Ngày 30/5/2017. Science daily-Mối nguy hiểm của thuốc có gốc thuốc phiện hối thúc việc nghiên cứu những loại thuốc giảm đau mới và an toàn hơn (The opioid epidemic spurs a search for new, safer painkillers). Các nhà khoa học đang thử nghiệm những loại thuốc giảm đau mà không gây nguy hiểm như các thuốc có gốc thuốc phiện (opidoids)

Những loại thuốc tiếp bước Opidoids, nhu cầu thuốc mới giúp giảm đau mà không đe dọa gây nghiện hoặc tử vong do quá liều hiện đang rất cấp thiết, các loại opioids an toàn hơn và các loại thuốc giảm đau thay thế đang tới gần hơn các nghiên cứu trên người. Tạp chí: Vol. 191 No. 11, June 10, 2017, p. 22

(hÌNH: FEDERICO GASTALDI.)

Vào năm ngoái, Joan Peay đã trượt ngã trên các bậc thang ga-ra nhà bà và đập đầu gối vào tấm thảm chùi chân. Peay, 77 tuổi, không còn lạ lẫm gì với những cơn đau. Người phụ nữ nghỉ hưu từ bang Tennessee đã có 17 cuộc phẫu thuật trong 35 năm qua-những ca phẫu thuật thay thế đầu gối, thay thế khớp háng, phẫu thuật lưng. Bà thậm chí đã sống sót sau một dịch bệnh viêm màng não do nấm vào năm 2012 đã nhiễm cho hàng trăm người trong đó có bà, và đã khiến 64 người tử vong. Tuy vậy, chấn thương đầu gối này “đau như quỷ ấy” (hurt like the dickens). Peay cho biết, khi bà hỏi bác sĩ lâu năm của mình có loại thuốc nào mạnh hơn ibuprofen để giải quyết cơn đau của mình, ông ta đã đối xử với bà giống như với một phạm nhân, phản ứng đáp lại của ông ta thật khiến tôi thất vọng: “Ông ấy đã biết tôi 9 năm rồi, và tôi chưa bao giờ yêu cầu ông ấy loại thuốc giảm đau nào ngoài loại thuốc cần dùng sau phẫu thuật”. Bà ấy đã không nhận được loại thuốc gì mạnh hơn các loại thuốc được kê trong đơn. Một năm sau cú ngã, bà vẫn sống với những cơn đau dai dẳng. Chỉ 5 năm trước, Peay có thể đã được kê một chai thuốc giảm đau opioid cho đầu gối của bà nhưng sau cùng, các loại thuốc opioids bao gồm codeine, morphine và oxycodone là những loại thuốc giảm đau mạnh nhất hiện có.

FILO/ISTOCKPHOTO, ADAPTED BY L. LO

Các tác động không mong muốn (Unintended effects)

