 |
| Giáo sư Li Guo Qiao (Lý Quốc Kiều) và Bác sĩ Song Yu Zong (Tống Ngọc Tôn) đã có nhiều thành tích trong việc phát hiện thuốc sốt rét mới ở Việt Nam và trên thế giới |
Những gương sáng của các chuyên gia Trung Quốc về nghiên cứu các thuốc chống sốt rét trên thế giới và Việt Nam
Là một trong những quốc gia có sốt rét lưu hành nặng trên thế giới cũng như khu vực Đông Nam Á, nhưng Việt Nam có thể được xem như một khuôn mẫu điển hình trong thành quả đẩy lùi bệnh sốt rét. Đến năm 2005, tỷ lệ chết sốt rét ở nước ta giảm 95% và tỷ lệ mắc sốt rét giảm gần 80% so với chỉ tiêu của Tổ chức Y tế thế giới khu vực Tây Thái Bình Dương (WPRO) đề ra vào thời kỳ sốt rét quay trở lại năm 1991-1992. Để đạt được những mục tiêu này bên cạnh sự quan tâm đầu tư của Nhà nước hàng trăm tỷ đồng mỗi năm và sự nỗ lực của toàn ngành y tế cho công tác phòng chống sốt rét, phải kể đến sự hỗ trợ tích cực của các tổ chức quốc tế; trong đó có sự cống hiến hết mình của nhiều chuyên gia nước bạn, điển hình là hai chuyên gia Trung Quốc: Giáo sư Li Guo Qiao (Lý Quốc Kiều) và Bác sĩ Song Yu Zong (Tống Ngọc Tôn). Giáo sư Li Guo Qiao (Lý Quốc Kiều)-Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu lâm sàng Nhiệt đới Sanya thuộc TrườngĐại học Trung Y Dược Quảng Châu Trung Quốc là một nhà khoa học có thâm niên trên 50 năm công tác trong ngành y tế luôn luôn tận tụy đóng góp công sức và trí tuệ của mình cho việc chăm sóc sức khỏe nhân dân ở nhiều nước trên thế giới. Đứng trước nguy cơ đe dọa của bệnh sốt rét, nhất là khi chủng loại ký sinh trùng sốt rét P.falciparum đã kháng với nhiều loại thuốc chống sốt rét, ông luôn mong muốn tìm ra loại thuốc chống kháng có hiệu lực cao điều trị bệnh sốt rét đạt hiệu quả và khắc phục tình trạng đa kháng thuốc của ký sinh trùng. Trong quá trình tìm tòi và nghiên cứu, năm 1979 Giáo sư Li đã phát minh ra loại thuốc Quing Hao Su (Artemisinine)-một loại dược thảo có nguồn gốc từ cây Thanh Hao hoa vàng (Artemisia anua) được công nhận "Phát minh quốc gia Nhị đẳng". 10 năm sau (1989), với việc nghiên cứu dẫn chất của Artemisinine là Artesunate, ông tiếp tục được công nhận "Phát minh quốc gia Tam đẳng". Đến năm 1996, do những công lao đóng góp to lớn về nghiên cứu thuốc Artemisinine chống sốt rét, các công trình nghiên cứu về thuốc của ông được công nhận là "Thành tựu khoa học kỹ thuật kiệt xuất". Sau đó, Giáo sư Li còn triển khai nhiều nghiên cứu lâm sàng và ứng dụng rộng rãi Artemisinine và các dẫn chất giúp cho việc điều trị một số lượng lớn bệnh nhân sốt rét tại nhiều nơi trên thế giới, trong đó có Việt Nam; do đó đến năm 1999, ông được công nhận "Tiến bộ khoa học kỹ thuật quốc gia Tam đẳng". Tuy nhiên, chưa hài lòng với các thành công về Artemisinine và dẫn chất, ông tiếp tục nghiên cứu phát minh và ứng dụng phức hợp Dihydro-artemisinine có hiệu lực điều trị cao với sốt rét kháng thuốc, đồng thời hạn chế được khả năng tái phát sớm sốt rét khi dùng đơn thuần Artemisinine và dẫn chất, đến năm 2005 được công nhận "Tiến bộ khoa học kỹ thuật quốc gia Nhị đẳng". Với những thành tích đóng góp quan trọng về khoa học và phát minh thuốc sốt rét, Giáo sư Li đã được Chính phủ Trung Quốc khen tặng "Huy chương Nhà giáo Nhân dân toàn quốc" và "Huy chương Lao động 9-5 toàn quốc" (1986), "Anh hùng Lao động toàn quốc" (1987) và "Huy chương Bạch Cầu Ân ".  | Dấu tích lịch sử nơi bào chế thuốc Artemisinin
