lây truyền từ linh trưởng sang người như Plasmodium knowlesi (P. knowlesi) đã được xác định là có khả năng lây từ động vật sang người có cở sở khoa học, tạo ra một mối lo ngại đặc biệt với sự xuất hiện của các ca nhiễm mới ở con người.

Số ca mắc bệnh sốt rét lây truyền từ động vật sang người ngày càng tăng được báo cáo trên toàn cầu. Các biện pháp kiểm soát bệnh sốt rét hiện tại không thể loại bỏ sự lây truyền từ các ổ chứa động vật hoang dã, điều này tạo ra những thách thức mới đối với các Chương trình Phòng chống và Loại trừ sốt rét, đặc biệt là khi cần xác định và kiểm soát các chuỗi lây nhiễm từ động vật-người là rất khó khăn.

Phân loại ký sinh trùng sốt rét lây truyền từ động vật sang người

Cuốn sách Bệnh sốt rét linh trưởng (“The Primate Malarias”) đã cung cấp một đánh giá tuyệt vời về phát hiện ký sinh trùng sốt rét (KSTSR) lây truyền từ động vật sang người. Vào năm 1932, các thí nghiệm lây truyền loài P. knowlesi sang người đã được chứng minh trên thực nghiệm. Từ đó, các nhà khoa học đã phát hiện trường hợp nhiễm P. knowlesi lây truyền tự nhiên được báo cáo vào năm 1965, bệnh đã lây nhiễm ở một người đàn ông da trắng, mắc phải trong chuyến thăm ngắn ngày tới Malaysia. Sự xuất hiện này là bằng chứng đầu tiên cho thấy bệnh sốt rét ở khỉ là một bệnh lây truyền từ động vật sang người thực sự.Tuy nhiên, vào thời điểm đó người ta cho rằng các trường hợp nhiễm P. knowlesi từ động vật sang người và các bệnh sốt rét khác ở khỉ là rất hiếm do bản chất thuộc về rừng mạnh mẽ của cả vật chủ linh trưởng và vật chủ trung gian là muỗi.

Hiện nay, hơn 50 năm sau khi cuốn sách về bệnh sốt rét trên linh trưởng được xuất bản, sự hiểu biết về các hoạt động của con người đang ảnh hưởng như thế nào và có khả năng tạo điều kiện thuận lợi cho việc lây truyền tự nhiên 'sốt rét ở khỉ' sang con người chỉ mới bắt đầu.Các loài Plasmodium spp. được biết là gây bệnh sốt rét ở vật chủ có xương sống, bao gồm con người, động vật linh trưởng không phải người (non-human primates), bò sát, chim và động vật gặm nhấm. Hiện nay, có khoảng 250 loài Plasmodium spp. được cho là ký sinh ở động vật có vú, chim và bò sát. Tất cả đều được truyền qua vector côn trùng. Hơn 30 loài Plasmodium spp. đã được ghi nhận và báo cáo nhiễm ở các loài linh trưởng không phải con người. Tất cả bệnh sốt rét ở loài linh trưởng được cho là chỉ lây truyền qua muỗi Anopheles spp.

Các loài Plasmodium spp. được phân loại thành 14 phân giống dựa trên hình thái và phạm vi vật chủ của chúng. Các loài Plasmodium spp. lây nhiễm ở người và các loài khỉ châu Phi được xếp vào phân giống Laverania (P. falciparum là loài ở người). Trong số các loài non-Laverania, có 4 loài được tìm thấy cụ thể ở người: P. vivax, P. ovale wallikeri, P. ovale curtisiP.malariae. Trong số các loài khác, P. knowlesi, P. simium, P. brasilianum và gần đây là P. cynomolgi là những loài có vật chủ tự nhiên không phải người, cũng đã được phát hiện lây nhiễm sang người một cách tự nhiên, hoặc một số loài khác đã được chứng minh lây nhiễm sang người trên thực nghiệm như Plasmodium inui, Plasmodium schwetzi (hiện được coi là ký sinh trùng giống với P. vivax hoặc P. ovale), Plasmodium rodhaini, Plasmodium eylesi.

