Theo thông tin cập nhật của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tới ngày 5/9/2014, dịch bệnh do virus Ebola (EVD) tiếp tục gia tăng cả về số lượng và số quốc gia bị ảnh hưởng, WHO thúc đẩy tiến độ thử nghiệm vaccine và thuốc ngăn chặn dịch bệnh và kêu gọi các quốc gia bãi bỏ lệnh cấm đi lại với khu vực Tây Phi.
Tổn thất do Ebola tính tới ngày 5/9/2014
Thông tin của WHO cho biết đến ngày 05/9/2014 tại 5 quốc gia Tây Phi đã ghi nhận tổng số 3.967 ca mắc EVD, trong đó có 2105 trường hợp tử vong. Tuy nhiên trên 80% số ca bệnh chỉ tập trung ở 9/42 quận của Guinea, Liberia và Sierra Leone. Tỷ lệ tử vong chung khi mắc bệnh là 53%, thấp nhất tại Sierra Leone (39%) và cao nhất tại Guinea (64%).
Theo đó số ca mắc và tử vong do EVD ghi nhận tại từng quốc gia Tây Phi như sau: Guinea (812 ca mắc, 517 tử vong) tỷ lệ tử vong là 64%; Liberia (1.871 ca mắc, 1.089 tử vong) tỷ lệ tử vong 58%; Sierra Leone (1261 ca mắc, 491 tử vong) tỷ lệ tử vong 39%; Nigeria (22 ca mắc, 8 tử vong) tỷ lệ tử vong 36%; Senegal là quốc gia Tây Phi thứ 5 xác nhận 1 trường hợp mắc là công dân của Guinea nhập cảnh Senegal.
WHO cũng thông báo tại Công Gô đã ghi nhận 58 trường hợp có liên quan đến EVD (13 ca xác định, 22 ca có thể và 23 ca nghi ngờ), trong đó có 31 trường hợp tử vong.
Các sự kiện khống chế dịch bệnh
Vắc xin giúp khỉ miễn dịch Ebola
Ngày 7/9/2014. BBC News - Vắc xin giúp khỉ miễn dịch Ebola (Vaccine gives monkeys Ebola immunity). Theo các nhà khoa học, những con khỉ được tiêm vắc xin đã phát triển khả năng miễn dịch ‘dài hạn’ (long-term) đối với vi rút Ebola, nâng cao triển vọng thử nghiệm thành công vắcxin này trên cơ thể người. Các cuộc thử nghiệm do các viện y tế quốc gia Hoa Kỳ tiến hành đã cho thấy khả năng miễn dịch có thể kéo dài ít nhất là 10 tháng, các thử nghiệm vắc xin ở người đã bắt đầu trong tuần này tại Mỹ và sẽ mở rộng sang Vương quốc Anh và châu Phi.
WHO cho biết đến nay đã có hơn 2.000 người chết trong vụ dịch ở Tây Phi, vài phác đồ điều trị thử nghiệm hiện đang được xem xét để giúp khống chế dịch Ebola lan rộng trong đó có cả một loại vắc xin do Viện nghiên cứu bệnh truyền nhiễm và dị ứng quốc gia Hoa Kỳ và công ty dược phẩm GlaxoSmithKline phát triển sử dụng một loại vi rút tinh tinh biến đổi gen khống chế các thành phần của hai loài Ebola-Zaire hiện đang lưu hành ở Tây Phi và các loài phổ biến ở Sudan. Vắc xin chủng ngừa virus không sinh sôi trong cơ thể nhưng hy vọng hệ thống miễn dịch sẽ phản ứng với các thành phần của vắc-xin Ebola và phát triển khả năng miễn dịch.
Hiệu lực nghèo nàn (Poor durability)
Nghiên cứu tiến hành trên động vật, dựa vào đó để quyết định bắt đầu các thử nghiệm trên cơ thể người hiện đã được công bố trên Tạp chí Nature Medicine. Nhóm nghiên cứu cho biết cả 4 con khỉ đuôi dài trong phòng thí nghiệm đều sống sót suốt 5 tuần kể từ khi được tiêm một lượng chết người virút Ebola vào cơ thể, tuy nhiên sau 10 tháng tiêm vắc xin chỉ còn 2 con sống sót. TS. Anthony Fauci, giám đốc Viện nghiên cứu bệnh truyền nhiễm và dị ứng quốc gia Hoa Kỳ chia sẻ trên BBC: “Phần khả quan của vắcxin này là trong 5 tuần đầu hoặc sớm hơn bạn nhận được sự bảo vệ đầy đủ, tuy vậy hiệu lực không kéo dài nhưng nếu bạn tăng cường, tiêm thêm một liều thứ hai thì hiệu lực thực sự bền vững. Chúng tôi đã biết được điều này khi tiến hành thực nghiệm trên khỉ cách đây mấy tháng và dựa vào báo cáo này chúng tôi đã bắt đầu các thử nghiệm trên cơ thể người, cho đến nay đây là bằng chứng thuyết phục nhất cho thấy một loại vắc xin như thế sẽ thành công như thế nào trên cơ thể người”.