tại Quảng Châu Trung Quốc |
Bác sĩ Song Yu Zong (Tống Ngọc Tôn) là học trò đồng thời là người cộng sự đắc lực của Giáo sư Li,đã có quá trình 22 năm công tác trong ngành y tế. Trong quá trình cộng tác, Dược sĩ Tống luôn luôn nghiêm túc thực hiện các ý tưởng của Giáo sư Li trong các nghiên cứu về thuốc chống sốt rét, đặc biệt là phối hợp thuốc chống kháng CV8 và các thuốc có Artemisinine kết hợp. Tại Việt Nam, từ 1993-1996 Dược sĩ Tống đã thường xuyên bám sát điểm nghiên cứu thực địa ở huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận để theo dõi hiệu quả của thuốc khi áp dụng trên diện rộng cho cộng đồng. Khi nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng về CV8 thành công và được Bộ Y tế Việt Nam chấp nhận đưa vào sử dụng trong Chương trình quốc gia phòng chống sốt rét; Bác sĩ Tống lại tiếp tục hợp tác với Xí nghiệp Dược phẩm Trung ương 26-OPC để sản xuất thuốc CV8 từ nguồn nguyên liệu trong nước cho đến tận ngày nay. Có thể nói những thành công của Giáo sư Li và Viện lâm sàng Nhiệt đới Sanya Trung Quốc về nghiên cứu phát minh và ứng dụng luôn gắn liền với công sức thực hiện của Dược sĩ Tống trong suốt những năm qua.
Trong bối cảnh tình trạng ký sinh trùng sốt rét P.falciparum kháng thuốc đang lan tràn nghiêm trọng trên thế giới và Đông Nam Á; ở Việt Nam P.falciparum kháng cao với Chloroquine, Fansidar và giảm đáp ứng với nhiều loại thuốc chống sốt rét hiện dùng. Chưa có thuốc hiệu lực cao đồng thời diệt thể vô tính (asexual) và diệt thể giao bào (gametocytes); việc tìm tòi một thứ thuốc có hiệu quả điều trị tốt đối với sốt rét P.falciparum là một vấn đề hết sức cần thiết và cấp bách. Từ năm 1990, thuốc chống sốt rét Artemisinine và dẫn chất (Artesunate) được tiến hành thử nghiệm lâm sàng và chính thức đưa vào sử dụng rộng rãi trong Chương trình quốc gia phòng chống sốt rét ở nước ta đã có vai trò quan trọng trong việc hạ thấp tỷ lệ bệnh và tỷ lệ tử vong do sốt rét. Mặc dù với liệu trình 5 ngày tỷ lệ khỏi bệnh do sốt rét P.falciparum có thể đến 80-90%, nhưng nhược điểm lớn nhất của Artemisinine và dẫn chất khi điều trị đơn thuần là tỷ lệ tái phát sớm sau điều trị quá cao (35-50%); để khắc phục nhược điểm này nhiều phác đồ phối hợp thuốc có gốc Artemisinine (ACT: Artemisinine-based Combination Therapy) đã được nghiên cứu và sử dụng ở nước ta.  | Đền thờ ông tổ Quyhaosu tại Quảng Châu
Trung Quốc |
