'Amip ăn não người' xuất hiện ở Việt Nam khủng khiếp mức nào?; Việt Nam xuất hiện 'amip ăn não người' rất nguy hiểm; Các quốc gia từng ghi nhận các ca bệnh “amip ăn não người”; Ký sinh trùng tàn phá não người; Một bệnh nhân tử vong vì "amip ăn não người'; Loài vi sinh vật nguy hiểm ; Amip ăn não người gây tử vong đến 98% ; Amip ăn nhiều bộ phận của cơ thể
'Amip ăn não người' xuất hiện ở Việt Nam khủng khiếp mức nào?
Ký sinh trùng ăn não người Naegleria fowleri một khi đã chui vào não thông qua đường mũi sẽ nhanh chóng kết liễu nạn nhân trong thời gian ngắn nhất.
Bệnh nhân đầu tiên tại Việt Nam tử vong
ThS. BS Huỳnh Hồng Quang, Trưởng khoa nghiên cứu lâm sàng và điều trị bệnh nhiệt đới (Viện Sốt rét ký sinh trùng, côn trùng Quy Nhơn) cho biết: Tôi giật mình khi nghe thông tin có bệnh nhân tử vong do trùng amip ăn não người Naegleria fowleri ở Việt Nam. Trường hợp tử vong do amip này khá hiếm gặp. Tại Việt Nam, trước đây trong các báo cáo khoa học chưa hề có bệnh nhân nào tử vong vì amip Naegleria fowleri.
Trước đó, bệnh nhân P.V.T. (25 tuổi, ngụ Phú Yên) tạm trú tại Q.Bình Thạnh, TP.Hồ Chí Minh, đã tử vong sau một ngày nhập viện. Kết quả xét nghiệm tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM cho thấy, anh T. mắc phải loại “amip ăn não người”.
Giữa tháng 7.2012, trong lúc trở về quê để dự đám cưới người thân, anh P.V.T. đã cùng bạn bè lặn bắt trai ở một cái bàu (một dạng ao, hồ rộng lớn) gần nhà. Sau khi trở lại TP.Hồ Chí Minh, ngày 30/7, anh T. bỗng lên cơn sốt, nhức đầu, tự mua thuốc uống nhưng không khỏi. Lúc 22g40 cùng ngày, bệnh nhân (BN) nhập viện tại BV Nhân dân Gia Định, TP.Hồ Chí Minh với biểu hiện nhức đầu, lơ mơ. Anh T. được chuyển gấp qua BV Bệnh Nhiệt đới điều trị, TP.Hồ Chí Minh.
Tại BV Bệnh Nhiệt đới, BN sốt 39 độ C, lơ mơ, cổ cứng, thở nhanh 30 lần/phút. Kết quả xét nghiệm soi dịch não tủy không thấy có vi trùng lao hay vi nấm gây viêm màng não nhưng lại có sự hiện diện của một loại amip. Sau đó, bệnh nhân vẫn sốt cao, 40 - 41 độ C, suy hô hấp, xuất huyết tiêu hóa và rơi vào tình trạng hôn mê sâu. Đến 23g ngày 31/7, BN nhiều lần bị ngưng tim đột ngột, tử vong. Sau khi anh T. tử vong, BV Bệnh Nhiệt đới tiếp tục làm nhiều xét nghiệm và kết quả xét nghiệm sinh học phân tử PCR cho thấy anh tử vong do “amip ăn não người” tấn công.
Amip ăn não người nguy hiểm thế nào?
Bác sĩ Quang cho biết: Ký sinh trùng ăn não người một khi chui vào não thông qua đường mũi sẽ nhanh chóng kết liễu nạn nhân trong thời gian ngắn nhất. Naegleria fowleri nhiễm vào người thông qua mũi xoang, len lỏi dần đến tế bào thần kinh khứu giác để tìm đường xâm nhập vào não bộ vật chủ.
Nhiệt độ cao là yếu tố chính gây nên tình trạng viêm nhiễm lan rộng, vì loại ký sinh trùng này hoạt động mạnh trong điều kiện ao hồ ấm áp, tù đọng. Nên khi bơi ở trong môi trường này rất dễ bị nhiễm. Nếu bị nhiễm Naegleria fowleri, nạn nhân hầu như chắc chắn sẽ bị viêm màng não. Các triệu chứng bao gồm sốt, nôn ói, cổ cứng và nhức đầu ở phần trán.
