Ngày 17/1/2014.LONDON - Một làn sóng lớn (big wave) các ca nhiễm và tử vong do cúm gia cầm H7N9 ở Trung Quốc kể từ đầu năm 2014 là một lời nhắc nhở rằng các chủng cúm mới nổi cần được giám sát liên tục nếu không thế giới bị sẽ bị đe dọa bởi một đại dịch gây chết người (deadly pandemic).
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có ít nhất 24 ca nhiễm cúm H7N9 và 3 ca tử vong đã được xác nhận trong tuần qua, một sự gia tăng đáng kể về hai ca nhiễm và một ca tử vong được báo cáo trong giai đoạn bốn tháng vào mùa hè từ tháng sáu đến tháng chín năm 2013. "Hiện nay đã có làn sóng thứ hai rõ ràng về loại virus này" Jake Dunning, một nhà nghiên cứu tại trường Đại học Hoàng gia London (Imperial College London), người chuyên giám sát các vụ dịch cho biết. Trong khi dịch cúm mùa đông (winter flu season) có nghĩa là một sự gia tăng các ca nhiễm không bất ngờ, thì nó cũng làm tăng nguy cơ biến chủng virus (virus mutating) và có lẽ nhận được một cơ hội để có sự thay đổi gen mắc phải có thể cho phép nó dễ dàng lây lan từ người này sang người khác. Virus cúm gia cầm H7N9 đầu tiên xuất hiện vào tháng ba năm ngoái và cho đến nay đã gây nhiễm ít nhất cho 170 người ở Trung Quốc, Đài Loan và Hồng Kông và giết chết khoảng 50 người. Có nhiều người nhưng không phải tất cả những người bị nhiễm có tiếp xúc trước với gia cầm hoặc chim, vì vậy hiện tại thực tế là virus này dường như không dễ dàng thích nghi với sự lây truyền từ người sang người, một trong những đặc trưng chính để có một đáp ứng đại dịch khẩn cấp. Tuy nhiên, chủng virus này có một số đặc trưng đáng lo ngại, trong đó có một khả năng lây lan hạn chế từ người này sang người khác.
Chùm ca bệnh (Clusters)
Một số chùm ca bệnh ở những người có tiếp xúc gần với người bị nhiễm ban đầu đã được báo cáo ở Trung Quốc, một phân tích khoa học về sự lan truyền có thể có của chủng cúm H7N9 xảy ra từ người sang người được công bố cuối tháng 8/2013 là bằng chứng tốt nhất nhưng nó có thể nhảy từ người này sang người mang tính rải rác. Một nhóm các nhà nghiên cứu riêng biệt ở Hoa Kỳ cho biết vào tháng 12 rằng chủng cúm H7N9 có thể trở thành dễ dàng lây truyền từ người sang người nếu nó trải qua biến chủng nhiều lần (multiple mutations). Báo động khác đã được vang lên cũng vào tháng trước, khi các nhà khoa học cho biết họ đã phát hiện ra một sự đột biến ở virus có thể làm cho virus có khả năng đề kháng lại một loại thuốc điều trị ưu tiên quan trọng mà không hạn chế khả năng lây lan trong động vật có vú.
Phát ngôn viên trưởng của WHO Gregory Hartl nói với hãng tin Reuters rằng Tổ chức Y tế thế giới đã ghi nhận sự gia tăng nhanh chóng các ca nhiễm bệnh trong vài tuần qua và đang theo dõi tình hình một cách cẩn trọng. "Cho đến nay chúng tôi đã không nhìn thấy bất cứ điều gì khiến chúng tôi phải thay đổi về đánh giá nguy cơ", ông nói từ trụ sở Geneva của WHO. Dựa trên các đánh giá vào ngày 20/12/2013, quan điểm hiện nay của Tổ chức Y tế thế giới là 5 chùm ca bệnh gia đình nhỏ đã được báo cáo nhưng "bằng chứng hiện tại không hỗ trợ có sự lây lan từ người sang người của virus này một cách bền vững" (evidence does not currently support sustained human-to-human transmission of this virus). Báo cáo cho biết "Khả năng hiện tại về mức độ lây lan ở mức cộng đồng được coi là thấp", tuy nhiên các chủng virus cúm thường chứng tỏ một sự gia tăng mạnh trong những tháng mùa đông (tháng 1 và tháng 2). Với việc có nhiều virus lưu hành trong các loài chim hoang dã, gia cầm và một số lượng lớn người bị nhiễm ở Trung Quốc và các nơi khác thì chủng cúm mới bây giờ có nhiều cơ hội hơn để thích ứng và kết hợp với các chủng khác có thể tạo ra một đại dịch tiềm năng (pandemic potential).
 |
Các nhân viên y tế vận chuyển các túi gia cầm được bảo vệ của các biện pháp phòng chống
dịch cúm A (H7N9) tại một chợ gia cầm ở Chư Ky, tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc, ngày 06/1/2014 |
Pha trộn và hòa nhập (Mix and mingle)
Peter Openshaw, Giám đốc Trung tâm nhiễm khuẩn hô hấp (Center for Respiratory Infection) tại trường Đại học Hoàng gia London (Imperial College London) cho biết sự gia tăng các ca nhiễm và tử vong là "một tín hiệu đáng quan ngại" (a signal for concern) bởi vì "trong lịch sử những gì xảy ra ở các vụ dịch lớn là có các ca bệnh lẻ tẻ, không thường xuyên và sau đó nó bắt đầu bùng lên. Nhưng một câu hỏi quan trong khác là có bất kỳ sự thay đổi về hành vi của virus hay không, nếu có sự thay đổi về cách mà nó hành xử thì điều đó sẽ là đáng báo động hơn" ông nói với hãng tin Reuters.
Công việc phân tích gen trước đây ở chủng cúm virus H7N9vào tháng 4 năm ngoái cho thấy virus đã lưu hành rộng rãi (circulating widely) nhưng không bị phát hiện, trong thời gian lưu hành đó virus cũng có sự đa dạng gen đáng kể làm cho nó trở thành một mối đe dọa lớn hơn. Các nhà khoa học cảnh báo rằng sự đa dạng về mặt di truyền của virus cho thấy sau đó virus H7N9 có khả năng biến đổi liên tục và có khả năng sẽ tiếp tục làm như vậy. Dunning cũng lưu ý rằng H7N9 hiện tại có nhiều khả năng đáp ứng và có khả năng kết hợp với các chủng virus cúm theo mùa khác như H1N1 và H3N2, các chủng đang lưu hành rộng rãi ở Trung Quốc vào lúc này: "Khi một virus lai hình thành thì các chủng virus lai này có xu hướng xảy ra ở các loài khác và luôn luôn có khả năng xảy ra ở người, vì vậy đó là một mối quan ngại về mặt lý thuyết”. Hartl đồng ý rằng cơ hội cho các vi rút có nhiều khả năng và đặc trưng hơn bây giờ là lớn hơn, nhưng nhấn mạnh rằng những thay đổi như thế có thể không nhất thiết phải trở thành các mối nguy hiểm mới: "Đột biến xảy ra tất cả mọi lúc và trong khi có nhiều virus hơn thì có nhiều đột biến hơn có thể xảy ra và điều cũng đúng là hầu như tất cả các đột biến là lành tính".