Ngày 27/7/2015. Tổ chức Y tế thế giới (WHO)-Ngày viêm gan thế giới (World Hepatitis Day_WHD) được tổ chức vào 28/7 hàng năm nhằm tăng cường nhận thức và hiểu biết của cộng đồng về viêm gan siêu vi và những bệnh do nó gây ra, căn cứ vào chủ đề WHD năm 2015: “Hãy hành động khẩn cấp để ngăn chặn bệnh viêm gan” (Prevent hepatitis. Act now), WHO đã đưa ra 4 thông điệp chính về phòng chống viêm gan.

Chủ đề Ngày viêm gan thế giới 2015 và các thông điệp của WHO

Theo WHO đây là cơ hội để tập trung vào những hành động cụ thể như tăng cường phòng ngừa, tầm soát và kiểm soát viêm gan siêu vi và các bệnh liên quan; gia tăng tỷ lệ bao phủ tiêm vắc xin viêm gan B và tích hợp vào chương trình tiêm chủng quốc gia và phối hợp đáp ứng toàn cầu với bệnh viêm gan. Bệnh viêm gan siêu vi được gây ra bởi 5 loại virus viêm gan A, B, C, D, E có thể gây ra nhiễm trùng gan cấp tính và mạn tính dẫn đến xơ gan và ung thư gan. Các loại virus này tạo thành nguy cơ lớn đe dọa sức khỏe toàn cầu với khoảng 240 triệu người mắc viêm gan B mạn tính và 150 triệu người mắc viêm gan C mạn tính, hằng năm có khoảng 1,5 triệu ca tử vong do các loại virus này gây ra. Căn cứ vào chủ đề Ngày Thế giới phòng chống viêm gan 28/7/2015: “Hãy hành động khẩn cấp để ngăn chặn bệnh viêm gan” (Prevent hepatitis. Act now), WHO và các đối tác đưa ra 4 thông điệp chính là phòng ngừa viêm gan-hãy biết những nguy cơ (prevent hepatitis-know the risks), phòng ngừa viêm gan-đòi hỏi tiêm chích an toàn (prevent hepatitis-demand safe injections), phòng ngừa viêm gan-hãy chủng ngừa cho trẻ em (Prevent hepatitis-vaccinate children), phòng ngừa viêm gan-hãy xét nghiệm và điều trị (Prevent hepatitis- get tested, seek treatment). Đường lây truyền của các virus này cũng khác nhau từ thực phẩm và nước nhiễm khuẩn cho đến tiếp xúc trực tiếp với máu và dịch tiết cơ thể mang virus gây bệnh,tuy có nhiều phương thức lây truyền, bệnh hoàn toàn có thể phòng tránh được với các biện pháp can thiệp phòng chống hiệu quả đúng cách và điều quan trọng là ý thức và sự hiểu biết của mỗi người tự bảo vệ mình tránh nguy cơ lây nhiễm.

Hy Lạp là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ bệnh viên gan virus được WHO chọn tổ chức sự kiện hàng đầu này trong năm nay, theo thống kê tại đây cho thấy, khoảng 10% dân số Hy Lạp độ tuổi từ 15-59 mắc viêm gan C mãn tính và khoảng 350 nghìn người mắc bệnh được điều trị. Từ 2014, nhiều hãng dược đã cho ra nhiều loại thuốc thế hệ mới và cho đến nay trên cả đất nước Hy Lạp có đến 32 trung tâm điều trị chuyên khoa do chính phủ tài trợ, qua đó số bệnh nhân được điều trị ngày càng tăng cao. Trong thời gian gần đây, Hy Lạp nổi lên là quốc gia tích cực trong công cuộc phòng chống bệnh viêm gan virus, WHO đã và đang giúp quốc gia này phát triển các tiêu chuẩn quốc gia trong an toàn truyền máu và Hy Lạp là một trong 3 quốc gia được chọn làm thí điểm trong chương trình Sáng kiến tiêm truyền an toàn toàn cầu (Global ‎Injection Safety Initiative), WHO sẽ hỗ trợ các biện pháp y tế nhằm giảm thiểu “những mũi tiêm không cần thiết” (unnecessary ‎injections) và chuyển sang dùng các dụng cụ tiêm truyền dùng một lần.

