Cập nhật tháng 10/2014. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) - Ngộ độc chì và sức khỏe (Lead poisoning and health). Chì là một kim loại độc hại tự nhiên được tìm thấy trong lớp vỏ trái đấ,sử dụng rộng rãi chì đã dẫn đến ô nhiễm môi trường rộng lớn, phơi nhiễm với con người và các vấn đề sức khỏe công cộng quan trọng ở nhiều nơi trên thế giới.

Nguồn quan trọng của ô nhiễm môi trường bao gồm khai thác mỏ, luyện kim, các hoạt động sản xuất và tái chế và trong một số quốc gia tiếp tục sử dụng sơn pha chì và xăng pha chì. Hơn 3/4 số lượng tiêu thụ chì trên toàn cầu là để sản xuất ắc quy chì-axít cho xe có động cơ, tuy nhiên chì cũng được sử dụng trong nhiều sản phẩm khác như bột màu, sơn, hàn, kính màu, tàu pha lê, đạn dược, men gốm, đồ trang sức, đồ chơi và trong một số mỹ phẩm và các loại thuốc cổ truyền. Nước uống cung cấp thông qua đường ống dẫn hoặc ống với các mối hàn nối chì có thể chứa chì, nhiều chì trong trong thương mại toàn cầu hiện nay là thu được từ tái chế. Trẻ em đặc biệt dễ bị các ảnh hưởng độc hại của chì và có thể gây ảnh hưởng sức khỏe bất lợi sâu sắc và lâu dài, đặc biệt là ảnh hưởng đến sự phát triển của não và hệ thần kinh. Chì cũng gây ra tác hại lâu dài ở người lớn bao gồm tăng nguy cơ cao huyết áp và tổn thương thận, phơi nhiễm với phụ nữ mang thai với hàm lượng chì cao có thể gây sẩy thai, thai chết lưu, sinh non và sinh thiếu cân cũng như các dị tật nhỏ.

Nhiều sản phẩm có chứa kim loại chì được bày bán trên thị trường

Nguồn gốc và các đường phơi nhiễm (Sources and routes of exposure)

Mọi người có thể trở nên bị phơi nhiễm với chì thông qua các nguồn lao động nghề nghiệp và môi trường, điều này chủ yếu là kết quả từ hít phải các hạt chì được tạo ra bởi vật liệu cháy có chứa chì như trong quá trình nấu chảy, tái chế không chính thức, tước sơn pha chì và sử dụng xăng pha chì; ăn phải bụi chì bị ô nhiễm, nước (từ đường ống pha chì), thực phẩm (từ các thùng chứa chì bằng kính hoặc chì hàn). Sử dụng một số mỹ phẩm và các loại thuốc cổ truyền cũng có thể dẫn đến phơi nhiễm với chì.

Trẻ em đặc biệt dễ bị tổn thương vì chúng hấp thụ gấp 4-5 lần nhiều hơn so với người lớn từ một nguồn nhất định, hơn nữa sự tò mò bẩm sinh của trẻ em và kết quả hành vi tay- miệng phù hợp với tuổi của chúng trong miệng và nuốt các vật có chứa chì hoặc tráng chì như bụi hoặc đất bị ô nhiễm và vỏ của sơn chứa chì bị mục nát. Đường phơi nhiễm này là rộng lớn hơn ở trẻ em với pica (thèm ăn dai dẳng và cưỡng bức để ăn những thứ không phải thực phẩm), ví dụ người ta có thể nhặt nhạnh và ăn sơn pha chì từ các bức tường, khung cửa và đồ nội thất. Phơi nhiễm với đất và bụi bị ô nhiễm chì do tái chế pin và khai thác khoáng sản đã gây ra nhiễm độc chì hàng loạt và nhiều trường hợp tử vong ở trẻ nhỏ ở Senegal và Nigeria.

Ngay khi đi vào cơ thể, chì được phân phối đến các cơ quan như não, thận, gan và xương. Cơ thể lưu trữ chì ở trong răng và xương, nơi đó chì được tích lũy theo thời gian, chì lưu trữ trong xương có thể được tái huy động vào máu trong quá trình mang thai, do đó phơi nhiễm với thai nhi. Trẻ em suy dinh dưỡng dễ bị nhạy cảm hơn với chì bởi vì cơ thể chúng hấp thụ chì nhiều hơn các chất dinh dưỡng khác, chẳng hạn như canxi đang thiếu, trẻ em có nguy cơ cao nhất là những người còn rất trẻ (bao gồm cả thai nhi đang phát triển) và nghèo khó.

