Dịch bại liệt ở Pakistan đe dọa công tác thanh toán bệnh trên toàn cầu; Dịch bại liệt ở Pakistan đe dọa công tác thanh toán bệnh trên toàn cầu; Báo cáo ca nghi ngờ bại liệt tại Cộng hòa Ả Rập Syria-19 tháng 10; Các nhà nghiên cứu đề nghi chiến lược thanh toán bại liệt mới; Ngày bại liệt trên thế giới-24 tháng 10 năm 2013
Dịch bại liệt ở Pakistan đe dọa công tác thanh toán bệnh trên toàn cầu
18/10/2013. LONDON-Một lệnh cấm của Taliban về tiêm chủng đang làm trầm trọng thêm một vụ dịch bại liệ nghiêm trọng ở Pakistan,nguy cơ gây ra sự chệch hướng tiến bộ mạnh mẽ thực hiện trong năm nay hướng tới việc thanh toán căn bệnh này trên toàn thế giới, các quan chức y tế cho biết
Nhân viên y tế khó tiếp cận bệnh nhân
Các đội y tế ở Pakistan đã bị tấn công nhiều lần kể từ khi Talibantố cáo chủng ngừa là một âm mưu của phương Tây để tiêu diệt người Hồi giáo và lệnh cấm được áp đặt lên công tác chủng ngừa vào tháng 6/2012. Ở Bắc Waziristan, một khu vực gần biên giới Afghanistan đã được phong tỏa bởi Taliban, hàng chục trẻ em dưới 2 tuổi đã bị bại liệt bởi căn bệnh do virus trong 6 tháng qua.Có bằng chứng trong các xét nghiệm được tiến hành trên các mẫu nước thải ở một số thành phố lớn của đất nước là vi rút bại liệt đang bắt đầu lan rộng ra ngoài các túi bị cô lập và có thể sớm gây ra vụ dịch bại liệt mới trong nhiều khu vực đông dân cư hơn.
Elias Durry, người đứng đầu sáng kiến thanh toán bại liệt trên toàn cầu (GlobalPolio Eradication Initiative_GPEI) ở Pakistan, nói với hãng tin Reuters trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại: "Chúng tôi đã bước vào một giai đoạn mà chúng ta đều lo lắng về và sợ hãi có thể xảy ra. Nguy cơ là virus vẫn còn lưu hành, nếu như chúng ta không có phương tiện tiếp cận những đứa trẻ này và tiêm chủng cho chúng nhằm làm gián đoạn sự lan truyền virus, nó có thể gây nguy hiểm cho tất cả mọi thứ đã được thực hiện cho đến nay-không chỉ ở Pakistan, mà còn trong nhiều khu vực và trên toàn cầu".
Góc khuất của virus (Cornering the virus)
Bệnh bại liệt là một bệnh lây nhiễm cao xâm nhập hệ thần kinh và có thể gây ra bại liệt không thể đảo ngược chỉ trong một vài giờ. Một kế hoạch thanh toán bại liệt trên toàn cầu đã được đưa ra vào tháng tư với mục tiêu tiêm chủng cho 250 triệu trẻ em nhiều lần mỗi năm nhằm làm dừng lại virus được phát hiện mới, đẩy mạnh giám sát trong hơn 70 quốc gia. Theo GPEI,virus này đã được dồn vào chỉ một số ít các khu vực ở Nigeria, Afghanistan và Pakistan là 3 quốc gia nơi bệnh bại liệt vẫn lưu hành. Các ca bại liệt trên toàn cầu đã giảm hơn 99,9% trong vòng chưa đầy ba thập kỷ qua, từ 350.000 ca bại liệt trong năm 1985 chỉ còn 223 ca trong năm qua, nhưng cho đến năm 2013 đã có 296 ca bại liệt trên toàn thế giới. 43 ca bại liệt ở Pakistan, phần lớn ở trẻ em tại các vùng đất Pashtun bán tự trị dọc theo biên giới Afghanistan được gọi là khu vực bộ lạc liên bang quản lý (Federally Administered Tribal Areas_FATA ) trong đó có Bắc Waziristan.
