 |
| Phun tồn lưu hóa chất lên tường vách diệt muỗi truyền bệnh (ảnh internet) |
Lựa chọn hóa chất phun tồn lưu diệt muỗi truyền bệnh phù hợp
Các loại hóa chất diệt muỗi truyền bệnh rất ít khi được dùng dưới dạng tinh khiết. Thường chúng có sẵn sản phẩm dưới các dạng đặc biệt, thích hợp tùy theo yêu cầu đòi hỏi của các phương pháp sử dụng khác nhau. Loại hóa chất diệt tồn lưu dùng để phun được sản xuất dưới dạng bột tan trong nước, dịch nhũ tương và dịch treo. Đặc điểm của hóa chất diệt tồn lưu tốt Một hóa chất diệt tồn lưu tốt được chọn để sử dụng diệt muỗi thường phải bảo đảm các yêu cầu như có độc tính cao đối với muỗi truyền bệnh khi sử dụng hóa chất diệt là ưu tiên hàng đầu. Hóa chất có thể mất tác dụng nếu muỗi phát triển tính kháng hóa chất. Vì vậy, thỉnh thoảng cần tiến hành bắt muỗi để kiểm tra, đánh giá sự phát triển tính kháng hóa chất diệt của chúng. Nếu phát hiện thấy có hiện tượng kháng hóa chất thì phải sử dụng một loại hóa chất diệt khác không bị kháng chéo. Kháng hóa chất là kết quả của quá trình sử dụng hóa chất diệt và áp lực chọn lọc của quần thể muỗi. Khi kháng hóa chất xuất hiện, việc lựa chọn hóa chất diệt thay thế sẽ phụ thuộc vào cơ chế kháng hóa chất, sự nhạy cảm, tính hiệu quả, chi phí tốn kém và sự sẵn có của hóa chất diệt. Lý tưởng nhất là các hóa chất diệt muỗi sẵn có cần được sử dụng như là một phần của chiến lược chung nhằm kéo dài tối đa thời gian hiệu lực của mỗi loại hóa chất diệt. Có tác dụng tồn lưu diệt lâu dài trên bề mặt can thiệp phun hóa chất. Độc tính của hóa chất cần duy trì ở mức cao trong một khoảng thời gian đủ dài để tránh việc dùng hóa chất thường xuyên vì rất tốn kém và mất nhiều thời gian. Không có tác dụng xua hoặc kích thích muỗi để bảo đảm rằng muỗi truyền bệnh có thể hấp thụ đủ liều lượng hóa chất độc và gây chết. Bảo đảm an toàn cho người và các động vật nuôi, không nguy hiểm đối với người phun, người dân và động vật khi vô tình tiếp xúc với hóa chất diệt muỗi trong và sau khi phun. Được sự chấp nhận của gia đình và cộng đồng vì trên thực tế có một số loại hóa chất sử dụng ít được người dân chấp nhận do mùi hôi hoặc để lại dấu vết trên tường vách khi phun. Có tính bền vững trong quá trình bảo quản và vận chuyển, hóa chất có thể hòa tan dễ dàng ở trong nước, không gây hư hỏng cho dụng cụ phun. Có hiệu quả kinh tế bằng cách tính toán chi phí theo phương thức sử dụng hóa chất diệt, liều lượng hóa chất và số lần thực hiện trong năm. Những đặc điểm nêu trên là cơ sở để các nhà khoa học chọn lựa hóa chất diệt tồn lưu phù hợp nhằm thực hiện biện pháp diệt muỗi truyền bệnh có hiệu quả. Các dạng hóa chất diệt tồn lưu Hóa chất diệt tồn lưu dùng để diệt muỗi truyền bệnh thường được sản xuất dưới dạng bột tan trong nước, dịch nhũ tương và dịch treo. Bột tan trong nước là loại bột khô gồm có hóa chất diệt muỗi trộn lẫn với một tác nhân có tác dụng bề mặt cho phép hóa chất hòa tan trong nước. Hóa chất diệt muỗi tồn tại trong nước dưới dạng huyền phù khi thỉnh thoảng dung dịch được khuấy đều. Chúng thường được đóng gói dưới dạng bột chứa từ 5 đến 80% hoạt chất. Một kilogam dạng bột 75% bao gồm 250g chất phụ gia và 750g hóa chất diệt muỗi tinh khiết. Các hóa chất diệt muỗi này hòa với nước để tạo thành dung dịch huyền phù thường chứa từ 1 đến 5% hoạt chất. Dịch nhũ tương bao gồm một chất tan và tác nhân tạo nhũ tương trong đó hóa chất diệt muỗi được hòa tan. Khi hòa lẫn với nước, chúng tạo thành dung dịch nhũ tương trắng dạng sữa gồm có những hạt dầu nhỏ treo lơ lửng. Hóa chất tồn tại dưới dạng dịch treo khi được lắc nhẹ Dịch treo gồm có các phần tử hóa chất diệt, tác nhân hút nước và nước. Một ưu điểm dễ nhận thấy là các thành phần không gây cháy. Các hạt hóa chất diệt muỗi lớn hơn và bám lên mặt tường vách lâu hơn so với các hạt hóa chất diệt muỗi dạng dịch nhũ tương. Tuy nhiên, so với dạng bột tan trong nước thì hạt hóa chất dạng dịch treo nhỏ hơn, do đó kém tác dụng hơn trên các bề mặt xốp. Về mặt thẩm mỹ thì các vết phun để lại trên tường vách dễ được chấp nhận hơn so với bột tan trong nước gây ra  |  |