Một trường hợp nhiễm độc chì ở trẻ em

Ảnh hưởng sức khỏe do nhiễm độc chì ở trẻ em (Health effects of lead poisoning o­n children)

Chì gây ra các hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe của trẻ em. Ở các cấp độ phơi nhiễm cao, chì tấn công não và hệ thống thần kinh trung ương gây hôn mê, co giật và thậm chí tử vong, trẻ em sống sót sau nhiễm độc chì nghiêm trọng có thể để lại sự chậm phát triển tâm thần và rối loạn hành vi. Ở cấp độ phơi nhiễm thấp hơn chì không gây ra triệu chứng rõ ràng và trước đây được coi là an toàn, thì bây giờ chì được biết tạo ra một phổ rộng của các thương tổn trên nhiều hệ thống cơ thể (multiple body systems). Đặc biệt là chì ảnh hưởng đến sự phát triển não của trẻ em dẫn đến giảm chỉ số thông minh (IQ), các thay đổi hành vi như rút ngắn khoảng chú ý và tăng hành vi chống đối xã hội và giảm độ học vấn. Phơi nhiễm với chì cũng gây ra thiếu máu, tăng huyết áp, suy thận, miễn dịch độc tố (immunotoxicity) và độc tính (toxicity) đối với cơ quan sinh sản. Các ảnh hưởng về thần kinh và hành vi (neurological and behavioural effects) với chì được cho là không thể hồi phục.

Không biết được về nồng độ chì an toàn trong máu nhưng người tabiết khi phơi nhiễm với chì gia tăng thì phạm vi và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng và các ảnh hưởng cũng tăng lên. Thậm chí với nồng độ chì trong máu nhỏ nhất là 5mg/dl từng được cho là một "mức an toàn" (safe level), có thể dẫn đếngiảmtrí thông minh ở trẻ em, khó khăn về hành vi và các vấn đề học tập. Điều khích lệ là sự thành công trong việc loại bỏ xăng pha chì trong hầu hết các nước đã dẫn đến một sự suy giảm đáng kể nồng độ chì trong máu ở mức quần thể (population-level blood lead concentrations), hiện nay chỉ có 6 quốc gia tiếp tục sử dụng nhiên liệu pha chì.

Đáp ứng của WHO (WHO response)

WHO đã xác định chì là một trong 10 hóa chất của mối quan tâm sức khỏe cộng cộng, cần có hành động bởi các quốc gia thành viên để bảo vệ sức khỏe của người lao động, trẻ em và phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ. WHO hiện đang phát triển các hướng dẫn về công tác phòng chống và xử lý nhiễm độc chì (guidelines o­n the prevention and management of lead), hướng dẫn sẽ cung cấp cho các nhà hoạch định chính sách, các cơ quan y tế công cộng và chuyên gia y tế với hướng dẫn dựa trên bằng chứng về các biện pháp mà họ có thể thực hiện để bảo vệ sức khỏe của trẻ em và người lớn do phơi nhiễm với chì. Bởi vì sơn pha chì là một nguồn phơi nhiễm tiếp tục ở nhiều quốc gia do đó WHO đã hợp tác với Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (United Nations Environment Programme) để hình thành nên Liên minh toàn cầu loại bỏ chì trong sơn (Global Alliance to Eliminate Lead Paint). Đây là một sáng kiến ​​hợp tác tập trung và thúc đẩy những nỗ lực để đạt được các mục tiêu quốc tế (international goals) nhằm phòng ngừa phơi nhiễm chì cho trẻ em từ sơn có pha chì và để giảm thiểu phơi nhiễm nghề nghiệp (occupational exposures) với sơn như thế. Mục tiêu rộng lớn của loại bỏ chì trong sơn là thúc đẩy việc xóa bỏ sản xuất và bán các loại sơn có chứa chì và cuối cùng loại bỏ những nguy cơ mà những loại sơn như thế mang lại .

Liên minh toàn cầu loại bỏ chì trong sơn là một biện pháp quan trọng góp phần thực hiện điều khoản 57 (paragraph 57) của Kế hoạch thực hiện của Hội nghị Thượng đỉnh Thế giới về Phát triển bền vững (Plan of Implementation of the World Summit o­n Sustainable Development) và giải pháp II/4B của phương pháp Chiến lược tiếp cận với Quản lý Hóa chất Quốc tế ( SAICM_ Strategic Approach to International Chemicals Management).

Các nội dung khác »

---