Vào tháng 9 năm nay, các quốc gia sẽ có cơ hội chia sẻ những kinh nghiệm thực hành tại Hội nghị thượng đỉnh thế giới về viêm gan (World Hepatitis Summit) được tổ chức lần đầu tiên tại Glasgow, Scotland. Hội nghị này được đồng tài trợ bởi WHO, Chính phủ Scotland và Liên minh thế giới về bệnh viêm gan (World Hepatitis Alliance) nhằm mục đích nâng cao vị thế toàn cầu của bệnh viêm gan virus, tạo ra một cơ sở nền tảng cho việc trao đổi kinh nghiệm thực hành và tập trung vào các kế hoạch hành động mang tầm cỡ quốc gia.

Hành động khẩn cấp ngăn chặn bệnh viêm gan.

Hưởng ứng WHD (28 tháng 7),WHO nhấn mạnh nhu cầu khẩn cấp đối với các nước cần có những hành động mạnh mẽ hơn nhằm ngăn chặn viêm gan siêu vi và đảm bảo những người đã bị nhiễm bệnh được chẩn đoán và điều trị cho người bệnh bằng các liệu pháp đặc hiệu. Năm nay, WHO đặc biệt tập trung vào virus viêm gan B và C-2 nguyên nhân phối hợp gây ra khoảng 80% số trường hợp tử vong ung thư gan và giết gần 1,4 triệu người mỗi năm.

Tiêm truyền là yếu tố hàng đầu lây nhiễm viêm gan

Hiểu biết về những yếu tố nguy cơ (Know the risks)

WHO cảnh báo người dân nguy cơ lây nhiễm viêm gan do truyền máu không an toàn (unsafe blood), tiêm không an toàn (unsafe injections) và chia sẻ các loại dụng cụ thuốc tiêm (sharing drug-injection equipment)… Theo số liệu thống kê, khoảng 11 triệu người tiêm chích ma túy bị nhiễm viêm gan B và C, những trẻ em sinh ra từ các bà mẹ bị viêm gan B hoặc C và có quan hệ tình dục với người bi viêm gan cũng có nguy cơ bị lây nhiễm. WHO cũng nhấn mạnh sự cần thiết của tất cả các dịch vụ y tế nhằm giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm bằng cách chỉ sử dụng dụng cụ vô trùng để tiêm và tiến hành các can thiệp y tế khác, kiểm tra viêm gan virus B và C (thậm chí cả HIV và giang mai) đối với tất cả các thành phần máu và bệnh phẩm máu được hiến tặng đồng thời thúc đẩy việc sử dụng vắc-xin phòng viêm gan virus B. Thực hành tình dục an toàn bao gồm cả việc giảm thiểu tối đa số lượng đối tác tình dục và sử dụng biện pháp bảo vệ (bao cao su) cũng bảo vệ chống lại sự lây nhiễm viêm gan vi rút.

Vàng da, vàng mắt là dấu hiệu điển hình của viêm gan B

Nhu cầu tiêm truyền an toàn (Demand safe injections)

WHO cho biết có khoảng 2 triệu người bị nhiễm viêm gan mỗi năm vì vấn đề tiêm truyền không an toàn, tình trạng lây nhiễm này có thể được ngăn chặn bằng cách sử dụng bơm kim tiêm vô trùng được thiết kế đặc biệt để chống lại việc tái sử dụng. Việc loại bỏ những tiêm truyền không cần thiết cũng là một chiến lược hiệu quả để chống lại sự lây nhiễm viêm gan, WHO cho rằng có khoảng 16 tỷ mũi tiêm mỗi năm nhưng trong đó chỉ có khoảng 5% là tiêm chủng, 5% là các thủ thuật truyền máu và tiêm thuốc tránh thai và 90% còn lại là để tiêm thuốc điều trị. Đối với nhiều bệnh, việc tiêm truyền không phải là khuyến cáo hàng đầu của điều trị mà chỉ nên sử dụng thuốc uống.