Các thụ thể chịu sự tác động của opioid trong hệ thống thần kinh ngoại vi ngăn cản các tín hiệu đau đớn đi tới não bộ nhưng các thuốc opioids có thể gây ra các vấn đề khi kích thích quá mức hệ thống tưởng thưởng (reward system) của não bộ và gắn kết với các thụ thể trong thân não (brain stem) và ruột. Tuy nhiên, một loạt các ca nghiện opioid trên khắp Hoa Kỳ đã khiến các bác sĩ mất niềm tin vào các loại thuốc này, nhiều người lo ngại một cách có cơ sở rằng các bệnh nhân sẽ nghiện hoặc chia sẻ các viên thuốc với bạn bè và gia đình và dù là những người sử dụng trong thời gian ngắn thì cũng gặp phải các tác dụng phụ nguy hiểm: các loại thuốc này làm chậm nhịp thở và có thể gây ra táo bón, buồn nôn và nôn mửa.Các bác sĩ gần đây đã hạn chế kê đơn các thuốc opioid cho nhiều ca bệnh, nhưng điều này khiến cho những người như Peay rơi vào tình thế khó khăn: Opioids càng ngày càng khó kiếm, dù rằng loại thuốc này không hề hoàn hảo nhưng các bệnh nhân lại có rất ít các lựa chọn thay thế khác.Nora Volkow, giám đốc Viện nghiên cứu Lạm dụng Thuốc Quốc gia cho biết, nhiều loại thuốc đã được giới thiệu là cải tiến hơn các loại thuốc opioids hiện tại nhưng thực ra chỉ là những loại thuốc opioids cũ được đóng gói lại theo kiểu mới. Ví dụ, các công ty sẽ tạo ra một viên thuốc khó bị nghiền nát hơn hoặc trộn nó với một loại thuốc khác ngăn ngừa thuốc opioid có tác dụng nếu nó bị nghiền nát và hít qua mũi để “phê nhanh” (quick high). Tuy nhiên, những con nghiện vẫn có thể vượt qua các biện pháp an toàn này. Và các loại thuốc được đóng gói gần đây cũng có những nguy cơ cơ bản như những loại cũ.Volkow cho biết: “Nhu cầu các loại thuốc giảm đau mới hiện đang rất cấp thiết”.Các nhà khoa học đã và đang tìm kiếm các loại thuốc thay thế hiệu quả nhiều năm qua nhưng chưa thành công. Nhưng việc hiểu rõ hơn các thức não bộ nhận và gửi các tín hiệu hóa học cụ thể cuối cùng có thể giúp tăng tốc quá trình này.Các nhà khoa học đang tìm kiếm các phân tử mới, có mục tiêu cụ thể hơn có thể cắt đứt cơn đau hữu hiệu như các loại thuốc opioids hiện nay làm mà có ít tác dụng phụ hơn, những nhà khoa học khác đang khám phá tiềm năng của việc cải tiến các phân tử opioids hiện tại để không gây ra các tác dụng không mong muốn. Một số nhà nghiên cứu đang hướng đến việc bỏ đi hoàn toàn các thuốc opioids, thử nghiệm các phân tử trong cần sa (marijuana) để giảm đau mãn tính.

Hành động Opioid (Opioid action)