Naegleria fowleri có thể xâm nhập và tấn công vào hệ thần kinh trung ương. Mặc dù điều này hiếm khi xảy ra, song nhiễm trùng như thế thường dẫn đến kết quả là tử vong cho bệnh nhân. Tỷ lệ tử vong ước tính khoảng 98%.
“Naegleria fowleri cũng có thể tìm thấy trong hồ bơi chưa được xử lý đúng cách hoặc nước máy nhiễm khuẩn. Cần ghi nhận là loại ký sinh trùng này không hoạt động để tấn công người, và chúng chủ yếu ăn vi khuẩn. Tuy nhiên, khi lọt đến não, chúng nhân lên nhanh chóng và bắt đầu ăn tế bào não để tồn tại”, bác sĩ Quang nói. Khi vào não, vi trùng bắt đầu phá hủy và ăn tế bào não từng phần một bằng cách dùng một dụng cụ hút kéo dài từ bề mặt tế bào rồi gây bệnh lý viêm não màng não
Về triệu chứng bệnh, bác sĩ Hồng Quang phân tích: “Các triệu chứng khởi đầu của nhiễm trùng bắt đầu là 1-14 ngày kể từ khi phơi nhiễm mầm bệnh. Các triệu chứng ban đầu bao gồm nhức đầu, buồn nôn, nôn mửa, sốt, cứng cổ.
Các triệu chứng thứ phát bao gồm lú lẫn, u ám, thiếu tập trung và xuất hiện cơn co giật. Sau khi các triệu chứng bắt đầu, diễn tiến bệnh nhanh chóng qua 3-7 ngày và có thể chết xảy ra từ 7-14 ngày kể từ khi phơi nhiễm.
Từ đó, vị bác sĩ này khuyến cáo: Các cơ quan chức năng nên tiến hành điều tra nguồn gốc amip ăn não này xuất hiện ở đâu? Có thể ở quê Phú Yên của anh T. cũng có thể ở TP.Hồ Chí Minh nơi anh T. sinh sống. Từ đó, khoanh vùng, khuyến cáo người dân không nên bơi lội ở những nơi này.
Việt Nam xuất hiện 'amip ăn não người' rất nguy hiểm
Bệnh nhân P.V.T. (25 tuổi, ngụ Phú Yên) tạm trú tại Q.Bình Thạnh, TP.HCM, đã tử vong sau một ngày nhập viện. Kết quả xét nghiệm tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM cho thấy, anh T. mắc phải loại “amip ăn não người”!
Bệnh nhân bán đậu phộng xấu số
Vốn làm nghề bán đậu phộng dạo suốt hai năm nay tại TP.HCM, vào giữa tháng Bảy, trong lúc trở về quê để dự đám cưới người thân, anh P.V.T. đã cùng bạn bè lặn bắt trai ở một cái bàu (một dạng ao, hồ rộng lớn) gần nhà. Sau khi trở lại TP.HCM, ngày 30/7, anh T. bỗng lên cơn sốt, nhức đầu, tự mua thuốc uống nhưng không khỏi. Lúc 22g40 cùng ngày, bệnh nhân (BN) nhập viện tại BV Nhân dân Gia Định với biểu hiện nhức đầu, lơ mơ.
Ngay khi chọc dịch não tủy, các bác sĩ nghi ngờ BN đã nhiễm một loại amip nhưng vẫn chưa thể xác định cụ thể. Ngay sau đó, các bác sĩ đã chuyển gấp BN qua BV Bệnh Nhiệt đới điều trị. Tại BV Bệnh Nhiệt đới, BN sốt 39 độ C, lơ mơ, cổ cứng, thở nhanh 30 lần/phút. BS Nguyễn Hoan Phú - Phó khoa nhiễm Việt - Anh BV Bệnh Nhiệt đới cho biết, kết quả xét nghiệm soi dịch não tủy không thấy có vi trùng lao hay vi nấm gây viêm màng não nhưng lại có sự hiện diện của một loại amip. Sau đó, BN vẫn sốt cao, 40 - 41 độ C, suy hô hấp, xuất huyết tiêu hóa và rơi vào tình trạng hôn mê sâu. Đến 23g ngày 31/7, BN nhiều lần bị ngưng tim đột ngột, tử vong.