 |
| Bệnh nhân đầu tiên được tiêm vắc xin vào tuần trước. |
Bệnh nhân đầu tiên thử nghiệm trên người là một phụ nữ 39 tuổi đã được tiến hành tiêm vắc xin vào tuần trước, cũng sẽ có những thử nghiệm riêng biệt cho loại vắc-xin chỉ ngừa vi rút Ebola-Zaire. Các thử nghiệm này sẽ diễn ra tại Mỹ, trường Đại học Oxford tại Anh cũng như tại Mali và Gambia. WHO cho biết dữ liệu an toàn sẽ sẵn sàng đưa ra vào tháng 11/2014 và nếu chứng minh vắc-xin an toàn thì nó sẽ lập tức được sử dụng ở Tây Phi. Các nhân viên y tế và nhân viên đang trực tiếp hoạt động tại vùng có dịch bệnh sẽ được ưu tiên tiêm ngừa vắc-xin.
 |
| Các nhân viên y tế sẽ được ưu tiên sử dụng vắc xin. |
‘Thực sự đáng khích lệ’ ('really encouraging')
Số lượng hiện có sẵn của vắcxin này là 400 liều nếu cần nhiều vắc xin để miễn dịch và sẽ là 4.000 liều nếu một lượng ít hơn của vắcxin vẫn có hiệu quả như mong muốn. Cùng với tất cả các liệu pháp điều trị thử nghiệm, WHO đã cảnh báo rằng các cuộc thảo luận vắc xin không được làm ảnh hưởng đến các biện pháp phòng chống lây nhiễm đã được chứng minh giúp tiêu diệt tất cả những đợt dịch trước đó.GS. Jonathan Ball, một nhà virus học tại Đại học Nottingham cho biết: "Đây thực sự là các dữ liệu đáng khích lệ, mức độ bảo vệ nhìn thấy được đối với riêng vi rút gây bệnh đường hô hấp (adenovirus) ở loài tinh tinh sẽ được sử dụng vào một trong các thử nghiệm lâm sàng trên cơ thể người theo kế hoạch tại Vương quốc Anh, Mali và Gambia-vẫn còn khá ấn tượng, đặc biệt là trong vòng vài tuần tiêm vắc xin cho các loài động vật đã bị tiêm virus Ebola.Điều nàyrất quan trọng vì nó sẽ giữ cho liều dùng đơn giản mà vẫn bảo vệ tốt đối với loại dịch bệnh mà chúng ta đang chứng kiến ở Tây Phi vào thời điểm này".
WHO sử dụng máu của những người mắc Ebola khỏi bệnh để điều trị Ebola
Ngày 5/9/2014. WHO tuyên bố rằng máu của những bệnh nhân hồi phục từ Ebola sẽ được sử dụng để điều trị những người khác (the blood of patients who recover from Ebola should be used to treat others). Một nhóm chuyên gia toàn cầu đã gặp gỡ nhằm đánh giá các liệu pháp thí nghiệm có thể khống chế Ebola, WHO cũng tuyên bố vắc-xin Ebola sẽ được sử dụng rộng rãi trước tháng 11/2014.
 |
| Máu của những người đã từng mắc Ebola có thể được sử dụng để điều trị |
Thuốc từ máu (Blood medicine)
Con người sản sinh ra kháng thể trong máu nhằm nỗ lực đấu tranh đẩy lùi vi-rút Ebola, về lý thuyết những kháng thể trên có thể được chuyển từ một người sống sót sang một bệnh nhân đang ốm để tạo ra một cú hích cho hệ thống miễn dịch. Tuy nhiên dữ liệu quy mô lớn về hiệu lực của liệu pháp này còn rất hạn chế, các nghiên cứu dịch bệnh Ebola hồi năm 1995 tại Cộng hòa Dân chủ Công-gô đã cho thấy 7 trong số 8 người đã sống sót sau khi được áp dụng liệu pháp này.
TS. Marie Paule Kieny, Phó Tổng giám đốc WHO cho biết: “Chúng tôi nhất trí rằng các phương pháp truyền máu có thể được dùng để điều trị Ebola và tất cả các nỗ lực cần phải được thực hiện để giúp các nước có dịch thực hiện được phương pháp này. Có một cơ hội thực sự là một sản phẩm có nguồn gốc từ máu có thể được sử dụng bây giờ và điều này có thể hiệu quả trong vấn đề điều trị cho các bệnh nhân”. Bà khẳng định đó là mặt tích cực duy nhất của thực tế rất nhiều người đã bị nhiễm bệnh: “Hiện có rất nhiều người đã sống sót sau khi nhiễm Ebola và đang khỏe mạnh, họ có thể cho máu để giúp những người nhiễm bệnh chiến đấu với tử thần”.
