Mối đe dọa sự bùng phát dịch bệnh trên toàn cầu tạo ra hiệp ước cho 27 quốc gia
Ngày 13/2/2014.NEW YORK-27 quốc gia công bố vào hôm thứ năm sự ra mắt của một nỗ lực nhằm cải thiện khả năng phòng ngừa, phát hiện, ứng phó và kìm chế sự bùng phát các dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm (dangerous infectious diseases). Tổ chức an ninh y tế toàn cầu (Global Health Security Agenda) được thành lập để giải quyết các vụ dịch như vậy cho dù chúng xảy ra tự nhiên, vô tình hay cố ý, như trong trường hợp vũ khí sinh học.
Họp mặt tại Washington-DC, các quốc gia bao gồm một số nước ở mức không có các dịch bệnh truyền nhiễm có khả năng gây tử vong gần đây như bệnh cúm gia cầm H7N9, được phát hiện ở Trung Quốc cách đây một năm và Hội chứng Hô hấp vùng Trung Đông (Middle East Respiratory Syndrome) lần đầu tiên được báo cáo ở Ả rập xê út vào năm 2012. Sáng kiến này là một sự thừa nhận ngầm rằng đại đa số các quốc gia có sự chuẩn bị kém cỏi trong việc phát hiện dịch bệnh, chỉ có tính kiềm chế và rằng thất bại của họ trong việc thiết lập hệ thống giám sát và kiểm soát bệnh có hiệu quả đặt ra một mối đe dọa toàn cầu.
Laura Holgate-Giám đốc cao cấp về giảm nhẹ mối đe dọa và vũ khí hủy diệt hàng loạt tại Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ (U.S. National Security Council) nói với các phóng viên trước cuộc họp hôm thứ năm: "Trong thế giới kết nối với nhau, tất cả chúng ta đều dễ bị tổn thương khi các quốc gia thiếu ý chí hoặc khả năng phát hiện và kiềm chế dịch bệnh truyền nhiễm. Mối đe dọa dịch bệnh lây lan nhanh hơn bao giờ hết và bùng phát bất cứ nơi nào trên thế giới như một chuyến máy bay đi xa (outbreaks anywhere in the world are only a plane ride away)” từ mọi nơi khác. Lầu Năm Góc (Pentagon) cũng đang tham gia và dành gần 300 triệu USD một năm để xây dựng các phòng thí nghiệm và cơ sở hạ tầng y tế an ninh khác ở nước ngoài. "Các mối đe dọa toàn cầu của dịch bệnh đòi hỏi Bộ Quốc phòng phải đổi mới", Andrew Webe-Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng về các chương trình quốc phòng về hạt nhân, hóa học và sinh học (Secretary of Defense for Nuclear, Chemical and Biological Defense Programs) cho biết. Tổ chức an ninh y tế toàn cầu (Global Health Security Agenda) nhằm phòng ngừa các dịch bệnh có thể tránh được bằng cách giữ ở mức tối thiểu số lượng các phòng thí nghiệm trên toàn thế giới lưu trữ các vi khuẩn nguy hiểm và mở rộng chương trình tiêm chủng (extending vaccination programs).