Con người đã nhận ra sức mạnh tiềm tàng của các thuốc opioids từ rất lâu trước khi họ hiểu các kiểm soát nó, những người Sumer cổ đã thu hoạch các cây anh túc có chứa opium hơn 5000 năm trước, gọi chúng là “cây sung sướng” (joy plant). Các nền văn minh khác đã bắt chước, sử dụng loài cây này để điều trị các cơn đau nhưng sức mạnh gây nghiện của moocphin có gốc opium chỉ được nhận ra vào thập niên 1800, và gần đây các nhà khoa học chỉ mới bắt đầu dần khám phá ra các thuốc opioids có tác động mạnh tới não bộ chính xác như thế nào. Các thuốc opioids bắt chước các chất giảm đau tự nhiên của cơ thể-các phân tử như các endorphin, cả endorphin và opioid bám vào các protein gọi là các thụ thể opioid trên bề mặt các tế bào thần kinh. Khi một opioid gắn kết với một thụ thể trong hệ thần kinh ngoại vi, các tế bào thần kinh bên ngoài não bộ, thụ thể này thay đổi hình dạng và kích hoạt một trò chơi liên lạc tế bào làm ngăn chặn các thông điệp đau đớn đi đến não bộ. Điều nguy hiểm xảy ra là vì các thụ thể opioid phân tán khắp cơ thể vào đi tới các vùng quan trọng của não bộ có thể gây ra các tác dụng phụ ảnh hưởng sâu rộng khi thuốc có tác dụng. Ban đầu, nhiều thụ thể opioid nằm gần đáy não bộ - khu vực điểu khiển hô hấp và nhịp tim, khi một loại thuốc như morphine gắn kết vào các thụ thể này trong thân não, hô hấp và nhịp tim chậm lại. Với liều thấp thuốc này khiến người ta cảm thấy thư giãn, mặc dù vậy với liều cao nó có thể gây tử vong–hầu hết các ca tử vong quá liều opioid xảy ra khi một người ngừng thở, một số lượng lớn các thụ thể opioid trong ruột có thể gây táo bón và đôi khi buồn nôn may mắn phần nào đó là các đầu mút thần kinh ở nằm đó. Chrisopher Wu: “Dù tôi có nói gì đi nữa tôi muốn tránh các thuốc opioid, một nửa số các bệnh nhân của tôi sẽ được kê opioid. Điều đó là không thể tránh khỏi”. Hơn nữa, các thuốc opioid gây nghiện cao. Các thuốc này tác động đến hệ thống tưởng thưởng của não bộ, kích hoạt việc giải phóng dopamine mức độ cao hơn não thường làm. Dần dần, các thụ thể opioid trong não trở nên ít nhạy hơn với các thuốc này vì vậy cơ thể đòi hỏi những liều cao hơn để đạt tới mức độ thoải mái tương tự. Sự dung nạp thuốc như vậy có thể làm thiết lập lại hệ thống và các opioid tự nhiên của cơ thể không còn có tác dụng tương tự nữa, nếu một người thử dừng dùng thuốc, các triệu chứng vì thiếu thuốc như đổ mồ hôi vật vã và chuột rút cơ sẽ xảy ra-cơ thể sẽ phụ thuộc vào thuốc về mặt thể xác. Dù nhiều nguy cơ như vậy, các thuốc opioid vẫn được sử dụng rộng rãi vì chúng có hiệu quả cao, đặc biệt là đối với các cơn đau ngắn hạn vừa phải tới nghiêm trọng. Christopher Wu, một bác sĩ gây mê tại Johns Hopkins Medicine cho biết: “Dù tôi có nói gì đi nữa tôi muốn tránh các thuốc opioid, một nửa số các bệnh nhân của tôi sẽ được kê opioid là không thể tránh khỏi”. Vào cuối thập niên 1990 và đầu thập niên 2000, nhiều bác sĩ cũng đã bắt đầu kê thuốc này cho các cơn đau kéo dài. Các chiến dịch kinh doanh năng nổ từ hãng dược Purdue Pharma, hãng đã sản xuất thuốc OxyContin, đã hứa hẹn rằng loại thuốc này an toàn và các bác sĩ đã nghe theo. Theo dữ liệu từ CDC Hoa Kỳ, các ca quá liều Opioid đã tăng gần gấp 4 lần từ 2000 đến 2015, với gần một nửa số các ca tử vong này tới từ các loại thuốc opioids được kê bởi một bác sĩ.

Tràn lan thuốc (Drug flood)

Các đơn thuốc opioid đã tăng vọt tại Hoa Kỳ trong suốt thập niên 1990 và đầu thập niên 2000. Các bác sĩ đã bắt đầu hạn chế trong vài năm gần đây.

L. LO Source: IMS Health

Các đơn thuốc opioid đã giảm bớt từ năm 2012, một phần là nhờ luật kê đơn thuốc nghiêm khắc hơn và các cơ sở dữ liệu đăng ký kê đơn thuốc. Theo dữ liệu từ IMS Health cho thấy, trong năm 2015 các bác sĩ đã kê ít hơn khoảng 30 triệu đơn thuốc opioid so với 2012 nhưng hạn chế kê thuốc này không làm cho các cơn đau biến mất hay hạn chế tình trạng nghiện thuốc này. Một người đã chuyển sang những hình thức nguy hiểm hơn như là heroin và những loại thuốc này đôi khi được pha thêm các opioid mạnh hơn như là fentanyl (co) hoặc thậm chí là carfentanil, một loại opioid tổng hợp đã được sử dụng để gây mê những con voi. Theo dữ liệu của CDC, các ca tử vong do fentanyl và heroin đều gia tăng đột biến từ năm 2012.