 |
Fariha, một bệnh nhân bại liệt 13 tháng tuổi đôi chân đang bị ràng buộc trong niềng răng
nhựa nhỏ được chăm sóc bởi chị gái Sana, Aziz Khan Ghari-Pakistan, 30/5/2012
|
Cáo buộc các chiến dịch tiêm chủng là vỏ bọc cho gián điệp đã được trao tin tức khi cho rằng Hoa Kỳ đã sử dụng một đội tiêm chủng của Pakistan để thu thập thông tin tình báo về lãnh đạo al-Qaeda-Osama bin Laden, người đã được tìm thấy và bị giết bởi lực lượng đặc nhiệm của Mỹ ở Pakistan vào năm 2011.Lệnh cấm của Taliban và các mối đe dọa an ninh liên quan làm cho virus bại liệt có thể dễ dàng thoát ra và lây lan trở lại vào các vùng đã bị loại trừ trước đây.Tariq Bhutta của Hiệp hội Nhi khoa Pakistan (Pakistan Pediatric Association) cho biết có rất ít triển vọng rằng các nhóm Hồi giáo vũ trang sẽ thay đổi lập trường của mình, các cuộc tấn công vào các đội y tế cố gắng tiếp cận trẻ em để chủng ngừa đã trở nên thường xuyên hơn và dữ dội hơn.Ông nói với hãng tin Reuters: "Các đội tiêm chủng vẫn đi ra ngoài, nhưng mạng sống của họ có nguy cơ, mọi người có thể đi đến trên xe máy và bắn chúng và chúng cũng đã bắt đầu tấn công cảnh sát đặt ở đó để bảo vệ các đội tiêm phòng". Một quả bom của Taliban đã phát nổ hồi đầu tháng này gần một đội tiêm phòng bệnh bại liệt ở phía Tây bắc thành phố Peshawar giết chết hai người và dường như nhắm vào mục tiêu là các cảnh sát được giao nhiệm vụ bảo vệ nhân viên y tế."Điều này sẽ chỉ được giải quyết nếu các đội tiêm chủng chống bại liệt có thể được tiếp cận với những đứa trẻ này hoặc ở bên trong FATA hoặc di chuyển các em đến khu vực khác" Bhutta nói " Nếu không làm được điều đó,chúng ta không thể cải thiện, mà thay vào đó mọi thứ có thể trở nên nghiêm trọng hơn khi virus bại liệt thoát khỏi và đi vào khu vực định cư". GPEI nói FATA là khu vực có số lượng lớn nhất của trẻ em bị bại liệt bởi virus bại liệt hoang dại trong tất cả các khu vực Châu Á.
4 trường hợp bệnh bại liệt ở trẻ em tại Pakistan đã được báo cáo trong tuần trước bởi vì virus lây lan từ người sang người, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết bất kỳ đứa trẻ nào vẫn bị nhiễm bệnh thì trẻ em ở khắp mọi nơi đều có nguy cơ.
Dịch bại liệt gây ra lo ngại tại đất nước bị tàn phá bởi chiến tranh ở Syria
Bệnh bại liệt có thể được phòng ngừa nhưng không chữa khỏi, các chuyên gia lo ngại rằng bệnh bại liệt có thể đã trở lại đất nước bị chiến tranh tàn phá-Syria. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết họ đã nhận được báo cáo của các ổ dịch nghi ngờ đầu tiên trong cả nước trong vòng 14 năm qua.
Bộ Y tế công cộng (Ministry of Public Health) Syria đang phát động một đáp ứng khẩn cấp nhưng các chuyên gia lo sợ bệnh sẽ khó có thể kiểm soát trong bối cảnh tình trạng bất ổn dân sự.Tiêm chủng là gần như không thể thực hiện trong khu vực dưới làn đạn khốc liệt, kết quả là tỷ lệ tiêm chủng đã giảm mạnh từ 95% năm 2010 xuống còn khoảng 45% vào năm 2013.Ít nhất một phần ba các bệnh viện công của nước này không hoạt động và trong một số khu vực có tới 70% nhân viên y tế đã bỏ trốn.Nguy cơ bùng phát dịch cũng đã tăng lên do tình trạng quá tải, vệ sinh kém và suy giảm trong nguồn cung cấp nước.
Bệnh bại liệt gây ra bởi một loại virus có khả năng lây nhiễm cao, chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em dưới 5 tuổi, có thể dẫn đến liệt cơ không thể phục hồi (irreversible muscle paralysis), một liệu trình của vắc-xin chống bệnh bại liệt có thể bảo vệ một đứa trẻ suốt đời, nỗ lực thanh toán trên toàn cầu tiếp tục. Bệnh vẫn còn lưu hành trong chỉ có một số ít quốc gia như Afghanistan, Nigeria và Pakistan. Trẻ em phải được chủng ngừa để loại trừ bệnh bại liệt. Hơn bốn triệu người Syria đã di chuyển đến các khu vực ít biến động của đất nước chủ yếu đang sống trong điều kiện mất vệ sinh và quá đông đúc.