Mục tiêu khác là phát hiện các mối đe dọa sớm (detect threats early), chẳng hạn như bằng cách tăng cường và liên kết các hệ thống giám sát bệnh của từng quốc gia (disease-monitoring systems of individual countries), phát triển hệ thống báo cáo điện tử cho kịp thời gian (developing real-time electronic reporting systems) và thúc đẩy việc chia sẻ nhanh hơn các mẫu sinh học (promoting faster sharing of biological samples) như kỹ thuật phết họng (throat swabs) và mẫu máu của những người bị một chủng cúm mới (blood samples from people with a new form of influenza). Các chuyên gia trong lĩnh vực an ninh y tế toàn cầu nói rằng đó là một chặng đường dài để đi trước khi các mục tiêu như thế đạt được, bằng chứng là sự thất bại để đạt được mục tiêu thiết lập bởi một hiệp ước trước đó. Ví dụ, theo một hiệp định vào năm 2005 về mặt pháp lý ràng buộc và có sự giám sát của WHO thì 194 quốc gia tuyên bố sẽ nâng cao năng lực của họ trong phòng ngừa, phát hiện, báo cáo và đáp ứng với các mối đe dọa y tế cộng đồng mà quốc tế quan tâm. Chúng bao gồm các bệnh mới nổi (novel diseases) như chủng cúm mới và sự bùng phát của các mối đe dọa được biết đến như Ebola. Đặc biệt, các quốc gia được yêu cầu phải tập trung vào các loại dịch bệnh có thể tạo ra một trường hợp khẩn cấp y tế toàn cầu (global health emergency). Cho đến tháng 6/2012, các quốc gia mới đáp ứng các yêu cầu cốt lõi, chẳng hạn như tăng cường hệ thống giám sát để phát hiện các bệnh mới nổi nhưng 84% không làm được như vậy, Rebecca Katz của Đại học George Washington, một chuyên gia trong lĩnh vực an ninh y tế toàn cầu cho biết. Những lý do bao gồm thiếu năng lực khoa học để tiến hành giám sát dịch bệnh như phát hiện một loại virus gia cầm mới lây lan sang người, quá ít nhàdịch tễ học được đào tạo và thực tế là "một số điều đặt ra khó khăn, như việc có thểphát hiện và kìm chế một căn bệnh ở điểm nhập cảnh vào một quốc gia", Katz nói. Các vấn đề gây ra sự tranh cãi cũng đã làm chậm lại những nỗ lực để cải thiện hệ thống cảnh báo sớm đối với các bệnh mới nổi, chẳng hạn như Indonesia trong thập kỷ qua viện dẫn về "chủ quyền của virus" (viral sovereignty). Quốc gia này lập luận điều đó là không công bằng khi vận chuyển mẫu bệnh cúm cho các phòng thí nghiệm phương Tây mà có thể được sử dụng bởi các công ty dược phẩm sản xuất ra một loại vắc-xin sau đó sẽ được bán lại với giá mà hầu hết người Indonesia không thể mua được, phải mất bốn năm đàm phán căng thẳng trước khi Indonesia đạt được thỏa thuận vào năm 2009 nhằm chia sẻ mẫu bệnh phẩm.
Vào hôm thứ năm, Bộ trưởng Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân Hoa Kỳ (U.S. Health and Human Services) Kathleen Sebelius và Trợ lý Tổng thống về an ninh nội địa và chống khủng bố (Homeland Security and Counterterrorism) Lisa Monaco lên kế hoạch công bố bài phát biểu khai mạc tại buổi ra mắt của tổ chức này. Ngoài việc Lầu Năm Góc tiếp tục chi tiêu cho an ninh y tế toàn cầu thì Tổng thống Barack Obama đã yêu cầu nguồn tài trợ bổ sung là 45 triệu đô la cho Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (Centers for Disease Control and Prevention-CDC) trong năm tới để mở rộng các chương trình thí điểm, chẳng hạn như những chương trình ở Uganda và Việt Nam. Ví dụ tại Uganda, CDC đã làm việc với các cơ quan y tế công cộng địa phương nhằm thiết lập một hệ thống thu gom máu và các mẫu bệnh phẩm từ bệnh nhân, trong thời gian nhanh nhất bằng đường xe máy gửi đến thủ đô để xét nghiệm, và nhanh chóng gửi lại kết quả cho các bệnh viện địa phương biết những gì nó đã được xử lý. "Chúng tôi có khả năng làm cho cả Hoa Kỳ và thế giới an toàn hơn một cách đáng kể từ các mối đe dọa do bệnh truyền nhiễm", Tiến sĩ Tom Frieden-Giám đốc CDC cho biết.
Hoa Kỳ phát động nỗ lực toàn cầu nhằm tăng cường sự sẵn sàng trong đối phó với dịch bệnh
Ngày 13/2/2014. Phòng chống các loại dịch bệnh (Controlling disease outbreaks) đe dọa sức khỏe công cộng trên toàn cầu là mục tiêu của một mối quan hệ mới với 26 quốc gia được phát động tại Washington. Hoa Kỳ đang dẫn đầu một nhóm các quốc gia và các tổ chức quốc tế nhằm giúp cải thiện khả năng của thế giới trong phòng ngừa, phát hiện và ứng phó với các mối đe dọa do các bệnh truyền nhiễm.