Vắc-xin (Vaccines)
Hiện vẫn chưa có vắc-xin hay thuốc được chứng minh lâm sàng để chữa khỏi Ebola nhưng có rất nhiều loại đang được thử nghiệm, khoảng 150 chuyên gia đã mất hai ngày gần đây nghiên cứu xem làm thế nào để đưa các loại thuốc thử nghiệm hứa hẹn được ưu tiên hàng đầu vào Tây Phi càng sớm càng tốt. Các thử nghiệm vắc-xin đã được bắt đầu tại Hoa Kỳ trong tuần này và sẽ được mở rộng ra các trung tâm tại Anh, Mali và Gambia trong những tuần tiếp theo.
WHO cho biết dữ liệu an toàn sẽ được cung cấp trước tháng 11/2014 và nếu được chứng minh an toàn thì nó sẽ được sử dụng tại Tây Phi ngay lập tức, các nhân viên y tế và nhân sự đang trực tiếp hoạt động tại vùng có dịch bệnh sẽ được ưu tiên dùng vắc-xin. Các loại thuốc thử nghiệm như ZMapp đã được sử dụng trên vài bệnh nhân bao gồm cả một y tá tình nguyện người Anh cũng đã được đánh giá, tuy nhiên nguồn cung của tất cả các loại thuốc thử nghiệm rất hạn chế hoặc cạn kiệt, theo WHO các nỗ lực đang trên quá trình tăng cường sản xuất nhưng phải mất tới vài tháng.
TS. Jesse Goodman, từ Trung tâm Y tế Đại học Georgetown tại Hoa Kỳ đã tham gia vào cuộc họp cho biết: “Đây là cơ hội duy nhất nhằm xác định những loại vắc-xin và liệu pháp mới nào có thể thực sự giúp con người và sau đó gia tăng việc sử dụng của họ có một cách tiềm năng. Chúng ta không muốn kết thúc sau dịch bệnh này mà không biết cách phòng ngừa hay điều trị tốt nhất đối với đợt dịch bệnh tiếp theo”. Tuy nhiên WHO cảnh báo rằng tất cả các cuộc thảo luận các liệu pháp thử nghiệm không được làm ảnh hưởng đến các biện pháp phòng chống lây nhiễm đã được chứng minh mà đã giúp tiêu diệt tất cả những đợt dịch trước đó, trong khi các quan chức ở Nigeria đã quyết định mở cửa trường học lại vào ngày 22/9 ở nước này sau khi đã đóng cửa trường học nhằm phòng ngừa sự lây lan của vi-rút.
Người dân Tây Phi ủng hộ việc bãi bỏ lệnh cấm đi lại do dịch bệnh Ebola
 |
| WHO cho biết lệnh cấm đi lại làm hạn chế các nỗ lực khống chế dịch bệnh |
Ngày 28/8/2014. BBC News - Các Bộ trưởng Bộ Y tế các nước Tây Phi kêu gọi gỡ bỏ áp đặt lệnh giới hạn đi lại nhằm đấu tranh với Ebola. Các bộ trưởng đã làm theo khuyến nghị của WHO vì cho rằng việc giới hạn đi lại sẽ tạo ra vấn đề thiếu hụt lương thực và nguồn cung cấp làm ảnh hưởng tới các nỗ lực kiểm soát đại dịch vi-rút chết người này. Theo WHO, điều quan trọng là các hãng hàng không khôi phục lại các chuyến bay “thiết yếu” (vital) trên khắp khu vực vì lệnh cấm di chuyển đã đe dọa tới các nỗ lực khống chế dịch bệnh.
 |
| Các quan chức lập luận rằng việc giám sát cẩn thận sẽ ngặn chặn sự lây lan của vi-rút |
Trợ lý Giám đốc của WHO, Bruce Aylward trả lời các phóng viên tại Geneva rằng: “Đây không phải là vấn đề Tây Phi hoặc châu Phi mà là vấn đề an ninh y tế toàn cầu” (This is not a West African issue or an African issue. This is a global health security issue). Theo khuyến nghị thì các nước bị ảnh hưởng bởi Ebola nên tiến hành giám sát xuất nhập cảnh giữa những lo ngại cho rằng vi-rút có thể lây lan tới 10 quốc gia xa hơn là 4 nước hiện tại. Đến nay số lượng ca tử vong do Ebola tại Liberia, Sierra Leone, Guinea và Nigeria đã là 2.105 người.