Để nghiên cứu phối hợp thuốc có gốc Artemisinine (ACT), Giáo sư Li, Dược sĩ Tống và Viện nghiên cứu Y học Nhiệt đới Sanya-Trường Đại học Trung Y Dược Quảng Châu Trung Quốc đã hợp tác với nhiều đơn vị nghiên cứu ở Việt Nam như Bệnh viện Chợ Rẫy, Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn, Trung tâm đào tạo và nghiên cứu y học cổ truyền TP. Hồ Chí Minh, Bệnh viện đa khoa Khu vực Xuân Lộc-Đồng Nai, Bệnh viện Tân Phú-Lâm Đồng, Bệnh viện tỉnh Lâm Đồng, Trung tâm PCSR Bình Thuận, Xí nghiệp Dược phẩm Trung ương 26-OPC TP. Hồ Chí Minh, Viện Sốt rét-KST-CT Hà Nội và nhiều cơ sở y tế khác nghiên cứu thuốc sốt rét phối hợp CV8 bao gồm 4 thành phần (Dihydroartemisinine + Piperaquine + Primaquine + Trimethoprim) và một số thuốc phối hợp 2 thành phần nhưArtekin (Dihydroartemisinine + Piperaquine) và Artequick (Artemisinine + Piperaquine). Qua rất nhiều quy trình nghiên cứu thử nghiệm, phối hợp thuốc CV8 đã chứng tỏ được các ưu điểm vượt trội là có hiệu lực điều trị cao, thời gian điều trị ngắn (3 ngày), được cộng đồng chấp nhận, giá thành rẻ và có thể sản xuất từ nguồn nghuyên liệu hiện có trong nước. Từ năm 2003 đến nay, phối hợp thuốc CV8 đã được chính thức bổ sung vào danh mục thuốc sốt rét thiết yếu ở Việt Nam. Tuy nhiên, thuốc CV8 vẫn còn tồn tại một số nhược điểm là có đến 4 thành phần phối hợp, trong đó có Primaquine nên không thể sử dụng điều trị rộng rãi cho tất cả các đối tượng bệnh nhân là phụ nữ có thai, trẻ em dưới 3 tuổi, người có bệnh gan thận... nên cần phải tìm kiếm thêm một phối hợp thuốc có gốc Artemisinine khác để phù hợp với chiến lược sử dụng thuốc sốt rét ở nước ta. Từ đó Giáo sư Li và các chuyên gia Trung Quốc lại tiếp tục nghiên cứu chứng minh phối hợp thuốc Artekin (Dihydroartemisinine + Piperaquine) và Artequick (Artemisinine + Piperaquine) được xem như một dạng CV8 cải tiến khi bỏ bớt đi 2 thành phần là Primaquine + Trimethoprim, nhưng vẫn đảm bảo tính hiệu quả cắt sốt, diệt ký sinh trùng và giảm giao bào của P.falciparum. Các phác đồ phối hợp ACT cũng đã được nghiên cứu tại nhiều quốc gia và tổ chức trên thế giớ như Thailand, Cambodia, Indonesia, Việt nam và các nước Châu Phi; được báo cáo tại Hội nghị quốc tế "Đánh giá các thử nghiệm lâm sàng về thuốc Artemisinine phối hợp" được tổ chức lần thứ Nhất tại Trường Đại học Mahidol-Thailand năm 2005 và lần thứ Hai tại Học Viện Trung Y Dược Quảng Châu-Trung Quốc năm 2006. Với những ưu điểm của các thuốc ACT, Artekin đã được Bộ Y tế cho phép đăng ký vào danh mục thuốc sốt rét thiết yếu ở Việt Nam từ năm 2007. Từ những niềm say mê nhiệt huyết của Nhà khoa học, Giáo sư Li và người cộng sự thân cận của mình là Dược sĩ Tống đã mở ra một xu hướng sử dụng thuốc phối hợp có Artemisinine (ACT) không những chỉ cho Việt Nam, mà còn cho cả nhiều quốc gia có sốt rét lưu hành trên thế giới. Những thành tích đóng góp về thuốc của các chuyên gia Trung Quốc với Việt Nam là không nhỏ trong việc góp phần giảm thấp tỷ lệ bệnh sốt rét, tỷ lệ tử vong sốt rét và không để dịch sốt rét xảy ra trong nhiều năm nay; nên Giáo sư Li Guo Qiao và Song Yu Zong xứng đáng được tôn vinh với Kỷ niệm chương "Vì sức khỏe Nhân dân".
|
TRANG CHỦ