 |
Một nhân viên y tế từ Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch
bệnh Hoa Kỳđang nghiên cứu về dịch Ebola ở Uganda |
Khi một vụ dịch Ebola bùng phát gây chết người xảy ra vào năm 2012, người Hồi giáo ở Cộng hòa Dân chủ Congo đã bị cấm lễ hành hương Hajj. Năm 2003, SARS nhảy từ Trung Quốc đến hơn hai chục quốc gia với tốc độ đáng báo động. Dịch bệnh bùng phát bất cứ nơi nào và chỉ với một chuyến máy bay dịch bệnh sẽ đi khắp trong một thế giới toàn cầu hóa, Kathleen Sebelius-Bộ trưởng Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh (Health and Human Services Secretary) Hoa Kỳ cho biết: “Vi khuẩn vàbệnh tật đang di chuyển nhanh hơn và xa hơn hơn bao giờ hết và một điều chúng ta biết chắc chắn: chúng không nhận ra hoặc dừng lại ở các biên giới quốc gia và hầu hết các nước chuẩn bị không đầy đủ trong ứng phó cho một vụ dịch”. Vì vậy, Hoa Kỳ đã tập hợp một nhóm các quốc gia có mức thu nhập thấp, thu nhập trung bình và thu nhập cao trong một nỗ lực chung để lấp vào một số các khoảng trống. "Làm việc cùng nhau tại ít nhất 30 quốc gia, chúng ta có thể bảo vệ cho ít nhất là 4 tỷ công dân trên toàn cầu trong vòng 5 năm tới", Sebelius nói. Các nỗ lực nhằm xây dựng các chương trình thí điểm của Hoa Kỳ ở Việt Nam và Uganda đã giúp cải thiện xét nghiệm và đáp ứng với dịch bệnh (improve disease testing and response to outbreaks). Ngoài mục đích là nhằm kiềm chế các mối đe dọa toàn cầu, còn giúp các nước chống lại bệnh tật tại địa phương, chuyên gia y tế công cộng về Hội các bệnh truyền nhiễm Hoa Kỳ, Amesh Adalja cho biết thông qua Skype: "Rất nhiều các công nghệ và kỹ thuật tương tự mà bạn sử dụng để ứng phó với một căn bệnh chưa biết là tăng cường khả năng của bạn để đối phó với các bệnh thường xuyên. Ví dụ, phát triển năng lực xét nghiệm, phát triển các phương tiện để có được vắc-xin hoặc biện pháp đối phó với quần thể dân cư”.
Chính quyền Obama có kế hoạch cam kết chi 45 triệu đô la trong năm tới để cải thiện công tác phòng chống, phát hiện và đáp ứng với các mối đe dọa do các bệnh truyền nhiễm ở các nước đang phát triển và tổ chức này đang kêu gọi các quốc gia khác đóng góp nhằm ngăn chặn đại dịch toàn cầu trong thời gian đến.
Ca bại liệt đầu tiên ở thủ đô Kabul kể từ năm 2001
Một bé gái Afghanistan đã được chẩn đoán mắc bệnh bại liệt ở Kabul-trường hợp đầu tiên ở thủ đô kể từ khi chế độ Taliban sụp đổ vào năm 2001. Bộ Y tế ra lệnh thực hiện một chiến dịch tiêm phòng trên khắp thủ đô sau khi bé gái ba tuổi được chẩn đoán. Bệnh bại liệt (polio) vẫn còn lưu hành ở Afghanistan, Pakistan và miền Bắc Nigeria nhưng đã gần như bị xóa sổ trên thế giới.