Một mục tiêu khó khăn hơn (A sharper target)

Sam Ananthan, một nhà hóa học chữa bệnh tại Southern Research tại Birmingham, Ala cho biết các nhà khoa học đã và đang tìm kiếm một loại thuốc giảm đau hiệu quả như các thuốc opioid mà không có tác dụng phụ gần một trăm năm nay nhưng chưa có kết quả. Gần đây ông đã lạc quan hơn, Ananthan cho biết: “Giờ đây, chúng tôi có nhiều công cụ sinh học hơn, nhiều thông tin hơn liên quan đến các chuỗi phản ứng hóa sinh. Dù các nỗ lực trước đây chưa thành công, hiện chúng tôi đang có một số giả thuyết hợp lý”. Các nhà khoa học từng cho rằng các thụ thể opioid là các công tắc đơn giản, nếu một phân tử gắn kết, các thụ thể đưa ra một thông điệp cụ thể nhưng nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy rằng chính thụ thể đó có thể đưa ra nhiều thông điệp tới các nơi tiếp nhận khác nhau. Công cuộc tìm kiếm các loại thuốc opioid tốt hơn đã nhận được một cú hích mà nhiều người mong đợi vào năm 1999, khi các nhà nghiên cứu tại Đại học Duke đã cho thấy rằng chuột thiếu protein beta-arrestin 2 được giảm đau nhiều hơn nhờ morphine hơn là chuột bình thường. Trong một nghiên cứu theo dõi sau đó, các tác dụng phụ xảy ra ít hơn. Laura Bohn, hiện là một nhà dược học tại Viện Nghiên cứu Scripps tại Jupiter, Fla cho biết: “Nếu chúng tôi lấy đi beta-arrestin 2, chúng tôi thấy chuột được giảm đau nhiều hơn, nhưng ít phát triển dung nạp thuốc hơn”. Bohn và các đồng nghiệp đã nhận thấy rằng các thụ thể opioid mu – loại thụ thể opioid mà hầu hết các loại thuốc nhắm đến gửi hai dòng thông điệp khác nhau: một là ngừng đau, một cái còn lại cần có beta-arrestin 2 truyền các thông điệp tiêu cực của các thuốc opioids bao gồm cần nhiều và nhiều thuốc hơn và làm chậm nhịp thở đầy nguy hiểm. Từ sau công trình này, phòng thí nghiệm của Bohn và nhiều nhà nghiên cứu khác đã nỗ lực tạo ra các phân tử gắn với các thụ thể opioid mu mà không kích hoạt hoạt động beta-arrestin 2. Susruta Majumdar, một nhà hóa học tại Trung tâm Ung thư Memorial Sloan Kettering Cancer tại thành phố New York cho biết, phương pháp tiếp cận này, được gọi là “biased agonism”, “đã được thai nghén từ lâu nhưng giờ mới mang lại kết quả mong đợi”. Các nhà khoa học đã xác định được hàng chục phân tử dường như tránh beta-arrestin 2 ở chuột nhưng chỉ một vài phân tử có thể tạo ra những loại thuốc tốt, một trong số đó gọi là PZM21 đã được mô tả trên tạp chí Nature năm ngoái.

Chỉ lợi mà không hại (Good without the bad)

Morphine, một loại opioid cực mạnh, được chiết xuất từ cây anh túc, khi nó gắn kết với các thụ thể opioid (màu xanh), nó giúp giảm đau nhưng cũng gây ra các tác dụng phụ.

L. LO

Các nhà khoa học đã tìm ra những thông điệp phân tử nào kích hoạt sự giảm đau và thông điệp nào gây ra các vấn đề, mục tiêu nhằm tạo ra các phân tử mới, như là PZM21, tương tác với các thụ thể opioid để chỉ làm giảm đau.

L. LO

Nguồn: B.L. Kieffer/Nature 2016; J.D. Violin et al/Trends in Pharmacol. Sci. 2014