WHO cho biết họ đã nhìn thấy sự gia tăng của bệnh sởi , thương hàn và viêm gan A ở Syria.Tiến sĩ Jaouad Mahjour-Giám đốc bộ phận các bệnh truyền nhiễm (Department for Communicable Diseases) của WHO có trụ sở Văn phòng tại khu vực Đông Địa Trung Hải (Eastern Mediterranean) cho biết: "Với quy mô của dân số di chuyển bên trongSyria và vượt qua biên giới, cùng với suy giảm điều kiện sức khỏe môi trường, dịch bệnh là không thể tránh khỏi". Chùm ca bệnh nghi ngờbại liệt đã được phát hiện vào đầu tháng 10 năm 2013 tại tỉnh Deir al-Zour. Kết quả ban đầu từ một phòng thí nghiệm tại Damascus cho thấy ít nhất hai trong số những trường hợp thực sự có thể là bệnh bại liệt.Một cảnh báo giám sát đã được cấp cho khu vực tích cực tìm kiếm các trường hợp tiềm năng bổ sung. Hoạt động tiêm chủng bổ sung ở các nước lân cận hiện đang được lên kế hoạch. WHO du lịch quốc tế và Y tế (WHO's International Travel and Health) khuyến cáo rằng tất cả các du khách đến và đi từ khu vực bệnh bại liệt bị nhiễm bệnh được tiêm chủng đầy đủ chống bệnh bại liệt. Hầu hết mọi người bị nhiễm poliovirus không có dấu hiệu của bệnh tật và không bao giờ biết là mình đã bị lây nhiễm. Những người có triệu chứng mang vi khuẩn trong ruột của họ và có thể "âm thầm " (silently) lây bệnh cho hàng ngàn người khác trước khi trường hợp đầu tiên của bệnh bại liệt tê liệt xuất hiện. Bệnh bại liệt lây lan qua ăn thức ăn hoặc uống nước bị nhiễm phân hoặc hiếm hơn trực tiếp từ người này sang người khác qua nước bọt.
Báo cáo ca nghi ngờ bại liệt tại Cộng hòa Ả Rập Syria-19 tháng 10
Vào ngày 17/10/2013, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO ) nhận được báo cáo của một chùm ca liệt mềm cấp (acute flaccid paralysis_AFP) ở Cộng hòa Ả rập Syria.Chùm ca liệt mềm cấp “nóng” (cluster of ‘hot’ AFP) nàyđược phát hiện vào đầu tháng 10/2013 tại tỉnh Deir Al Zour và hiện đang được điều tra.
Kết quả ban đầu từ phòng xétnghiệm quốc gia bại liệt tại Damascus cho thấy hai trong số các trường hợp có thể là dương tính với bệnh bại liệt-kết quả cuối cùng đang được chờ đợi từ các phòng xét nghiệm khu vực của khu vực Đông Địa Trung Hải (Eastern Mediterranean Region) của WHO. Virus bại liệthoang dại đã được báo cáo cuối cùng ở Syria vào năm 1999. Bộ Y tế nước Cộng hòa Ả Rập Syria xác nhận rằng họ đang xử lý sự kiện này như một chùm ca liệt mềm cấp "nóng", đang chờ kết quả xác nhận cuối cùng từ phòng xét nghiệm và một đáp ứng khẩn cấp hiện đang được lên kế hoạch trên cả nước. Syria được coi là có nguy cơ cao đối với bại liệt và các bệnh có thể phòng ngừa bằng vắcxin khác do tình hình hiện tại. Một cảnh báo giám sát đã được cấp báo cho khu vực nhằm tìm kiếm tích cực các trường hợp tiềm năng bổ sung. Hoạt động tiêm chủng bổ sung ở các nước lân cận hiện đang được lên kế hoạch. Bộ phận Sức khỏe và Du lịch quốc tế khuyến cáo rằng tất cả các du khách đến và đi từ các khu vực bị ảnh hưởng bởi bại liệt phải được tiêm chủng đầy đủ nhằm chống lại bại liệt.