Cũng theo BS Nguyễn Hoan Phú, sau khi BN tử vong, BV Bệnh Nhiệt đới tiếp tục làm nhiều xét nghiệm và kết quả xét nghiệm sinh học phân tử PCR cho thấy BN bị tử vong do “amip ăn não người” tấn công. Đây là trường hợp đầu tiên được BV Bệnh Nhiệt đới phát hiện bị nhiễm “amip ăn não người”.
 |
Cận cảnh loài amip ăn não người nguy hiểm |
Loài vi sinh vật nguy hiểm
Các bác sĩ cho biết, “amip ăn não người” là loài vi sinh vật đơn bào đáng sợ, có tên khoa học là Naegleria fowleri. Nhờ sở hữu trên 15.700 gen mã hóa protein, “amip ăn não người” có thể tồn tại trong tự nhiên ở ba hình thái.
Chúng thường săn đuổi và ăn vi khuẩn giống như các loại amip, hoặc cũng có thể chuyển sang dạng trùng roi để bơi đi tìm môi trường thuận lợi hơn; thậm chí “biến” thành dạng bào nang nếu gặp điều kiện khắc nghiệt.
Chính vì khả năng biến hình linh hoạt này mà Naegleria fowleri rất khó bị tiêu diệt và có thể tồn tại dai dẳng ở những nơi ấm và ẩm ướt.
Theo BS Nguyễn Hòan Phú, “amip ăn não người” phát triển mạnh ở những vùng nước ngọt ấm áp như: ao, hồ, sông, suối… vào mùa hè; thậm chí là hồ bơi không được vệ sinh, sát khuẩn. Chúng xâm nhập vào cơ thể qua đường mũi, di chuyển theo các sợi thần kinh khứu giác thông qua sàn sọ để lên não.
Điều nguy hiểm là amip này có thể vượt qua mọi khâu lọc khử trùng, nhiễm vào hệ thống nước sinh hoạt của các gia đình. Nhưng may mắn, amip này không gây bệnh thông qua uống nước, trừ khi súc miệng mà nước nhiễm amip xộc lên mũi.
Sau khi nhiễm “amip ăn não người” từ 1-14 ngày, các triệu chứng khởi đầu của bệnh sẽ xuất hiện: nhức đầu, buồn nôn, sốt, cứng cổ, xuất hiện ảo giác, thậm chí mất khả năng kiểm soát hành vi. Các triệu chứng thứ phát có thể đi kèm như: lú lẫn, u ám, thiếu tập trung, cơn co giật.
Sau đó, bệnh diễn tiến nhanh chóng và nguy cơ tử vong rất cao, thường xảy ra từ 7-14 ngày sau khi mắc bệnh. Do các triệu chứng ban đầu này dễ nhầm với viêm não do vi khuẩn hoặc vi rút nên việc chẩn đoán rất khó khăn.
Theo Trung tâm Kiểm soát và ngăn chặn dịch bệnh Mỹ (CDC), bản năng của loại ký sinh trùng này không hoạt động để tấn công người và chúng chủ yếu ăn vi khuẩn. Tuy nhiên, khi nhiễm vào não, chúng nhân lên nhanh chóng và bắt đầu ăn tế bào não để tồn tại. Nếu bị nhiễm, nạn nhân chắc chắn sẽ bị viêm màng não.
Các quốc gia từng ghi nhận các ca bệnh “amip ăn não người”
Bệnh “amip ăn não người” được hai bác sĩ M. Fowler và R.F. Carter lần đầu tiên mô tả ở Úc vào năm 1965. Vào năm 1966, ông Fowler đặt tên cho loại amip này là Naegleria fowleri. Cho đến nay, đã có khoảng 150 ca bệnh đã được xác định trong nhiều quốc gia và chỉ có một ca được cứu sống vào năm 1978.
-Mỹ: giai đoạn năm 1937-2007 có 121 nạn nhân tử vong, riêng năm 2001-2011 đã có 35 ca tử vong được báo cáo; trong đó đến 32 ca tiếp xúc với nguồn nước ở khu vui chơi giải trí.
-New Zealand: năm 1968-1978 có tám trường hợp tử vong sau khi các nạn nhân bơi trong một hồ nước ấm ở khu vực Waikato.