Một loại phân tử khác cũng cho thấy hứa hẹn trên con người-một loại mạnh hơn rất nhiều. Công ty dược Trevena, có trụ sở tại King of Prussia, Pa., đã và đang xin sự phê duyệt từ Cục Quản lý Dược phẩm và Thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) đối với một phân tử được gọi là oliceridine. Trong các nghiên cứu được báo cáo vào tháng Tư tại San Francisco tại Hội nghị Y học Cơn đau Cấp tính và Gây mê học Khu vực Thường niên, oliceridine có hiệu quả tương tự morphine ở những bệnh nhân hồi phục sau loại bỏ viêm bao hoạt dịch ngón chân cái (bunion removal) và những người được phẫu thuật hút mỡ bụng. Trong thời gian ngắn, những người dùng một liều trung bình thuốc này đã được giảm đau hiệu quả như đối với morphine, nhưng có ít tác dụng phụ hơn, như là nôn mửa và các vấn đề hô hấp. Oliceridine là một loại opioid được truyền qua tĩnh mạch, không phải qua đường uống có nghĩa là nó sẽ được cung cấp trong thời gian ngắn trong bệnh viện. Jonathan Violin, người đồng sáng lập Trevena cho biết, nó không phải là lựa chọn thay thế cho các viên thuốc mà mọi người có thể mang về nhà và nó cũng không hoàn hảo: nếu dùng với liều cao hơn cũng gây ra nhiều tác dụng phụ hơn nhưng nó là loại thuốc opioid đầu tiên sử dụng phương pháp tiếp cận có mục đích này để được đưa vào nghiên cứu trên người. Phương pháp khai thác protein beta-arrestin 2 không phải là phương pháp duy nhất-chỉ là một trong những phương pháp tốt nhất được nghiên cứu, Phòng thí nghiệm của Anathan đang thử nghiệm một phương pháp khác. Nhóm của anh đã cho thấy rằng những con chuột thiếu một thụ thể opioid khác, thụ thể delta, dường như không có các tác dụng phụ đối với các thuốc opioid. Giờ đây, các nhà nghiên cứu đang nỗ lực tìm ra các phân tử có thể kích hoạt các thụ thể opioid mu trong khi ngăn chặn các thụ thể delta. Có thể còn có một các để hướng các thông điệp giảm đau cụ thể tới các khu vực của cơ thể một người đang cảm thấy đau. Trong một nghiên cứu mới đây, các nhà nghiên cứu đã mô tả một phân tử gắn kết với các thụ thể opioid chỉ khi khu vực xung quanh thụ thể có tính axit nhiều hơn thông thường. Sự sưng viêm từ vết đau và vết thương làm gia tăng tính axit, vì vậy phân tử này có thể chấm dứt cơn đau khi cần thiết, nhưng không gắn kết với các thụ thể ở các nơi khác của cơ thể, giảm thiểu khả năng xảy ra các tác dụng phụ. Những con chuột trong nghiên cứu này, đã được xuất bản trên tạp chí Science vào ngày 3/3/2017 đã không cảm thấy thỏa mãn với phân tử mới này như đối với fentany, vì vậy sẽ ít nghiện hơn. Và chúng dường như ít bị táo bón hay chậm nhịp thở hơn. Các loại thuốc phải được kiểm duyệt rất khắt khe từ lúc có hiệu quả hứa hẹn trên động vật cho tới khi được FDA phê duyệt sử dụng cho con người và có tất ít loại thuốc đi tới thành công đó, còn quá sớm để có thể nói liệu PZM21 và các phân tử khác đã được nghiên cứu trên chuột có thể cuối cùng được áp dụng điều trị cho các bệnh nhân hay không. Không thể kiên nhẫn chờ đợi, một số bệnh nhân đã chuyển sang dùng các chất hiện có sẵn mà không có sự chỉ dẫn của bác sĩ và các nhà khoa học đang cố gắng ngăn chặn điều này.

Càn quét Kratom (Kratom crackdown)

Vào tháng 8/2016, Lực lượng chống ma túy (Drug Enforcement Administration_DEA)tuyên bố quét thẳng tay một loại thực phẩm chức năng có tên kratom. Các quan chức muốn đưa loại thảo dược này vào cùng hạng mục lập quy như là ma túy và LSD, đưa nó vào loại chất nguy hiểm không có giá trị y học, đã có rất nhiều người dân phản đối kịch liệt điều này. Hơn 23.000 bình luận đưa ra từ các cựu binh, những người sống chung với ung thư, các công nhân nhà máy, luật sư và các giáo viên. Hầu hết số này đều nói rằng: Kraton đã giải thoát họ khỏi những cơn đau.

