Đề phòng bệnh dịch hạch thể phổi ngoại nhập
Theo thông tin ghi nhận, hiện nay bệnh dịch hạch thể phổi đang phát triển ở thị trấn Ziketan, tỉnh Thanh Hải thuộc miền Tây Bắc, Trung Quốc đã làm cho 3 người bị tử vong. Thị trấn Ziketan có diện tích 3.000 km2 với 10.000 dân sinh sống tại đây đang được phong toả để kiểm soát dịch bệnh. TS. Nguyễn Huy Nga, Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng-Môi trường Bộ Y tế Việt Nam đã cảnh báo các tỉnh có cửa khẩu giáp ranh biên giới Trung Quốc tăng cường công tác giám sát, kiểm dịch y tế để đề phòng bệnh dịch hạch thể phổi từ Trung Quốc có thể xâm nhập vào nội địa.
Vai trò truyền bệnh dịch hạch của bọ chét
Bọ chét có vai trò truyền bệnh quan trọng có thể gây thành dịch là bệnh dịch hạch. Dịch hạnh do vi khuẩn Yersinia pestis gây ra. Đầu tiên dịch hạch xảy ra ở các động vật hoang dại như chuột và các loài gậm nhấm khác. Con người có thể bị nhiễm bệnh dịch hạch do bọ chét hút máu động vật mắc dịch hạch và truyền sang cho người qua vết chích đốt. Trước đây, bệnh dịch hạch được gọi là cái chết đen và gây ra các vụ dịch thảm khốc. Dịch hạch hiện nay vẫn còn là bệnh rất nguy hiểm vì nó thường xảy ra rộng rãi ở quần thể của các loài gậm nhấm. Ở vùng nông thôn, miền núi, dịch hạch xảy ra khi con người đi vào và tiếp xúc với các loài động vật hoang dã. Nguy hiểm nhất là những người thợ săn, họ có thể bị bọ chét đã nhiễm bệnh dịch hạch chích đốt trong khi mang vác các động vật vừa giết được. Ở các đô thị, dịch hạch có thể xảy ra khi chuột sống quanh những khu dân cư bị nhiễm bệnh. Bọ chét chuột (Xenopsylla cheopis) bình thường chích đốt chuột nhưng thỉnh thoảng có thể chích đốt người và truyền bệnh sang cho con người. Khi chuột hay các loại động vật gậm nhấm nhiễm vi khuẩn dịch hạch và bị chết, bọ chét sẽ rời vật chủ, có thể tấn công, chích đốt người và truyền bệnh qua vết đốt. Loài bọ chét người cũng có thể có khả năng truyền bệnh từ người mắc bệnh sang người lành khi bị chích đốt máu.
 |
Vi khuẩn dịch hạch dưới kính hiển vi |
Các thể bệnh của dịch hạch
Bệnh dịch hạch được biểu hiện bằng 3 thể lâm sàng là thể hạch, thể phổi và thể nhiễm trùng máu. Thể hạch có triệu chứng sưng hạch, các hạch bạch huyết chứa đầy vi khuẩn, đặc biệt là hạch ở nách và bẹn; nó thường do bọ chét đã bị nhiễm bệnh truyền sang người; nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời thì tỷ lệ tử vong có thể chiếm tới 50%. Thể phổi có những tổn thương tại phổi, nó lây lan rất mạnh do vi khuẩn dịch hạch dễ dàng phát tán từ người bệnh sang người lành qua nước bọt, đờm dãi khi ho hoặc hắt hơi; nếu khi bị mắc bệnh và không được điều trị sớm thì hầu hết tất cả các trường hợp đều tử vong. Thể nhiễm trùng máu do vi khuẩn dịch hạch xâm nhập vào máu, bệnh nhân tử vong trước khi xuất hiện một trong hai thể hạch hoặc thể phổi.
Ngoài ra, bọ chét chuột cũng có thể truyền bệnh sốt phát ban; bệnh xảy ra ở nhiều nơi trên thế giới và thường được ghi nhận tại các vùng con người sống ở trong nhà có nhiều chuột . Đôi khi bọ chét cũng có khả năng truyền một số bệnh khác do vi khuẩn hoặc ký sinh trùng từ động vật sang người như bệnh do vi khuẩn Francisella tularensis, sán dây ký sinh ở chó, mèo ... Trẻ em thường chơi đùa với động vật nuôi ở trong nhà như chó, mèo nên có thể bị nhiễm sán vì nuốt phải các bọ chét đang mang sán ở giai đoạn có thể gây nhiễm.
Biện pháp cơ bản phòng chống bọ chét
Các biện pháp cơ bản để phòng chống bọ chét được thực hiện tùy thuộc vào mục đích giải quyết sự phiền hà hay phòng tránh sự mắc bệnh. Đối với các loài bọ chét chích đốt máu gây phiền hà có thể phòng chống, tự bảo vệ bằng các loại hóa chất xua côn trùng bôi ngoài da, vệ sinh nhà cửa, môi trường sống sạch sẽ; dùng các hoại hóa chất diệt côn trùng kết hợp. Đối với loài bọ chét truyền bệnh dịch hạch và sốt phát ban, có thể thực hiện biện pháp rắc hóa chất diệt côn trùng vào nơi sống của chuột để diệt bọ chét chuột và diệt chuột bằng các phương pháp. Điều cần chú ý là nếu chuột chết hàng loạt sẽ làm cho nhiều bọ chét chuột rời vật chủ và đi tìm người để đốt thay thế và truyền dịch bệnh.
Khi phát hiện bệnh dịch hạch, cần thành lập khu cách ly bệnh nhân, hạn chế việc giao lưu, đi lại. Các cơ sở y tế cầntổ chức khu vực điều trị cách ly như tại tuyến cơ sở có thể sử dụng Trạm y tế xã, phường, thị trấn hoặc một nhà cách ly; tại tuyến bệnh viện có thể sử dụng Khoa Truyền nhiễm của bệnh viện hoặc một phòng điều trị cách biệt với các khoa khác. Việc điều trị bệnh nhân có thể sử dụng các loại thuốc điều trị đặc hiệu như Streptomycine, Tetracycline, Chloramphenicol, Trimethoprim hoặc Sulfamethoxazol.
Đối với Việt Nam, ổ bệnh dịch hạch cuối cùng được ghi nhận và thanh toán tại Tây Nguyên cách đây 7 năm. Từ năm 2003 đến nay, bệnh dịch hạch đã được loại trừ và chưa phát được hiện. Hiện tại bệnh dịch hạch thể phổi đang phát triển ở thị trấn Ziketan, tỉnh Thanh Hải, Trung Quốc và có khả năng có thể xâm nhập vào nội địa nước ta qua các cửa khẩu biên giới theo sự cảnh báo của Cục Y tế Dự phòng-Môi trường, Bộ Y tế. Vì vậy các cơ sở y tế cần đề phòng bệnh dịch hạch thể phổi ngoại nhập như dịch cúm A(H1N1) ngoại nhập đã xảy ra trong thời gian vừa qua.