-Pakistan: hai bệnh nhân nam 39 tuổi và 54 tuổi tử vong vào năm 2010.
-Tiệp Khắc cũ: từ năm 1962-1965 đã ghi nhận 16 bệnh nhân chết vì viêm não - màng não cấp do tắm trong một bể bơi
 |
Amip ăn não người tồn tại ở ba hình thái khác nhau và tấn công người qua đường mũi |
Ký sinh trùng tàn phá não người
Một bệnh nhân tử vong rất nhanh sau khi vào viện. Nguyên nhân bước đầu được cho là do một loại ký sinh trùng tấn công, tàn phá não người có tên Naegleria Fowleri.
Nam bệnh nhân 25 tuổi, quê Phú Yên, sinh sống tại TP.HCM, có biểu hiện đau mũi, chảy nước mũi, đau đầu, sốt cao, vào khám ở Bệnh viện (BV) Nhân dân Gia Định, TP.HCM. Chẩn đoán bước đầu, bác sĩ (BS) nghĩ đến bệnh viêm màng não , nhưng chưa rõ nguyên nhân. Qua xét nghiệm dịch não tủy, thì thấy có sự hiện diện của amip (một loại ký sinh trùng), nhưng không rõ loại. Các BS quyết định đưa bệnh nhân về BV Bệnh nhiệt đới điều trị. Nhưng, khi qua BV Bệnh nhiệt đới, bệnh nhân diễn tiến nặng nhanh chóng với các triệu chứng: sốt cao, cứng gáy, lơ mơ, suy hô hấp..., và tử vong rất nhanh chỉ hơn một ngày sau khi được chuyển viện.
Trước đó, bệnh nhân cho biết vào giữa tháng 7, anh này đã cùng bạn bè lặn bắt trai ở một cái bàu (một dạng ao, hồ rộng lớn) gần nhà ở Phú Yên khi về quê.
 |
Bệnh viện Bệnh nhiệt đới sẽ tiếp tục cho làm xét nghiệm sinh học phân tử (PCR)
về ca bệnh nói trên - Ảnh: Thanh Tùng |
Kết quả xét nghiệm, đọc hình thể học ban đầu, cộng với những biểu hiện trên lâm sàng của bệnh nhân, bước đầu cho thấy, hơn 90% nguyên nhân khiến bệnh nhân tử vong là do amip có tên Naegleria Flowleri - loại amip có thể xâm nhập lên não người gây viêm não, mà giới chuyên môn có người gọi là “amip ăn não người”. Thạc sĩ, BS Đinh Nguyễn Huy Mẫn, Trưởng khoa Xét nghiệm BV Bệnh nhiệt đới cho biết: “Hiện còn chờ thêm kết quả xét nghiệm sinh học phân tử (PCR) để khẳng định chắc chắn đó là amip Naegleria fowleri”.
Theo TS.BS Nguyễn Văn Vĩnh Châu, Giám đốc BV Bệnh nhiệt đới: "Trường hợp bệnh nhân bị nhiễm amip Naegleria Fowleri nói trên là ca bệnh đầu tiên BV Bệnh nhiệt đới gặp; và có thể đây cũng là ca đầu tiên xảy ra trong nước”. Thạc sĩ - BS Đinh Nguyễn Huy Mẫn cho biết thêm, trước đây, tại một labo xét nghiệm ở TP. Hồ Chí Minh cũng đã từng nghe nói phát hiện con amip nói trên.
Các BS khuyến cáo, để phòng ngừa các loại bào nang amip xâm nhập cơ thể cần đảm bảo vệ sinh trong ăn uống, ăn chín uống sôi; rửa tay trước khi ăn, vì bào nang amip thường hiện diện ở móng tay; tránh để ruồi bâu thức ăn vì chúng mang theo mầm bệnh... Còn để hạn chế bị nhiễm các ký sinh trùng nói chung, theo BS Trương Hữu Khanh, cần hạn chế dùng các món tái (chưa chín) từ sản phẩm động vật, các loại hải sản; hạn chế tiếp xúc các con vật (chó, mèo)...
Không quá lo lắng….
