Để hiểu các phương pháp thu thập số liệu và phân tích của Viện An ninh Dược phẩm Mỹ (Pharmaceutical Security Institute_PSI), trước tiên chúng ta cần định nghĩa các thuật ngữ. PSI biết rằng những thuật ngữ này đã được diễn giải rõ ràng, cụ thể bởi các cơ quan quản lý hoặc cơ quan luật pháp ở nhiều nước trên thế giới. Tuy nhiên, ở một số quốc gia khác, vẫn chưa có định nghĩa chính thức cho các thuật ngữ về thuốc giả và kém chất lượng.

Để khắc phục tình trạng này, PSI đã phát triển các định nghĩa sử dụng để mô tả các vấn đề chung của tội phạm dược phẩm. Ngoài ra, kể từ khi phát triển hệ thống thu thập và báo cáo vào năm 2002, các định nghĩa này vẫn chưa thay đổi, cập nhật. Các định nghĩa có liên quan như sau:

Thuốc giả

Định nghĩa về thuốc giả của PSI được xây dựng dựa theo định nghĩa của Tổ chức Y tế thế giới (TCYTTG). Thuốc giả là những sản phẩm do cố ý và gian lận sản xuất và/ hoặc gắn sai nhãn hiệu và/ hoặc nguồn gốc để làm cho sản phẩm trở thành sản phẩm chính hãng. Định nghĩa này áp dụng cho cả thuốc gốc và thuốc biệt dược.

Các mẫu thuốc giả phát hiện được có nhiều sai sót. Ví dụ, thuốc giả được tìm thấy có thành phần dược chất (API) ít hơn hoặc nhiều hơn so với lượng ghi trên nhãn hoặc thậm chí có đủ hàm lượng API nhưng được sản xuất trong các điều kiện thiếu vệ sinh và không an toàn.

Thuốc chính hãng cũng có thể bị làm giả. Ví dụ, các trường hợp đã được phát hiện như các loại thuốc chính hãng đóng gói trong bao bì giả mạo để thêm hạn sử dụng hay để mục đích gian lận, trốn tránh các đợt thanh tra, giám sát của các cơ quan chính phủ.

Hình 1

Buôn bán vận chuyển thuốc bất hợp pháp

Buôn bán vận chuyển thuốc bất hợp pháp xảy ra khi một loại dược phẩm chính hãng được chấp thuận và dự định bán ở một quốc gia, nhưng sau đó bị chặn và chuyển đến buôn bán bất hợp pháp ở một quốc gia khác. Những vụ việc này thường được thực hiện bằng việc sử dụng các bản kê hoặc tờ khai sai. Đôi khi, cơ quan quản lý thuốc ở nước thứ hai không chấp thuận việc sử dụng thuốc buôn chuyển bất hợp pháp.

Thuốc buôn bán bất hợp pháp này cũng có thể xảy ra trong cùng một khu vực địa lý, trong cùng một quốc gia hoặc thành phố. Loại hình này bao gồm việc chuyển các loại thuốc trợ giá từ một nhóm khách hàng cần sang nhóm người buôn thuốc tại một thị trường mở không được kiểm soát. Chẳng hạn, ở châu Mỹ La Tinh, hiện tượng buôn chuyển thuốc bất hợp pháp xảy ra khi chính phủ mua thuốc theo giá chiết khấu để sử dụng trong các bệnh viện nhà nước nhưng các thuốc này lại bị chuyển ra bán ở các chợ trời hoặc chợ “đường phố”.

Hình 2

Trộm cắp dược phẩm

Trộm cắp dược phẩm được định nghĩa là hành động chiếm hữu thuốc một cách bất hợp pháp. Trộm cắp dược phẩm bao gồm trộm, cướp hoặc biển thủ dược phẩm. Các đối tượng phạm tội có thể là nhân viên nội bộ, hoặc người bên ngoài như những kẻ trộm chuyên nghiệp. Hiện tượng trộm cắp có thể xảy ra ở bất cứ đâu trong chuỗi phân phối như trong nhà máy, nơi giao nhận, trung tâm phân phối, nhà kho, nhà thuốc hoặc bệnh viện.

Dữ liệu do PSI thống kê chủ yếu các vụ trộm cắp lớn, những vụ trộm cắp lớn hơn 100.000 USD Mỹ và những vụ trộm có liên quan đến các mạng lưới và/ hoặc các vụ phạm tội lớn. Các vụ trộm cắp “đường phố” quy mô nhỏ hoặc cướp tiệm thuốc nói chung không được thống kê vào dữ liệu PSI.