Các nhà nghiên cứu đề nghi chiến lược thanh toán bại liệt mới
11/10/2013. Các nhà nghiên cứu đang kêu gọi một chiến lược khác nhau để thanh toán bệnh bại liệt ở các nước co bệnh lưu hành như Nigeria, Pakistan và Afghanistan. Họ nói rằng sự tham gia của cộng đồng lớn hơn và hệ thống y tế mạnh hơn là cần thiết.
 |
Hình ảnh nhân viên tiêm chủng Somali cho một đứa trẻ uống vaccin bại liệt
ở Mogadishu Somalia ngày 28/5/2013 |
Cả 3 quốc gia nơi bệnh bại liệt lưu hành vẫn còn bị đối mặt tấn công bởi các chiến binh, tình trạng bất ổn chính trị và thiếu sự tin tưởng giữa các quần thể.Tiến sĩ Seye Abimbola-Cơ quan Phát triển chăm sóc sức khỏe ban đầu quốc gia Nigeria (National Primary Health Care Development) là một trong những tác giả của hai bài báo xuất hiện trên tạp chí PLOS Medicine cho rằng đó là thời gian để di chuyển từ những gì được gọi là một cách tiếp cận lãnh đạo là trung tâm để thanh toán bệnh bại liệt: "Đó là loại cách làm những điều mà không phải người làm trung tâm là khá đủ. Những người mà chúng tôi đang cố gắng để tiếp cận với vắc-xin bại liệt là trẻ em, là cha mẹ. Ví dụ những bậc cha mẹ quan tâm, lo lắng giá trị về sự an toàn của vắc-xin và các vấn đề khác như kinh tế-xã hội trong cuộc sống của họ". Ông cho biết thêm các bậc cha mẹ thường có các vấn đề sức khỏe trong tâm trí của họ hơn là bệnh bại liệt: "Họ có các vấn đề lớn hơn, ví dụ như viêm phổi, sốt rét vàtiêu chảy. Bạn nhìn thấy một gia đình có những người trong sáu tháng qua đã bị mất một hoặc hai con do các bệnh này. Nhưng chính phủ của đất nước tiếp tục đi đến, tiếp tục cung cấp vắc-xin. Đến một thời điểm mà người mẹ sẽ tự hỏi-đây không phải là vấn đề duy nhất tôi có. Bạn đang làm gì về các vấn đề khác ? Loại chống đối này là khá hợp lý".
Theo Abimbola chủng ngừa bệnh bại liệt nên là một phần của một chương trình can thiệp phát triển và sức khỏe lớn hơn: "Tham vọng của cộng đồng y tế toàn cầu trong loại trừ bệnh bại liệt xuất hiện bị làm mù mờ không thấy lối ra với những bài học kinh nghiệm về hệ thống y tế trong vòng 30 năm qua. Thanh toán bại liệt sẽ chỉ đạt được với các hệ thống y tế mạnh hơn và sự tham gia của cộng đồng từ dưới lên trên". "Tôi nghĩ rằng nó thậm chí còn quan trọng hơn bao giờ hết. Có rất nhiều nghi ngờ và một trong những cách quan trọng nhất để giải quyết sự mất lòng tin là thực sự nhìn thấy bên kiakhông phải là một đối thủ, không như một kẻ thù-nhưng như một con người với mối quan tâm hợp pháp có thể được thổ lộ và phơi bày, có thể được hiểu và có thể được giải quyết" ông nói. Điều quan trọng là bằng cách nào đó thuyết phục các nhóm chiến binh rằng sự can thiệp y tế là cần thiết, ví dụ các cơ quan cứu trợ cho biết có nhiềutrường hợp mà ngay cả Taliban ở Afghanistan đã chấp thuận chiến dịch chủng ngừa bại liệt. "Lý do tại sao Taliban làm việc đó ở trong Afghanistan là bởi vì Taliban nhìn thấy chính nó như là một chính phủ trong chờ đợi và khi một nhóm chiến binh muốn được lòng tin của những người dân thìhọ đi đến đó bằng cách cố gắng làm những gì mà người dân muốn. Vì vậy, nếu bạn có thể làm cho mọi người muốn các dịch vụ mà chúng tôi cung cấp, hy vọng rằng những nhóm chiến binh này, những người đang cố gắng để có được một số hợp pháp sẽ thấy việc đảm bảo tiếp cậnvào các dịch vụ này như một cách để nhận tính hợp pháp chứ không phải là một cách áp đặt vào nhân dân".
