Hiện nay theo thông tin được ghi nhận, tại thủ đô Hà Nội, bệnh sởi đang phát triển mạnh và có khả năng bùng phát thành dịch với nhiều người mắc. Thông thường bệnh chỉ xảy ra ở trẻ em nhưng hiện tại lại xảy ra ở người lớn. Tính từ tháng 12/2008 đến nay đã có hơn 200 người bị mắc bệnh sởi, trong đó có nhiều sinh viên phải vào bệnh viện để điều trị. Thời gian qua, trẻ em được bảo vệ tốt bệnh sởi do đã can thiệp biện pháp vaccin của Chương trình Tiêm chủng Mở rộng. Người lớn do chủ quan, không bảo vệ nên bệnh đã xảy ra. Biện pháp bảo vệ tốt nhất là sử dụng vaccin phòng bệnh. Vậy cần biết các loại vaccin phòng bệnh sởi để sử dụng có hiệu quả.
Đặc điểm của bệnh sởi
Sởi là một bệnh truyền nhiễm cấp tính có thể gây dịch do virus sởi thuộc họ Paramyxovirus influenzae, giống Morbillivirus gây nên và thường gặp ở đối tượng trẻ em. Bệnh lây truyền qua đường hô hấp và biểu hiện triệu chứng sốt cao đột ngột, viêm long đường hô hấp, khám miệng có thể thấy nốt Koplik, sau đó phát ban, xen kẽ giữa các ban là các khoảng da lành tuần tự bắt đầu từ sau tai lan ra đầu, mặt, cổ và sau đó lan xuống thân mình, tứ chi. Khi ban đã lan xuống đến chi thì bắt đầu bay theo tuần tự như khi ban xuất hiện và để lại vết thâm vằn da hổ. Trường hợp nặng có thể phát ban kèm theo xuất huyết, biến chứng bội nhiễm vào các cơ quan nội tạng hoặc xuất hiện viêm não chất trắng sau sởi. Chẩn đoán xác định bệnh khi phân lập được virus sởi trong máu hoặc xét nghiệm huyết thanh học 2 lần bằng phản ứng ức chế ngưng kết hồng cầu thấy động lực kháng thể tăng gấp 4 lần hoặc xét nghiệm thấy xuất hiện IgM đặc hiệu trong huyết thanh bằng phản ứng Mac-Elisa. Biện pháp phòng bệnh sởi tốt nhất là sử dụng vaccin tiêm phòng sởi.
Các loại vaccin phòng bệnh sởi đang sử dụng
Vaccin phòng bệnh sởi hiện nay đang sử dụng có nhiều loại khác nhau. Loại vaccin sởi với tên thương mại là Rimevax do hãng GlaxoSmithKline Biologicals S.A. Bỉ sản xuất với thời gian bảo vệ trong nhiều năm. Rimevax dùng để tạo miễn dịch chủ động đối với bệnh sởi cho trẻ em và người lớn nhạy cảm. Lứa tuổi tiêm phòng tốt nhất là trẻ em từ 15 tháng tuổi trở lên. Tuy nhiên, có thể xem xét tiêm vaccin cho trẻ nhỏ hơn, trong những trường hợp này có thể cần tiêm nhắc lại vào lúc trẻ được 15 tháng tuổi hoặc sau đó. Những đối tượng đã được tiêm một loại vaccin sởi bất hoạt nên được tái chủng với một loại vaccin sống nhằm tránh các dạng sởi tự nhiên không điển hình, trầm trọng có thể xảy ra. Liều tiêm chủng thường sử dụng là 0,5 ml, tiêm dưới da. Loại vaccin sởi sống với tên thương mại là Rouvax do hãng Pasteur Merieux Connaught, Pháp sản xuất; có thời gian bảo vệ khoảng 10 năm. Vacccin Rouvax dùng để tiêm phòng ngừa bệnh sởi cho trẻ em từ 12 tháng tuổi. Có thể tiêm cho trẻ từ 9 tháng tuổi. Liều đầu tiên cho trẻ từ 12 đến 15 tháng tuổi thường được phối hợp với với vaccin phòng bệnh rubella và quai bị. Tuy nhiên, đối với trẻ em trong nhóm nguy cơ hoặc sống trong vùng lưu hành bệnh sởi thì tiêm lúc trẻ được 9 tháng tuổi, 6 tháng sau tiêm nhắc lại bằng mũi vaccin phòng bệnh sởi phối hợp với vaccin phòng bệnh quai bị và rubella. Tuổi tiêm phòng mũi thứ hai phụ thuộc vào chính sách quy định của chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia. Thông thường sử dụng liều 0,5 ml, tiêm bắp hoặc tiêm dưới da.