Bảng 1. Phân bố địa lý, tiềm năng lây nhiễm qua người và vật chủ tự nhiên của các loài Plasmodium spp. thuộc phân giống non-Laverania.

Phân bố KST

LoàiPlasmodium

Nhiễm ở người

Các vật chủ tự nhiên

Châu Á
Châu
Phi
Châu Mỹ

P. vivax

Người (Homo sapiens)

P. malariae

Người (Homo sapiens)

Châu Á
Châu
Phi

P. ovale

Người (Homo sapiens)

Châu Á

P. coatneyi

Khỉ đuôi dài (Macaca fascicularis)

P. cynomolgi

Khỉ đuôi dài (Macaca fascicularis), khi đuôi heo (Macaca nemestrina), Bonnet macaque (Macaca radiata), Formosanrock macaque (Macaca cyclopis), Rhesus macaque (Macaca mulatta), Khi ăn lá Silver (Presbytis cristatus), Hanuman langur (Presbytis entellus)

P. eylesi

Lar gibbon (Hylobates lar)

P. fieldi

Khỉ đuôi dài (Macaca fascicularis), khỉ đuôi heo (Macaca nemestrina), Bonnet macaque (Macaca radiata), Rhesus macaque (Macaca mulatta), Baboon (Papio doguera)

P. fragile

Bonnet macaque (Macaca radiata), Toque macaque (Macaca sinica)

P. hylobati

Silvery gibbon (Hylobates moloch)

P. inui

Cynopithecus niger (Macaca nigra), Formosanrock macaque (Macaca cyclopis), khỉ đuôi dài (Macaca fascicularis), Rhesus macaque (Macaca mulatta), khỉ đuôi heo (Macaca nemestrina), Bonnet macaque (Macaca radiata), khỉ ăn lá Silver (Presbytis cristatus), khỉ ăn lá Dusky (Presbytis obscurus)

P. jefferyi

Lar gibbon (Hylobates lar)

P. knowlesi

Khi đuôi dài (Macaca fascicularis), khỉ đuôi heo (Macaca nemestrina), Black-crested Sumatran langur (Presbytis melalophos)

P. pitheci

Orangutans (Pongo pygmaeus)

P. simiovale

Toque macaque (Macaca sinica)

P. silvaticum

Orangutans (Pongo pygmaeus)

P. youngi

Lar gibbon (Hylobates lar)

Châu Mỹ

P. brasilianum

Capuchin monkey (Cebus albifronsC. apellaC. tapucinusC. c. tapucinusC. c. imitator), Spider monkey (Ateles fuscicepsA. geoffroyiA. g. geoffroyiA. g. grisescensA. panistusA. p. paniscusA. p. chamek), Squirrel monkey (Saimiri sciureaS. boliviensis), Woolly monkey (Lagothrix canaL. infumataL. lagotricha), Howler monkey (Alouatta fuscaA. palliataA. seniculus stramineaA. villosa), Bald uakari (Cacajao calvus), Woolly spider monkey (Brachyteles arachnoides), Titi monkey (Callicebus moloch ornatusC. torquatus)

P. simium

Black howler monkey (Alouatta fusca), Woolly spider monkey (Brachyteles arachnoides), Capuchin monkey (Cebus and Sapajus spp)

Châu Phi

P. georgesi

Mangabey (Cercocebus albigenaC. galeritus agilis)

P. gonderi

Mangabey (Cercocebus galeritus agilisC. aterrimusC. atys), Drill (Mandrillus leucophacus)

P. petersi

Mangabey (Cercocebus albigena)

P. rodhaini

Chimpanzee (Pan troglodytes)

P. schwetzi

Chimpanzee (Pan troglodytes), Gorilla (Gorilla spp.)