Mặc dù rất nguy hiểm, dễ bị tử vong khi amip Naegleria fowleri tấn công lên não, tuy nhiên, theo TS.BS Nguyễn Văn Vĩnh Châu, “dạng bệnh do amip nói trên rất hiếm gặp trên thế giới”. Tương tự, TS.BS Trần Phủ Mạnh Siêu, Giám đốc Trung tâm y tế dự phòng TP (nguyên là chuyên gia về ký sinh trùng, BV Bệnh nhiệt đới) cũng cho biết: “Lâu nay, amip Naegleria fowleri cũng gây bệnh ở các nước trên thế giới, nhưng chỉ xảy ra rải rác, không phát triển thành dịch. Nhưng, tỷ lệ tử vong do amip Naegleria fowleri rất cao - hơn 90%, bệnh diễn tiến nặng rất nhanh khi bị amip này tấn công não”.
Chuyên gia bệnh nhiễm - BS Trương Hữu Khanh, Trưởng khoa Nhiễm - Thần kinh (BV Nhi đồng 1, TP.HCM) - nơi điều trị cho các bệnh nhi viêm não cho biết, không chỉ amip Naegleria fowleri mới tấn công lên não bộ con người, mà cả loại amip kinh điển (amip gây bệnh đường ruột lâu nay) cũng có thể đến và gây bệnh ở não. “Tuy nhiên, ngay cả với amip kinh điển cũng rất hiếm gặp trường hợp tấn công gây viêm não, viêm màng não. Riêng với amip Naegleria Fowleri thì càng hiếm hơn nữa, loại amip này đã được thế giới nói đến từ lâu, nhưng nó rất hiếm, lẻ tẻ, chưa khi nào xảy ra tập trung cả”, BS Khanh nói. Ngoài ra, theo TS-BS Trần Phủ Mạnh Siêu, amip này có thể sống lâu dưới dạng bào nang ở môi trường nước ngọt ao, hồ, nhưng chúng rất dễ bị phân hủy bởi nhiệt độ.
Theo TS-BS Trần Phủ Mạnh Siêu, amip Naegleria fowleri thường sống trong môi trường nước ngọt ở ao, hồ tù đọng. Những người thợ lặn, làm ruộng nếu hít phải nước có chứa amip Naegleria fowleri (nhất là bơi lội bị sặc nước càng dễ bị nhiễm hơn), thì amip sẽ xâm nhập vào cơ thể qua đường mũi, theo các niêm mạc mũi, vào mạch máu, rồi lên não và gây bệnh. Naegleria Fowleri tấn công (ăn) các nơ-ron của tế bào thần kinh não bộ gây viêm não, người bệnh sẽ có biểu hiện sốt cao, đau đầu, đau và cứng gáy, rối loạn tri giác, đi vào nguy kịch.
Các loại amip khác Theo TS-BS Trần Phủ Mạnh Siêu, thường gặp nhất, được nói đến nhiều nhất là loại amip gây bệnh đường ruột; ngoài ra còn có trường hợp amip gây bệnh tại đường ruột, rồi từ đây phát triển xâm nhập lên gan làm áp xe gan, phá cơ hoành chui qua làm áp xe phổi (trường hợp này cũng gặp tương đối nhiều); amip ký sinh ở nha chu gây bệnh răng miệng (thường là gây bệnh lên cao răng), có khi làm viêm họng, viêm a mi đan, hiếm khi vào máu; rồi amip ký sinh ở đường mũi... Ngoài ra, theo BS Trương Hữu Khanh, Trưởng khoa Nhiễm - Thần kinh (BV Nhi đồng 1, TP.HCM), còn có những trường hợp ký sinh trùng (giun, sán) lạc chỗ - thay vì thông thường, ký sinh trùng từ môi trường bên ngoài vào đường ruột rồi đi ra, thì chúng lại đi lạc chỗ là từ đường ruột tấn công lên não gây viêm não, viêm màng não. Với trường hợp não, màng não do amip lạc chỗ, mỗi năm BV Nhi đồng 1 tiếp nhận khoảng hơn 10 bệnh nhi, với những triệu chứng: sốt, nhức đầu, nôn ói, hôn mê... |
Một bệnh nhân tử vong vì "amip ăn não người'
Bệnh nhân P.V.T. (25 tuổi, ngụ Phú Yên) tạm trú tại Q.Bình Thạnh, TPHCM, đã tử vong sau một ngày nhập viện. Kết quả xét nghiệm tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TPHCM cho thấy, anh T. mắc phải loại “amip ăn não người”!