Tạo ra các hệ thống y tế mạnh hơn và gia tăng sự tham gia của cộng đồng sẽ đòi hỏi nhiều thời gian và đầu tư hơn những gì hiện có ở Afghanistan, Pakistan và Nigeria. Đồng tác giả của bài báo đếntừ Afghanistan và Pakistan. Trong một bài báo riêng biệt ở tạp chí PLOS Medicine, các tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng của cán bộ y tế nữ (Lady Health Workers) ở Pakistan. Có khoảng 106.000 phụ nữ đã có tên chính thức hỗ trợ trong nỗ lực tiêm chủng, sinh con, kế hoạch gia đình, tư vấn dinh dưỡng, vệ sinh và chăm sóc trước khi sinh. Tuy nhiên, bài báo cho biết họ thường là trong tình trạng "khó khăn về tài chính" (desperate financial straits) với rất ít cơ hội thăng tiến sự nghiệp và thường đặt mạng sống của mình vào nguy cơ trong các chiến dịch tiêm chủng ở các khu vực nơi các chiến binh lập căn cứ. Bài báo cho biết thay vì đối xử với họ như "lao động một lần" (disposable labor) họ cần phải được " hỗ trợ tốt (well-supported), đối tác tích cực (active partners) trong việc đạt được một Pakistan khỏe mạnh". Các tác giả đến từ Đại Middlebury (Middlebury College)ở Mỹ và Đại học Aga Khan (Aga Khan University) ở Pakistan.
Ngày bại liệt trên thế giới-24 tháng 10 năm 2013
Các sự kiện trên toàn thế giới đánh dấu Ngày bại liệt thế giới (World Polio Day) như các nỗ lực mạnh mẽ để thanh toán bệnh này. Các đối tác của Rotary, các chính phủ, xã hội dân sự và cộng đồng trên toàn thế giới ngày hôm nay đánh dấu ngày bệnh bại liệt thế giới như những nỗ lực để loại trừ bệnh này một lần và cho tất cả đang được tăng cường.
Trong năm 2013, có những lý do cho lễ kỷ niệm và mối quan tâm. đã có tiến bộ đáng kể trong năm quađưa chúng ta đến gần hơn bao giờ hết để đạt được một thế giới không có bại liệt: Các trường hợp virus bại liệt hoang dại (Wild poliovirus_WPV) ở Nigeria, Afghanistan và Pakistan-3 nước cuối cùng còn lưu hành bại liệt đã giảm 40% so với cùng kỳ năm ngoái, virus bại liệt trong các quốc gia này tiếp tục bị giới hạn về mặt địa lý. Virus hoang dại typ 3 (WPV3) đã không phát hiện được bất cứ nơi nào trên thế giới kể từ tháng 11/2012. Afghanistan có thể đã thành công trong việc ngăn chặn sự lưu hành virus bại liệt, không có trường hợp nào trong khu vực miền Nam như trước đây kể từ tháng 11/2012.
Chương trình bại liệt đang chuẩn bị ngay bây giờ để tận dụng lợi thế "mùa thấp điểm" (low season) trong lan truyền bệnh bại liệt hàng năm sắp tới vào đầu năm 2014: một cơ hội quan trọng để tận dụng sự tiến bộ và làm gián đoạn sự lan truyền trong các quốc gia lưu hành. Đồng thời tính cấp bách của việc làm gián đoạn sự lan truyền trong các quốc gia này chỉ được củng cố thêm bởi sự bùng nổ giảm dần trong vùng Sừng Châu Phi (Horn of Africa) và các báo cáo tuần này của hai trường hợp nghi ngờ bệnh bại liệt ở Syria. Khi mà bệnh bại liệt vẫn còn lưu hành ở bất cứ đâu thì trẻ em ở khắp mọi nơi sẽ vẫn có nguy cơ. Nếu trẻ em trong vùng lưu hành còn lại có thể vươn tới để chủng ngừa thì việc kết thúc bệnh bại liệt sẽ theo sau nhằm bảo vệ trẻ em ở khắp mọi nơi tránh căn bệnh này và mở đường cho các biện pháp cứu mạng sống khác.
Lúc này không có thời gian cho sự tự mãn và những nỗ lực phải được tăng gấp đôi để đảm bảo bệnh này là được thanh toán một lần và cho tất cả. Ngày bại liệt thế giới đánh dấu cơ hội hoàn hảo để nhắc nhở chúng ta về thực tế này.