Ghi chú: =Loài lây nhiễm sang người một cách tự nhiên; =Loài lây nhiễm sang người trong thí nghiệm; =Loài không lây nhiễm sang người; ●=Khả năng lây nhiễm ở người chưa rõ.

Sự xuất hiện của sốt rét lây truyền từ động vật sang người là một thách thức đối với việc kiểm soát và LTSR và làm tăng thêm mức độ nghiêm trọng của bệnh sốt rét như một mối lo ngại về sức khỏe toàn cầu. Mức độ nghiêm trọng của bệnh được xác định bởi các đặc điểm ký sinh, sự tương tác giữa vật chủ và ký sinh trùng, bệnh lý của từng loài lây nhiễm cho con người.

Hiện nay người ta biết rất ít về cơ chế sinh học và xâm lấn của những KSTSR này, điều này có thể làm tăng khả năng tiếp tục lây bệnh từ động vật sang người. Hiểu biết tốt hơn về phương diện và mô hình dịch tễ, cơ chế bệnh sinh của bệnh sốt rét sẽ giúp hỗ trợ phát triển các chiến lược trong tương lai nhằm phòng chống và dự phòng các bệnh lây nhiễm từ động vật này.


Hình 1. Đặc điểm ký sinh trùng sốt rét các loài phân giống non-Laverania
Nguồn: Hang JW, Tukijan F, Lee EQ, Abdeen SR, Aniweh Y, Malleret B.
Zoonotic Malaria: Non-
Laverania PlasmodiumBiology and Invasion Mechanisms. Pathogens. 2021 Jul 13;10(7):889.

Sự xuất hiện của bệnh sốt rét lây truyền từ động vật sang người phụ thuộc vào một số yếu tố có thể xảy ra, bao gồm những thay đổi trong mô hình cư trú và hệ sinh thái của con người, sự hiện diện của muỗi Anopheles spp. nhạy cảm và con người, vật chủ trong cùng khu vực, tần suất tiếp xúc giữa người-linh trưởng-muỗi, sự thích nghi của véc-tơ (hành vi đốt máu người hoặc động vật) và khả năng tái tổ hợp di truyền giữa các loài Plasmodium spp. lây nhiễm ở người và các loài Plasmodium spp. lây nhiễm linh trưởng không phải con người có liên quan chặt chẽ dẫn đến độc lực tăng lên.



(còn nữa)--> Tiếp theo Phần 2

Ngày 29/05/2024
BS. Nguyễn Công Trung Dũng
(Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn)
 

THÔNG BÁO

   Dịch vụ khám chữa bệnh chuyên khoa của Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn khám bệnh tất cả các ngày trong tuần (kể cả thứ 7 và chủ nhật)

   THÔNG BÁO: Phòng khám chuyên khoa Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn xin trân trọng thông báo thời gian mở cửa hoạt động trở lại vào ngày 20/10/2021.


 LOẠI HÌNH DỊCH VỤ
 CHUYÊN ĐỀ
 PHẦN MỀM LIÊN KẾT
 CÁC VẤN ĐỀ QUAN TÂM
 QUẢNG CÁO

Trang tin điện tử Viện Sốt rét - Ký Sinh trùng - Côn trùng Quy Nhơn
Giấy phép thiết lập số 53/GP - BC do Bộ văn hóa thông tin cấp ngày 24/4/2005
Địa chỉ: Khu vực 8-Phường Nhơn Phú-Thành phố Quy Nhơn-Tỉnh Bình Định.
Tel: (84) 0256.3846.892 - Fax: (84) 0256.3647464
Email: impequynhon.org.vn@gmail.com
Trưởng Ban biên tập: TTND.PGS.TS. Hồ Văn Hoàng-Viện trưởng
Phó Trưởng ban biên tập: TS.BS.Huỳnh Hồng Quang-Phó Viện trưởng
• Thiết kế bởi công ty cổ phần phần mềm: Quảng Ích