BÊN PHẢI: ZUMA PRESS, INC./ALAMY; BÊN TRÁI: NINONINOS/SHUTTERSTOCK.

Lựa chọn thay thể nhẹ: Mitragyna speciosa, một loại cây từ Đông Nam Á có chứa opioid mức độ vừa được bán như là một loại thực phẩm chức năng, có tên kratom, giúp giảm đau. Các nhà khoa học đang cố gắng tinh chỉnh các phân tử của loại cây này tạo ra loại chất giảm đau mạnh hơn mà có ít tác dụng phụ hơn các loại thuốc hiện nay

Được điều chế từ lá cây nhiệt đới Mitragyna speciosa, kratom được bán tại các cửa hàng tạp hóa và qua các nhà bán lẻ trên mạng, khả năng giảm đau của nó chủ yếu nhờ hai phân tử khác nhau trong lá của cây này: mitragynine và 7-hydroxymitragyninie có cấu trúc tương tự. Cả hai phân tử này có cấu trúc khác với morphine nhưng chúng có thể gắn kết với các thụ thể opioid. Majumdar cho biết điều đó về mặt kỹ thật khiến chúng trở thành các opioid, dù chúng không giống morphine hoặc oxycodone làm cơ quan DEA lo ngại nhưng cũng giống một số trong các opioid mà các nhà khoa học đang phát triển, các thành phần hoạt tính của kratom ít nhất, qua lời đồn đại giúp giảm đau với ít vấn đề và ít nguy cơ dung nạp thuốc hơn.Oliver Grundmann, một nhà hóa học chữa bệnh tại Đại học Florida tại Gainesville cho rằng một số người dùng opioid lâu dài chuyển sang kratom để cai hoàn toàn những viên thuốc giảm đau và làm dịu các triệu chứng vật vã khi thiếu thuốc. Theo một khảo sát mà ông đã xuất bản trên mạng vào ngày 10/5/2017 tại Drug and Alcohol Dependence cho biết những người dùng khác chưa bao giờ dùng opioid thường xuyên nhưng đang tìm kiếm một loại thuốc giảm đau do cơn đau mãn tính hoặc các vấn đề sức khỏe tinh thần.Grundmann hy vọng các kết quả khảo sát này sẽ giúp dẫn đường cho nghiên cứu về hiệu lực của chất này cho các mối lo ngại y tế cụ thể.Tính an toàn và hiệu lực của kratom tới nay vẫn còn đang gây tranh cãi, Grundmann cho rằng còn thiếu nhiều nghiên cứu lâm sàng được đối chứng về tác động của loại lá này đối với cơ thể, cùng với đó kratom hiện chỉ được gắn mác là thực phẩm chức năng và điều này có nghĩa rằng những người mua nó không được đảm bảo việc họ thực sự đang nhận được thứ gì. Theo Majumdar, trong khi kratom có nhiều người ủng hộ như vậy các hợp chất hoạt tính của nó không có hiệu lực mạnh cho lắm, zôg cho rằng ông có thể tạo ra một loại thuốc tốt hơn bằng cách tinh chỉnh các phân tử này.Majumdar, cộng tác viên András Váradi từ Sloan Kettering và các đồng nghiệp đã thử nghiệm một phân tử có cấu trúc gần giống với 7-hydroxymitragynine: mitragynine pseudoindoxyl. Nó gắn kết với các thụ thể opioid mu hiệu quả khoảng 200 lần giống với mitragyninie trên những con chuột, các nhà nghiên cứu đã báo cáo vào tháng 8/2016 trên tạp chí Journal of Medicinal Chemistry. Giống như oliceridine của Trevena, phân tử mới này không kích hoạt beta-arrestin 2, phiên bản pseudoindoxyl này còn ngăn chặn các thụ thể opioid delta, và còn cản trở các hoạt động không liên quan đến cơn đau.Majumdar hy vọng lệnh cấm kratom của DEA sẽ không xảy ra; cơ quan này có thể sẽ hạn chế nghiêm ngặt việc tiếp cận thuốc, khiến cho việc nghiên cứu sẽ trở nên khó khăn hơn, ông nói hiện giờ chưa có lệnh cấm nhưng các nhà khoa học đang thận trọng với điều này.