Vốn làm nghề bán đậu phộng dạo suốt hai năm nay tại TPHCM, vào giữa tháng Bảy, trong lúc trở về quê để dự đám cưới người thân, anh P.V.T. đã cùng bạn bè lặn bắt trai ở một cái bàu (một dạng ao, hồ rộng lớn) gần nhà. Sau khi trở lại TPHCM, ngày 30/7, anh T. bỗng lên cơn sốt, nhức đầu, tự mua thuốc uống nhưng không khỏi. Lúc 22h40 cùng ngày, bệnh nhân (BN) nhập viện tại BV Nhân dân Gia Định với biểu hiện nhức đầu, lơ mơ.
Ngay khi chọc dịch não tủy, các bác sĩ nghi ngờ BN đã nhiễm một loại amip nhưng vẫn chưa thể xác định cụ thể. Ngay sau đó, các bác sĩ đã chuyển gấp BN qua BV Bệnh Nhiệt đới điều trị. Tại BV Bệnh Nhiệt đới, BN sốt 39 độ C, lơ mơ, cổ cứng, thở nhanh 30 lần/phút. BS Nguyễn Hoan Phú, Phó khoa nhiễm Việt – Anh, BV Bệnh Nhiệt đới cho biết, kết quả xét nghiệm soi dịch não tủy không thấy có vi trùng lao hay vi nấm gây viêm màng não nhưng lại có sự hiện diện của một loại amip.
Sau đó, BN vẫn sốt cao, 40 - 41oC, suy hô hấp, xuất huyết tiêu hóa và rơi vào tình trạng hôn mê sâu. Đến 23h ngày 31/7, BN nhiều lần bị ngưng tim đột ngột, tử vong. Cũng theo BS Nguyễn Hoan Phú, sau khi BN tử vong, BV Bệnh Nhiệt đới tiếp tục làm nhiều xét nghiệm và kết quả xét nghiệm sinh học phân tử PCR cho thấy BN bị tử vong do “amip ăn não người” tấn công. Đây là trường hợp đầu tiên được BV Bệnh Nhiệt đới phát hiện bị nhiễm “amip ăn não người”.
Loài vi sinh vật nguy hiểm
Các bác sĩ cho biết, “amip ăn não người” là loài vi sinh vật đơn bào đáng sợ, có tên khoa học là Naegleria fowleri. Nhờ sở hữu trên 15.700 gen mã hóa protein, “amip ăn não người” có thể tồn tại trong tự nhiên ở ba hình thái.
Chúng thường săn đuổi và ăn vi khuẩn giống như các loại amip, hoặc cũng có thể chuyển sang dạng trùng roi để bơi đi tìm môi trường thuận lợi hơn; thậm chí “biến” thành dạng bào nang nếu gặp điều kiện khắc nghiệt. Chính vì khả năng biến hình linh hoạt này mà Naegleria fowleri rất khó bị tiêu diệt và có thể tồn tại dai dẳng ở những nơi ấm và ẩm ướt.
Theo BS Nguyễn Hoan Phú, “amip ăn não người” phát triển mạnh ở những vùng nước ngọt ấm áp như: ao, hồ, sông, suối… vào mùa hè; thậm chí là hồ bơi không được vệ sinh, sát khuẩn. Chúng xâm nhập vào cơ thể qua đường mũi, di chuyển theo các sợi thần kinh khứu giác thông qua sàn sọ để lên não. Điều nguy hiểm là amip này có thể vượt qua mọi khâu lọc khử trùng, nhiễm vào hệ thống nước sinh hoạt của các gia đình. Nhưng may mắn, amip này không gây bệnh thông qua uống nước, trừ khi súc miệng mà nước nhiễm amip xộc lên mũi.
Amip ăn não người tồn tại ở ba hình thái khác nhau và tấn công người qua đường mũi.