 |
| Bruce Aylward, một quan chức cấp cao của WHO cho biết số lượng ca bệnh có thể cao hơn rất nhiều số được báo cáo |
Tại địa điểm đó-Tamasin Ford, BBC News, biên giới Bờ Biển Ngà-Guinea: “sợ” (scared) dường như là từ mà người dân đang sống dọc theo biên giới Liberia và Guinea sử dụng hàng ngày hiện nay. Fatoumata Kone giải thích làm thế nào họ đã dừng việc ăn thịt động vật săn được lại, họ không còn bắt tay và thậm chí kiềm chế bản thân không quan hệ tình dục hoặc bất kỳ việc gì có thể ngăn chặn Ebola khỏi đưa họ ra khỏi cộng đồng quý giá, Bà nói: “Tôi sợ chết vì đó không phải là một chuyến đi mà bạn có thể trở về” (I'm afraid of death, because it is not a trip that you can return from).
 |
| Fatoumata Kone, người ở giữa nói rằng bà rất sợ chết vì “đó không phải là một chuyến đi mà bạn có thể trở về” |
Trong thông báo về kế hoạch hành động của WHO nhằm đối phó với dịch bệnh, TS. Aylward cho biết: “con số ca bệnh thực sự có thể cao gấp từ 2 - 4 lần con số hiện tại được báo cáo” tại một số khu vực thành thị. Kế hoạch kêu gọi 489 triệu đô-la để chi tiêu trong vòng 9 tháng tiếp theo và yêu cầu thêm 750 nhân viên y tế toàn cầu và 12.000 nhân viên y tế quốc gia trên khắp khu vực Tây Phi.
 |
| Việc vận chuyển nguồn cung dược phẩm sẽ dễ dàng hơn nếu dỡ bỏ lệnh cấm đi lại |
Vào hôm thứ Năm, Nigeria đã xác nhận ca Ebola đầu tiên tử vong ngoài thành phố Lagos là một bác sĩ bị nhiễm tại trung tâm dầu mỏ của Cảng Harcourt. Các hoạt động tại trung tâm sản xuất dầu lớn nhất châu Phi chưa bị ảnh hưởng nhưng một phát ngôn cho công ty con của tập đoàn Shell tại Nigeria cho biết họ đang “giám sát dịch bệnh Ebola hết sức chặt chẽ” (monitoring the Ebola outbreak very closely).
Các Bộ trưởng Bộ Y tế các nước khu vực Tây Phi đã tham dự một cuộc họp bất thường của Cộng đồng kinh tế Tây Phi (Economic Community of West African States_ECOWAS) tại thủ đô Accra của Ghana để thảo luận về việc làm thế nào để ngăn chặn vi-rút lây lan. Chủ tịch ECOWAS và Thủ tướng Ghana John Mahama cho biết: “Giới hạn di chuyển và đóng cửa biên giới quá mức sẽ ảnh hưởng bất lợi các nền kinh tế của các tiểu vùng”. Các nước Tây Phi bao gồm các trung tâm khu vực là Bờ Biển Ngà và Senegal đã cấm tất cả hoạt động di chuyển tới và từ Guinea, Liberia, Sierra Leone trong khi một vài hãng hàng không đã ngừng các chuyến bay. Trước đó chúng tôi đã đưa tin các Bộ trưởng Bộ Y tế đã bãi bỏ lệnh cấm di chuyển trong khu vực này nhưng điều này không đúng.
Phóng viên Tomi Oladipo của BBC cho biết Nigeria đã ghi nhận ca tử vong Ebola đầu tiên ngoài thành phố Lagos, trước đó ngài Aylward khăng khăng cho rằng lệnh cấm di chuyển và giao dịch thương mại không thể ngăn chặn sự lây lan của Ebola và họ dường như dàn xếp khả năng phản ứng”. Mặc dù các tin đồn ngược lại thì vi-rút không lây lan qua không khí và được lây lan bởi những người tiếp xúc với các chất dịch cơ thể như là mồ hôi và máu từnhững người bị nhiễm vi-rút.
Trong khi đó quỹ từ thiện y học Anh là Wellcome Trust và các hãng dược lớn như GlaxoSmithKline (GSK) cho biết các thử nghiệm độ an toàn một loại vắc-xin Ebola thử nghiệm đang được tiến hành nhanh chóng. Theo GSK kế hoạch của hãng nhằm xây dựng một kho dự trữ lên tới 10.000 liều để triển khai trong trường hợp khẩn cấp nếu các kết quả của cuộc thử nghiệm nếu thấy hiệu quả thì sẽ được tiến hành ngay tháng sau.