Pha trộn (Mix it up)

Dù có tiềm năng về các loại thuốc opioid mới và tốt hơn, các nhà khoa học đang tập trung vào một bộ các loại thuốc giảm đau khác hoàn toàn: cannabinoid (chiết xuất từ cây cần sa nổi tiếng, lá khô và các bộ phận khác của cây gai dầu (hemp plant, Cannabis sativa). Các phân tử hoạt tính trong cần sa không có khả năng dứt cơn đau nhanh giống các thuốc opioid, Yasmin Hurd, một nhà dược học tại Mount Sinai tại Thành phố New York cho biết: “Nếu tôi phải vào phòng cấp cứu vì đau đớn, hãy cho tôi morphine”. Tuy nhiên, với cần sa y tế hợp pháp ở 29 bang và District of Columbia, loài cây này ngày càng được chú ý nhiều hơn như là một loại thuốc giảm đau tiềm năng, đặc biệt là đau mãn tính (SN: 6/14/14, p. 16). Một nghiên cứu năm 2016 trên Health Affairs đã cho thấy, các bác sĩ tại các bang nơi cần sa là hợp pháp đã kê ít đơn thuốc giảm đau opidoid hơn. Các bang này cũng có khoảng 25% số ca tử vong do quá liều opioid hơn so với các bang khác không hợp pháp hóa cần sa, theo một nghiên cứu trên JAMA Internal Medicine vào năm 2014. Khi cần sa được hợp pháp hóa, một số người có thể chọn nó thay vì các thuốc opioid.

Tăng kích thước (Pump up the volume)

Các phân tử nhỏ gắn kết với các thụ thể cannabinoid của cơ thể có thể kiến các khu vực tiếp giáp khác trên thụ thể thay đổi hình dạng để vừa với các cannabinoid tự nhiên của cơ thể, hình dạng vừa vặn hơn này có thể làm gia tăng khả năng của cơ thể trong việc gửi đi các thông điệp giảm đau tới não bộ.