 |
Trẻ em ở Kabul đang được cho uống vaccine phòng bại liệt |
Trong cả ba quốc gia này, các nhóm Hồi giáo cực đoan (Islamic extremists) cản trở nhân viên y tế, ngăn chặn việc thực hiện các chiến dịch tiêu diệt bệnh bại liệt (polio eradication campaigns). Kể từ khi Taliban ở Afghanistan thay đổi chính sách như cho phép tiêm chủng trong những năm gần đây nên số ca bại liệt giảm rõ rệt ở Afghanistan, có 80 ca vào năm 2011, 37 ca vào năm 2012 và 14 ca vào năm 2013. Sự xuất hiện của một ca bại liệt mới ở Kabul là một vấn đề đáng lo ngại, ca bệnh được phát hiện trong một cộng đồng Kuchis rất nghèo, trước đây là dân du mục bây giờ định cư trên một sườn đồi ở phía đông của thủ đô. Đáp ứng với tình hình trên các nhân viên y tế đã cố gắng thăm viếng mọi nhà trong cộng đồng, không có nước sinh hoạt hoặc điện và một số các cựu du mục vẫn còn sống trong lều, mặc dù mùa đông lạnh giá ở Kabul. Ngay khi các nhân viên y tế nhỏ thuốc vào miệng của trẻ sơ sinh mà họ tìm thấy, họ đánh dấu vào bàn tay với một đường màu xanh và ghi ngày trên tường. Công việc tưởng như đơn giản nhưng hàng chục ngàn tình nguyện viên trong các chiến dịch giống như chiến dịch này trên cả nước đã thành công trong việc gần như đánh bại căn bệnh này.
 |
Trẻ em sống trong cộng đồng nghèo khổ Kuchi của Kabul đã được chủng ngừa bại liệt |
Lan truyền qua biên giới (Cross-border transmission)
Bé gái Sakina được chẩn đoán bị bại liệt sau khi bé bị liệt, cha cô là một người lái xe taxi thường đi vào các khu vực biên giới với Pakistan và bây giờ đưa cô bé đến đó để điều trị. Người chú Mohammed Azim nói rằng cô bé than phiền: "Tôi không thể đứng lên, trong khi những đứa trẻ khác đang chơi còn tôi không thể". Chủng gây ra bại liệt (polio strain) ở hai nước là giống hệt nhau và với 1,5 triệu trẻ em qua lại biên giới mỗi năm vì thế việc lan truyền qua biên giới là không thể tránh khỏi.
“Các nỗ lực tiêu diệt bệnh bại liệt vẫn chưa kết thúc" (The effort on polio eradication is not over yet)
Theo Bộ trưởng Y tế Soraya DalilAfghan, gần như tất cả các trường hợp bị bại liệt ở Afghanistan năm ngoái sống tại các khu vực gần biên giới với Pakistan. Afghanistan có nhân viên y tế tại các cửa khẩu biên giới, cố gắng để theo dõi tất cả trẻ emqua lại biên giới và chủng ngừa cho những người có nguy cơ nhưng nhiều người không đi qua ở các trạm hải quan chính thức, thay vào đó họ sử dụng các đường tiểu ngạch trên những dãy núi và vùng sa mạc.
Phá hoại những nỗ lực (Undermining efforts)
Taliban ở Afghanistan vẫn là một phong trào dân tộc, những người đã bị thuyết phục các giá trị của y học hiện đại nhưng Taliban ở Pakistan là một nhóm xa hơn về ý thức hệ, tương tự như Boko Haram ở miền bắc Nigeria, những người tập trung vào cuộc thánh chiến toàn cầu (global jihad) và không muốn tin bất cứ điều gì mà người phương Tây nói với họ. Cũng như việc giết chết nhân viên y tế, Taliban ở Pakistan đã vận động chống lại việc tiêm phòng, truyền bá tin đồn độc hại rằng đó là một chính sách bí mật của việc tiêu diệt. Ngoài sự phản đối của họ, cùng với việc tiếp tục bất ổn ở một số vùng của Afghanistan có thể ngăn chặn sự tiến bộ tiếp tục hướng tới việc loại trừ bệnh bại liệt trên toàn cầu. Bộ trưởng Y tế Afghanistan Soraya Dalil cho biết sự chống đối liên tục của Taliban ở Pakistan là một mối đe dọa "phá hoại những nỗ lực" tiêu diệt bệnh bại liệt ở Afghanistan. Sau khi chiến dịch tiêm phòng ban đầu tại địa phương, các chiến dịch định kỳ sẽ tiếp tụcđể kìm chế tình hình và đảm bảo rằng đây là một trường hợp cá biệt và không phải là một ổ dịch mới. "Trường hợp mới này tại Kabul nói với chúng ta rằng các nỗ lực tiêu diệt bệnh bại liệt vẫn chưa kết thúc và chúng ta phải đẩy nhanh các nỗ lực để đảm bảo rằng mọi trẻ em, cho dù chúng sống ở đâu cũng nhận được các giọt vaccine phòng bệnh bại liệt".