Tiêm vaccine dự phòng đủ liều cho trẻ em

Tiêm vaccine dự phòng (Be vaccinated)

WHO khuyến cáo tiêm vaccine dự phòng viêm gan virus B cho tất cả trẻ em, căn bệnh gây ra khoảng 780.000 số ca tử vong mỗi năm, một loại vaccine đảm bảo an toàn và hiệu quả có thể bảo vệ người tiêm không bị lây nhiễm viêm gan virus B trong suốt cuộc đời. Lý tưởng nhất là nên tiêm càng sớm càng tốt ngay sau khi sinh, tốt nhất là trong vòng 24 giờ đầu, liều thuốc cho trẻ sơ sinh cần được bổ xung thêm 2 hoặc 3 lần tiêm nữa để hoàn tất tiêm chủng. WHO cũng khuyến cáo tiêm chủng cho người lớn có nguy cơ cao mắc bệnh viêm gan virus B vì đây là những người thường xuyên phải tiếp xúc với máu hoặc các chế phẩm của máu (như bệnh nhân lọc máu), nhân viên y tế, những người tiêm chích ma túy, có quan hệ tình dục với người bị nhiễm viêm gan virus B và những người có nhiều bạn tình. Từ năm 1982, hơn 1 tỷ liều vắc-xin viêm gan B đã được sử dụng trên toàn thế giới và hàng triệu ca tử vong do ung thư gan và xơ gan sẽ được ngăn chặn. Ở một số nước có khoảng 1/10 trẻ em bị nhiễm virus viêm gan B mạn tính, việc tiêm phòng đã làm giảm tỷ lệ này dưới 1/100 trẻ em được tiêm chủng. Cho đến nay, vẫn chưa có vắc-xin viêm gan virus C.

Chẩn đoán và điều trị (Get tested, seek treatment)

Theo WHO những thuốc hiện có ngày nay có thể chữa khỏi hầu hết những bệnh nhân viêm gan virus C và kiểm soát lây nhiễm viêm gan virus B, những bệnh nhân được điều trị ít có khả năng tử vong do ung thư gan và xơ gan và ít có khả năng lây truyền virus cho người khác vì vậy WHO khuyến cáo mạnh mẽ những người tự thấy mình có nguy cơ phơi nhiễm với viêm gan nên được xét nghiệm để phát hiện và được xem xét vấn đề điều trị để tăng cường sức khỏe và làm giảm nguy cơ lây truyền. Đầu năm nay, WHO đã ban hành hướng dẫn mới về điều trị tình trạng nhiễm virus viêm gan B, những khuyến cáo này sử dụng các xét nghiệm đơn giản, không xâm lấn (non-invasive) để đánh giá các giai đoạn của bệnh gan nhằm xác định những người cần điều trị. WHO cũng khuyến cáo ưu tiên điều trị cho những bệnh nhân xơ gan-giai đoạn tiến triển xa nhất của bệnh gan (cirrhosis - the most advanced stage of liver disease) và khuyến cáo sử dụng hai loại thuốc kháng virus an toàn và hiệu quả cao, tenofovir hay entecavir. Tiếp tục theo dõi bằng các xét nghiệm đơn giản để đánh giá xem cần điều trị tiếp hay có thể ngừng lại. Năm 2014, WHO đã ban hành hướng dẫn xét nghiệm và điều trị tình trạng nhiễm virus viêm gan C, đồng thời khuyến cáo tiến hành xét nghiệm cho những người có nguy cơ lây nhiễm cao và đảm bảo điều trị đối với những người có nhiễm virus bằng một số loại thuốc có hiệu quả, trong đó có phác đồ mới chỉ sử dụng thuốc đường uống. WHO sẽ cập nhật các khuyến cáo về việc điều trị các loại thuốc kháng virus mới khi có bằng chứng cứ về tính hiệu quả mới xuất hiện.

Lưu ý của Ban Biên tập

Bên cạnh viêm gan virus B và C thì virus viêm gan A và E cũng có thể gây viêm gan, 2 loại này được lây truyền qua đường tiếp xúc ăn uống và chịu trách nhiệm dưới 1% những ca tử vong do viêm gan. 

Các nội dung khác »

---