Sau khi nhiễm “amip ăn não người” từ 1-14 ngày, các triệu chứng khởi đầu của bệnh sẽ xuất hiện: nhức đầu, buồn nôn, sốt, cứng cổ, xuất hiện ảo giác, thậm chí mất khả năng kiểm soát hành vi. Các triệu chứng thứ phát có thể đi kèm như: lú lẫn, u ám, thiếu tập trung, cơn co giật. Sau đó, bệnh diễn tiến nhanh chóng và nguy cơ tử vong rất cao, thường xảy ra từ 7-14 ngày sau khi mắc bệnh. Do các triệu chứng ban đầu này dễ nhầm với viêm não do vi khuẩn hoặc vi rút nên việc chẩn đoán rất khó khăn. Theo Trung tâm Kiểm soát và ngăn chặn dịch bệnh Mỹ (CDC), bản năng của loại ký sinh trùng này không hoạt động để tấn công người và chúng chủ yếu ăn vi khuẩn. Tuy nhiên, khi nhiễm vào não, chúng nhân lên nhanh chóng và bắt đầu ăn tế bào não để tồn tại. Nếu bị nhiễm, nạn nhân chắc chắn sẽ bị viêm màng não.
Amip ăn não người gây tử vong đến 98%
Do sự tiến triển của amip ăn não vô cùng nhanh chóng nên hầu hết các trường hợp mắc bệnh khi phòng xét nghiệm tìm ra "thủ phạm" thì bệnh nhân đã tử vong. Amip ăn não" có tên khoa học Naegleria fowleri (viết tắt N.f) là một loại sinh vật đơn bào sinh sống tự do di chuyển bằng roi thường được tìm thấy trong các khu vực nước ngọt ấm như ao, hồ, sông, suối nước nóng... Khi xâm nhập cơ thể người, amip N.f sẽ sinh sôi rất nhanh, sau đó di chuyển lên não. Sau đó nó sẽ bắt đầu ăn các noron thần kinh, gây đau đầu dữ dội, sốt cao, ảo giác và thậm chí mất khả năng kiểm soát hành vi. Các nhà khoa học cho biết loại amip này gây tử vong nhanh đến nỗi rất khó nghiên cứu chúng tại phòng thí nghiệm. Trong số 30 loài Naegleria đã được phân lập thì chỉ có N. fowleri là gây bệnh ở người.
Thời kì ủ bệnh kể từ khi tiếp xúc với N.f đến khi xuất hiện dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng (thay đổi từ 2-3 ngày) trong vòng 7-15 ngày. Khi có triệu chứng, sự tiến triển bệnh rất nhanh chóng và thường gây tử vong. Khoang mũi là nơi amip N.f xâm nhiễm đầu tiên. Sau khi đã bám được vào màng nhầy của mũi, N.f tìm cách tiêu diệt các tế bào tại đó rồi tiếp tục xâm nhập lên não. Tại não người, N.f hầu như không di chuyển tiếp tục mà tồn tại, ký sinh ở đó và chủ yếu sống bằng nguồn dinh dưỡng nhờ ăn các tế bào não.
Sau thời gian ủ bệnh, sẽ khởi phát đột ngột đau đầu hai bên trán hoặc hai bên thái dương, sốt, buồn nôn, nôn, và viêm não. Đôi khi bệnh sớm tiến triển làm thay đổi sự cảm nhận về mùi vị xảy ra là do trophozoite làm tổn thương hệ thống khứu giác. Sau đó tiến triển dẫn đến hôn mê và co giật nhanh chóng - trong khoảng thời gian 3-7 ngày. Triệu chứng gần giống như viêm màng não mủ do vi khuẩn và trong giai đoạn sớm không thể được phân biệt. Hầu hết các trường hợp sẽ dẫn đến cái chết (chiếm 98%) sau đó 1 tuần.
Do sự tiến triển bệnh vô cùng nhanh chóng, nên hiện nay phần lớn chẩn đoán lâm sàng dựa yếu tố dịch tễ (bệnh nhân gần đây có bơi trong nguồn nước ấm hay không) cùng với các triệu chứng biểu hiện. Chẩn đoán được kết luận khi trophozoite được phân lập và xác định từ dịch não tủy hoặc tế bào não. Nuôi cấy N. f dễ dàng nhưng mất nhiều thời gian, còn bệnh thì tiến triển quá nhanh nên bệnh nhân sẽ có thể chết trong vòng một tuần.
Hiện nay chưa có vaccine phòng bệnh amip ăn não người, vì tỷ lệ nhiễm N.f thấp. Nên người dân cần nâng cao nhận thức về nhiễm kí sinh trùng N.f Khi bơi lội ở những ao hồ có nguy cơ mang mầm bệnh cần sử dụng kính bơi, kẹp mũi. Chỉ nên tắm, bơi lặn ở những nơi nước sạch hoặc chắc chắn đã xử lý khử trùng. Sau khi phát hiện ca nhiễm amip Naegleria fowleri “ăn não người” đầu tiên ở Việt Nam, người dân cần cảnh giác đề phòng.