 |
Vắc-xin MMR giúp ngừa bệnh sởi,
quai bị và rubella |
Ngoài các loại vaccin phòng bệnh sởi đơn thuần, còn có các loại vaccin phối hợp phòng bệnh sởi, quai bị và rubella khác nhau. Loại vaccin sống giảm độc lực phòng bệnh sởi, quai bị và rubella với tên thương mại là MMR II do hãng Merck & Co., Inc., Hoa Kỳ sản xuất, có thời gian bảo vệ hơn 11 năm. Vaccin tiêm cho trẻ từ 15 tháng tuổi trở lên. Nên tiêm liều thứ hai bằng vaccin MMR II hoặc vaccin sởi đơn giá. Ở những vùng mà bệnh sởi xuất hiện với tỷ lệ cao ở trẻ dưới 15 tháng tuổi thì có thể tiêm sớm hơn. Trẻ được tiêm vaccin khi chưa được 12 tháng tuổi cần được tiêm nhắc lại sau khi được 15 tháng tuổi. Hầu hết trẻ từ 12 đến 14 tháng tuổi đã có đáp ứng miễn dịch nhưng có thể tiêm liều nhắc lại khi trẻ đến tuổi đi học hoặc muộn hơn. Những trẻ chưa được tiêm vaccin sinh ra từ người mẹ mang thai mẫn cảm cần được tiêm vaccin phòng bệnh rubella sống giảm độc. Những trẻ cảm thụ với một hoặc nhiều bệnh của vaccin, cần được tiêm một vaccin đơn giá (sởi, quai bị hoặc rubella) hay một vaccin phối hợp phù hợp. Tuy nhiên, MMR II thích hợp đối với những người cảm thụ với bệnh quai bị, rubella và bệnh sởi. Nếu không có vaccin đơn giá thì nên dùng vaccin MMR II. Vaccin được tiêm vào dưới da, thường tiêm vào mặt ngoài phía trên cánh tay. Không tiêm vào mạch máu. Liều vaccin sử dụng giống nhau cho tất cả mọi người, trẻ em cũng như người lớn với 0,5 ml vaccin đã hồi chỉnh. Không tiêm globulin miễn dịch (IG) đồng thời với tiêm MMR II. Loại vaccin phòng bệnh sởi, quai bị, rubella với tên thương mại là Trimovax do hãng Pasteur Merieux Connaught, Pháp sản xuất; có thời gian bảo vệ hơn 10 năm. Vaccin phối hợp này được tiêm cho trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên. Đối với trẻ em ở những môi trường đặc biệt như tại các trung tâm chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em thì vaccin có thể tiêm từ lúc 9 tháng tuổi. Tiêm một liều 0,5 ml cho trẻ từ 12 đến 15 tháng tuổi. Tuy nhiên, với những trẻ tiêm mũi đầu tiên trước khi được 12 tháng tuổi thì nên tiêm một liều thứ hai sau mũi đầu 6 tháng, nhất là trẻ sống trong các môi trường đặc biệt.
Chú ý phòng bệnh sởi xảy ra ở người lớn
Trong thời gian qua, Chương trình Tiêm chủng Mở rộng Quốc gia đã chăm sóc, bảo vệ tốt sức khỏe của trẻ em với các hoạt động tiêm chủng vaccin phòng 6 bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, lao, sởi và bại liệt. Bệnh sởi ở trẻ em nhờ chương trình tiêm chủng mở rộng đã được chủ động khống chế và dần dần bị loại trừ. Tuy nhiên, hiện nay bệnh sởi đang có khả năng xảy ra ở đối tượng người lớn, lây lan nhanh làm cho nhiều người bị mắc và có khả năng bùng phát dịch nếu không có biện pháp chủ động phòng chống. Vì vậy, người lớn cũng không nên chủ quan, cần tiêm chủng vaccin phòng bệnh sởi như trẻ em để được bảo vệ tốt. Virus gây bệnh sởi có tính chất lây lan mạnh nên khi phát hiện thấy có các triệu chứng mắc phải như sốt cao kèm theo phát ban đỏ toàn thân, viêm long đường hô hấp trên ...... cần đến ngay cơ sở y tế thuận tiện nhất để được khám, phát hiện và có chỉ định điều trị kịp thời, hạn chế những biến chứng xấu có thể xảy ra do bệnh sởi ảnh hưởng đến sức khỏe.