L. LO, BRAIN: FILO/ISTOCKPHOTO

Nguồn: R.A. Ross/Trends in Pharmacol. Sci. 2007

Đối với sự lựa chọn đó có thể có một số ưu điểm, có nhiều thụ thể cannabinoid tại nhiều khu vực của não bộ xử lý các thông điệp đau nhưng không giống với các thụ thể opioid, có rất ít thụ thể này tồn tại trong thân não. Joseph Cheer, một nhà thần kinh học tại School of Medicine Đại học Maryland thành phố Baltimore cho biết điều đó có nghĩa là các cannabinoid ít có khả năng ảnh hưởng tới việc hô hấp hơn là các opioid. Hầu như chưa có báo cáo về ca quá liều tử vong nào. Mặc dù như đối với Kratom, có không ít lời đồn đại cho thấy khả năng của cần sa trong việc chữa khỏi mọi thứ từ đau đớn cho tới lo lắng cho tới viêm loét nhưng không nhiều trong số này được kiểm chứng bằng các thử nghiệm lâm sàng để xác nhận những lời đồn đại này (SN o­nline: 1/12/17). Thậm chí lỗ hổng kiến thức còn rộng hơn bởi thực tế rằng cần sa có các tác dụng khác nhau tùy thuộc vào cách nó được đưa vào cơ thể và hệ số tương quan (relative ratios) của các phân tử hoạt tính nhất định trong mỗi chủng giống cây này. Hurd cho biết: “Mọi người cho rằng họ biết cần sa ảnh hưởng tới não bộ như thế nào. Trong thực tế, có rất ít những nghiên cứu khoa học dựa trên bằng chứng được thực hiện với cần sa”. Aron Lichtman, một nhà dược học tại Đại học Virginia Commonwealth tại Richmond cũng đồng ý: “Loài cây này đúng là có chứa một loại thuốc đã được chứng minh nhưng thách thức chính là nó có thể không có tác dụng với tất cả mọi người và mọi loại cơn đau”. Các nhà khoa học đang thực sự nghiên cứu về cần sa đang cố gắng phân tích chi tiết nó, tập trung vào các phân tử hoạt tính của cây này-các cannabinoid từng phân tử một, phân tử Cannabidiol hoặc CBD đã thu hút được nhiều sự quan tâm đặc biệt. Chính vì cách nó tương tác gián tiếp với các thụ thể cannabinoid, nó không khiến con người phê như các đặc tính của tetrahydrocannabinol hoặc THC, hóa chất thay đổi nhận thức tư duy trong cần sa làm CBD gây ít thỏa mãn hơn và phù hợp hơn với việc sử dụng lâu dài. Phân tử này có thể ảnh hưởng các tín hiệu đưa ra bởi một số các thụ thể khác trong não bộ, nhiều trong số này liên quan đến các cơn đau và viêm. Tuy nhiên, THC cũng có thể có một số ưu điểm vốn đã được sử dụng trong một số loại thuốc được FDA phê duyệt để điều trị buồn nôn và nôn mửa do liệu pháp hóa học, có một số bằng chứng cho thấy các loại thuốc này cũng giúp giảm đau, dù Lichtman gọi các nghiên cứu đó là một “mớ ô hợp” (mixed bag). Riêng các cannabinoid có thể hơi yếu trong việc giảm đau nhưng kết hợp với các opioid như ông đã chứng minh có thể gia tăng khả năng giảm đau và giảm liều lượng opioid cần thiết ở những con chuột. Những loại thuốc có thể tăng cường sức mạnh của các cannabinoid tự nhiên của cơ thể cũng là một lựa chọn khác là điều mà Ruth Ross từ Đại học Toronto đang nghiên cứu. Một vài năm trước, nhóm của bà đã xác định một khu vực trên một thụ thể cannabinoid gọi là CB1 có một thuộc tính thú vị: Các phân tử nhỏ gắn kết với nó có vai trò như các nút tăng giảm kích thước cannabinoid tự nhiên của cơ thể, gọi là các endocannabinoid. Khi một phân tử đúng kích thước gắn kết vào CB1, nó khiến các endocannabinoid tự nhiên trong cơ thể dường như gắn kết nhiều hơn. Điều đó gia tăng việc giảm đau trong các tình huống nhất định đó là khi các endocannabinoid đã được giải phóng bởi cơ thể, như là sau một chấn thương hoặc áp lực. Ross cho biết: “Bạn khuếch đại các tác động vốn có của hợp chất đó”, nhóm của bà đã xác định và được cấp bằng sáng chế một vài trong số các phân tử là nút tăng giảm kích thước này và đang nghiên cứu cải tiến chúng. Bà cho biết: “Vì nhiều lý do chúng sẽ không thể tốt như các loại thuốc”. Chúng có quá nhiều tác động lên cơ thể vượt xa với mong muốn của họ nhưng bà đang tiến hành các tinh chỉnh nhẹ để các cấu trúc hóa học của chúng cố gắng giảm thiểu các tác động không mong muốn, với hy vọng rằng một ngày nào đó các phân tử này có thể được nghiên cứu trên các bệnh nhân. Các loại opioid an toàn hơn hoặc các loại thuốc giảm đau thay thế sẽ giúp con người xử lý các cơn đau mà không gây nghiện hoặc tử vong. Peay rất thấu hiểu các bệnh nhân-bà là một thành viên của một nhóm trên mạng xã hội những người sống với các cơn đau mãn tính-những người đang chịu đựng những hậu quả đau đớn từ việc điều trị không hiệu quả. Bà cho biết, những người mất công việc hoặc chuyển tới Colorado chỉ để được tiếp cận với cần sa hợp pháp. Còn đối với bà? “Tôi vẫn còn khiếu hài hước, điều đó giúp tôi vượt qua mọi cơn đau” nhưng bà đang kiên cường tìm kiếm một thứ gì đó tốt hơn.

Bài báo được đăng trên tờ Science News vào ngày 10 tháng 6 năm 2017 với tựa đề “Beyond today's opioids: Scientists search for better pain drugs”.  

Các nội dung khác »

---