| Hóa chất diệt muỗi Fendona 10SC và ICON 10WP (ảnh internet) |
Ưu và nhược điểm các dạng hóa chất diệt muỗi Trên thực tế, với mục đích phun hóa chất ở trong nhà để diệt muỗi truyền bệnh thì loại bột tan trong nước có hiệu quả cao nhất ở hầu hết các quốc gia ứng dụng vì chúng khá thích hợp đối với các bề mặt có tính chất xốp như tường gạch và tường làm bằng đất bùn. Các hạt hóa chất dạng bột tan trong nước tương đối lớn và mức độ hấp thụ tương đối yếu. Do đó hoạt chất tồn tại trên tường vách được hấp thụ nhiều hơn khi muỗi truyền bệnh đậu trên bề mặt và tác dụng tồn lưu diệt sẽ dài hơn. Bột tan trong nước cũng nhẹ hơn và dễ vận chuyển hơn so với dịch nhũ tương. Nó có thể được đóng gói để dùng ở thực địa và ít độc đối với người. Dạng dịch treo cũng thích hợp với các loại bề mặt thô ráp nhưng cần phải đặc biệt chú ý khi sử dụng dạng hóa chất này để tránh hiện tượng lắng đọng kết dính các phần tử rắn ở đáy bình phun. Do dịch treo là một dạng chất lỏng nên đòi hỏi bình chứa tương đối tốt và bảo quản vận chuyển cẩn thận để tránh đổ hóa chất ra ngoài. Dung dịch nhũ tương có giá thành cao hơn và được dùng để phun các loại bề mặt, tường vách không thấm nước và chúng không để lại dấu vết trên bề mặt phun nên được ưa chuộng. Tác dụng tồn lưu của các hóa chất diệt muỗi truyền bệnh dạng dịch nhũ tương phụ thuộc vào khả năng hấp thụ của tường vách và tính chất lý học của hóa chất. Thông thường hóa chất dạng bột tan trong nước và dạng dịch treo có tác dụng tồn lưu lâu hơn nhưng trên bề mặt không thấm nước thì hiệu lực và mức độ bền vững của cả dạng hóa chất bột tan trong nước, dịch nhũ tương và dịch treo tương đương nhau. Hóa chất phun tồn lưu diệt muỗi truyền bệnh hiện nay Trong chu kỳ sinh thực, muỗi cái truyền bệnh sẽ trú đậu ở một nơi nào đó để thực hiện quá trình tiêu máu trong dạ dày và phát triển trứng. Nếu nơi muỗi trú đậu ở trong nhà được phun hóa chất diệt thì chúng sẽ tiếp xúc với hóa chất và bị tiêu diệt do nhiễm độc. Ngoài ra, một số loài muỗi mặc dù có tập tính trú đậu ngoài nhà ban ngày nhưng sau khi đốt máu người chúng lại trú đậu trong nhà một khoảng thời gian nhất định trước khi bay ra ngoài nên cũng sẽ bị chết nếu nơi chúng trú đậu có phun hóa chất diệt. Như vậy phun tồn lưu hóa chất trong nhà chủ yếu diệt muỗi truyền bệnh sau khi chúng đã hút máu người. Tuy nhiên một số loài muỗi có tập tính đậu rình mồi trên tường vách ở trong nhà trước khi đốt máu người nên việc phun tồn lưu hóa chất cũng có tác dụng diệt muỗi trước khi chúng đốt máu người. Hiện nay công tác phòng chống sốt rét tại nước ta được Bộ Y tế khuyến cáo sử dụng hai loại hóa chất phun tồn lưu để diệt muỗi truyền bệnh là ICON 10WP và Fendona 10SC. ICON 10WP là loại bột tan trong nước (WP: wettable powder) mang hoạt chất lambdacyhalothrin với liều lượng phun là 30mg hoạt chất trên một mét vuông bề mặt phun (30mg/m2). Mỗi gói hóa chất ICON có trọng lượng 62,5g pha với 8 lít nước trong bình phun dùng để phun cho 200m2 tường vách. Fendona 10SC là loại huyền phù đậm đặc hay dịch treo đậm đặc (SC: suspensive concentrate) mang hoạt chất alphacypermethrin với liều lượng phun là 30mg hoạt chất trên một mét vuông bề mặt phun (30mg/m2). Mỗi chai hóa chất có dung tích 1 lít, đong 60ml hóa chất pha với 8 lít nước trong bình phun dùng để phun cho 200m2 tường vách.
|
TRANG CHỦ