Hình 3

Vụ tội phạm dược

Một vụ tội phạm dược là một vụ việc riêng biệt được tính bằng việc phát hiện dược phẩm giả mạo, buôn chuyển bất hợp pháp hoặc bị đánh cắp. PSI xem một vụ tội phạm dược phải là một vụ riêng biệt. Nó phải có thông tin xác thực đầy đủ như thời gian, địa điểm và loại dược phẩm cụ thể, như vậy nó mới được xem là một vụ riêng biệt/ đặc biệt. Sau khi đã được xác định, tất cả vụ tội phạm dược đều được gán một mã số theo dõi, đây là bước quan trọng trong việc liên kết các vụ tội phạm dược với nhau thông qua cuộc điều tra tiếp theo.

Các vụ tội phạm dược đa dạng theo độ lớn, quy mô và thời gian diễn ra. Độ lớn nói lên số lượng thuốc giả bị phát hiện. Ví dụ, một vụ có thể liên quan đến một lượng nhỏ sản phẩm đơn lẻ. Ngược lại, một vụ có thể liên quan tới hàng trăm nghìn đơn vị dược phẩm giả của nhiều loại sản phẩm. Quy mô đề cập đến độ lớn của tổ chức tội phạm. Ví dụ như các vụ có thể liên quan đến một công ty cung cấp đơn lẻ bán chui hàng nghìn loại thuốc giả. Ngoài ra, một vụ tội phạm có thể bao gồm một nhóm những kẻ tội phạm có tổ chức buôn bán hàng ngàn đơn đặt hàng với hàng trăm nghìn loại thuốc giả trên mạng internet.

Sau cùng, quy mô các vụ tội phạm được chia theo thời gian diễn biến. Ví dụ, thanh tra của cơ quan quản lý dược có thể phát hiện thuốc giả vào một ngày nào đó trong quá trình thanh kiểm tra. Vụ bắt này sẽ được kiểm tra lại như một vụ tội phạm. Nhưng các vụ phạm tội dược khác có thể xảy ra trong thời gian dài.

Ví dụ, đã có các cuộc điều tra tiết lộ các nhóm tội phạm có tổ chức sản xuất hàng giả đã nhiều năm buôn bán mặt hàng thuốc giả. Mặc dù, thực tế chúng đã hoạt động trong nhiều năm, trường hợp này cũng chỉ được ghi nhận là một vụ tội phạm dược riêng biệt và được đánh mốc từ lúc phát hiện loại thuốc giả đầu tiên của vụ.

Hình 4

Một vụ tội phạm dược có thể được chỉ điểm bởi bất kỳ ai, bao gồm thanh tra dược, hải quan, cán bộ viên chức bình thường, cảnh sát hay quần chúng nói chung. Việc phát hiện buôn chuyển dược bất hợp pháp hay kinh doanh dược phẩm giả là kết quả từ chương trình giám sát của chính phủ hay quản lý thị trường dược. Ngoài ra, nó cũng có thể là kết quả của một cuộc truy quét hỗ trợ pháp lý ngành như truy quét của hải quan hay cuộc đột kích của cảnh sát.

Hệ thống thống kê thuốc giả (CIS)

Hệ thống thống kê thuốc giả của PSI được sử dụng để thống kê các vụ sản xuất thuốc giả, tội phạm dược và buôn chuyển thuốc bất hợp pháp trên toàn thế giới. Các vụ tội phạm dược CIS thống kê đến từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm các báo cáo đa phương tiện mở, báo cáo của các đơn vị thành viên PSI và của các nhóm cộng tác giữa nhà nước và tư nhân.

Hình 5

PSI đã thu thập dữ liệu về thuốc giả, thuốc buôn chuyển bất hợp pháp và các vụ tội phạm dược trong mười bốn năm liên tiếp. Tổng số vụ mỗi năm của năm năm vừa qua được trình bày bằng biểu đồ dạng thanh liền kề. Biểu đồ cho thấy:

Hình 6

 -Tổng số 3.147 vụ tội phạm dược vào năm 2016

-Số vụ đã tăng 5 phần trăm (+ 5%) so với năm 2015

-Số vụ xảy ra nhiều nhất so với nhiều năm qua

-Qua 5 năm (2012-2016), số vụ đã tăng 56% (+ 56%).

Hình 7.Biểu đồ so sánh tổng số vụ tội phạm dược năm năm liên tiếp (2012-2106)

Để đánh giá tầm rộng lớn của các vụ phạm tội thuốc giả này, PSI đã tiếp tục theo dõi số lượng thuốc bị tịch thu. Các vụ với lượng thuốc bị bắt giữ hơn 1.000 liều được phân loại là một vụ tội phạm thương mại; vụ có ít hơn 1.000 liều lượng được phân loại là một vụ phi thương mại.

Viện An ninh dược(PSI) nhận thấy:

-Có 520 vụ thuốc giả bị hải quan bắt giữ hay cảnh sát/thanh tra y tế khám xét tịch thu;

-Sự bắt giữ giảm 45% (-45%) so với năm trước;

-Ba mươi tám phần trăm (38%) các vụ bị bắt là vụ thương mại;

-Sự bắt giữ phi thương mại chiếm 46% tổng số vụ.