Amip ăn nhiều bộ phận của cơ thể
Thông tin xuất hiện trường hợp tử vong đầu tiên do amip ăn não tại Việt Nam đã gây xôn xao dư luận. Đây là lời cảnh báo khẩn cấp cho người dân vì amip không chỉ ăn não người mà còn tấn công nhiều bộ phận khác của cơ thể.
Nhiều nghiên cứu khoa học của các chuyên gia y tế trong nước và thế giới đã chỉ ra rằng, amip xuất hiện từ lâu và đã gây ra nhiều chứng bệnh cho con người.
Amip vào cơ thể sẽ gây ra các tổn thương ở ruột (lỵ amip) hoặc các tổn thương ngoài ruột như gan, não, da... Thông thường nhiễm amip tại ruột dễ phát hiện hơn, còn đa số nhiễm amip ngoài ruột chỉ được phát hiện khi tổn thương do amip đã ở mức độ trầm trọng (ápxe gan do amip, ápxe não do amip...), khiến việc điều trị gặp không ít khó khăn.
Bệnh amip tại ruột (lỵ amip): Lỵ amip được chia thành 2 thể: cấp tính và mạn tính. Nếu lỵ amip cấp tính kéo dài 4 – 6 tuần mà không được chữa trị hoặc chữa trị không đúng, không dứt điểm, bệnh sẽ chuyển thành mạn tính. Lỵ amip mạn tính diễn biến kéo dài, thỉnh thoảng xen kẽ một đợt cấp tính và có thể kéo dài hàng chục năm. Điều đáng ngại đối với bệnh lỵ amip là có thể gây biến chứng như viêm phúc mạc do thủng ruột; chảy máu ruột; polip đại tràng; sa niêm mạc trực tràng (hiếm gặp) hoặc viêm ruột thừa.
Viêm gan cấp tính do amip thường xảy ra ở người bệnh có tiền sử nhiễm amip. Bệnh nhân cảm thấy đau tức mạng sườn bên phải, sốt nhẹ hoặc vừa, một số ít trường hợp có kèm theo vàng da. Viêm gan do amip nếu không được điều trị đúng và kịp thời, sẽ chuyển thành ápxe gan do amip. Các triệu chứng của ápxe gan do amip khá rầm rộ, bệnh nhân đột nhiên sốt cao, rét run, vã mồ hôi, dấu hiệu nhiễm độc rất rõ (mệt mỏi, phờ phạc, da xanh tái, mặt hốc hác...). Ở bệnh nhân bị ápxe gan do amip, thường gặp các dấu hiệu chỉ điểm như: đau tăng khi hít thở sâu hoặc khi nằm nghiêng về phía bên phải.
Ngoài ra amip có thể tới phổi theo đường máu, hoặc do các ổ ápxe gan vỡ gây thủng cơ hoành, mủ tràn lên phổi gây viêm phổi, màng phổi do amip. Triệu chứng thường gặp là bệnh nhân đau ngực, ho, đờm đặc có màu nâu sẫm; có thể sốt nhẹ. Viêm phổi do amip rất dễ chuyển thành ápxe phổi do amip nếu không được điều trị kịp thời. Áp xe phổi do amip thường tiến triển mạn tính và rất dễ dẫn tới viêm mủ màng phổi hoặc rò thông gan phổi.
Amip có thể gây ápxe não. Kén amip vào vòng tuần hoàn lớn tới não gây ra các ổ ápxe ở bán cầu đại não. Lúc này bệnh nhân có dấu hiệu đau đầu dữ dội, sốt dao động, nôn và buồn nôn... Những dấu hiệu thần kinh có thể xuất hiện rõ rệt hoặc mờ nhạt tùy thuộc vào vị trí tổn thương ở não. Amip cũng có thể gây tổn thương ở da, thường gặp là vùng quanh hậu môn, các vết mổ ápxe gan, ápxe phổi. Ban đầu tổn thương là những đám đỏ, sau trở thành những vết loét. Ngoài ra amip cũng có thể gây bệnh ở các cơ quan khác như áp xe lách, áp xe thận,... nhưng hiếm gặp.