Hình 8.Biểu đồ tỷ lệ vụ tội phạm dược thương mại và phi thương mại năm 2016

Sử dụng phòng đại diện PSI tại nhóm các quốc gia theo khu vực (việc phân chia này tuy không hoàn toàn chính xác), dữ liệu tội phạm dược được phân tích chia theo bảy vùng trên thế giới. Trong số 3.147 vụ tội phạm dược, PSI nhận thấy:

• Tổng số vụ tăng 5 phần trăm (+ 5%);

• Mỗi khu vực đều trải qua một vụ tội phạm dược;

• 127 quốc gia bị ảnh hưởng bởi tội phạm dược;

• Các vụ ở khu vực Bắc Mỹ đã tăng hơn 100% vượt qua 1.000 vụ;

Trong biểu đồ dạng thanh liền kề, các vùng được sắp xếp theo thứ tự có số vụ cao nhất đến vùng có số vụ thấp nhất. Điều quan trọng cần lưu ý là các khu vực thường xuyênthuốc giả không có nghĩa là khu vực đó có chương trình giám sát và quản lý yếu kém.

Thay vào đó, các nước trong các khu vực này đang truy bắt rất hiệu quả tội phạm dược thông qua hoạt động giám sát và thanh tra của cơ quan quản lý dược phẩm.

Nhiều quốc gia có tổng số vụ cao lại khá minh bạch trong hoạt động của chính phủ, được truyền thông và công chúng biết đến.

Những khu vực có số vụ thấp không có nghĩa là không bị ảnh hưởng hay có nguy cơ tội phạm dược thấp. Vì sự ưu tiên thực thi pháp luật cho các lĩnh vực khác, thiếu kinh phí hay thiếu cơ quan giám sát, ở một số vùng của thế giới, thuốc giả thường không bị phát hiện.

Quan trọng là nhận ra được các thực tế này, có như vậy thì vấn đề sẽ ít phức tạp hơn khi giải quyết từng khu vực.

Hình 9.Biểu đồ phân chia số vụ tội phạm dược phẩm bị bắt theo vùng năm 2016

Tổng số vụ vượt 3,147 vì một khu vực sẽ được tính thêm nếu nó là “điểm sản xuất, điểm phát hiện, điểm trung chuyển, hay điểm đến” của dược phẩm bất hợp pháp. Phân tích 3.147 vụ xảy ra trong năm 2016 cho thấy:

• Dược phẩm của các loại thuốc điều trị đều là mục tiêu

• Có 1.258 loại thuốc khác nhau đã bị bắt

• So với năm 2015, tỷ lệ này tăng 15% (+15%)

• Trung bình khoảng có 64 loại thuốc khác nhau bị phát hiện trong một vụ

Nếu xét về loại thuốc bị phát hiện, các loại thuốc tiết niệu, chống nhiễm trùng và các thuốc trên thần kinh trung ương (CNS) bị giả mạo nhiều nhất.

Hình 10.Biểu đồ tỷ lệ 5 loại dược phẩm bị bắt nhiều nhất năm 2016

Sốvụ bị bắt giữ docảnh sát thực hiện được xem như thước đo chính nói lên hiệu quả thực thi pháp luật dược cũng như hiệu quả trong giải quyết tội phạm dược. Tuy nhiên, thực tiễn thực thi pháp luật dược và báo cáo các vụ bắt giữ có thể khác biệt rất nhiều giữa các quốc gia. Ngoài việc xác định có sự tham gia của cơ quan thực thi pháp luật trong một vụ cụ thể, PSI đã thu thập thông tin có hay không lệnh của chính phủ để giải quyết dược phẩm giả.

Một lượng nhỏ các vụ bắt giữ chỉ ra rằng chính phủ đã không ưu tiên thực hiện.

Hình 11.Biểu đồ tỷ lệ tội phạm dược bị bắt theo vùng năm 2016

Thông qua báo cáo của các thành viên và báo cáo nguồn mở, PSI nhận thấy (2016):

• 1.258 người đã bị bắt vì tội sản xuất thuốc giả, buôn chuyển thuốc bất hợp pháp hoặc đánh cắp dược phẩm

• Số vụ bị bắt giữ trên toàn cầu đã giảm 9% (-9%) so với năm 2015

• Theo tỷ lệ phần trăm, khu vực Châu Á Thái Bình Dương có số vụ bị bắt giữ nhiều nhất

Xét về loại hoạt động tội phạm dược, chúng tôi tìm thấy:

• Số vụ bị bắt giảm ở tất cả các loại hoạt động tội phạm - tội phạm sản xuất, phân phối, vận chuyển hoặc bán thuốc bất hợp pháp ít hơn so với năm ngoái

• Số vụ bắt giữ liên quan đến sản xuất giảm từ 456 vụ xuống còn 212 vụ

• Số vụ bắt giữ liên quan đến phân phối giảm từ 433 vụ xuống còn 207 vụ.

Hình 12

Các nội dung khác »

---