Tiêm chủng ngăn chặn khoảng 2 đến 3 triệu ca tử vong mỗi năm từ các bệnh bạch hầu (diphtheria), uốn ván (tetanus), ho gà (pertussis (whooping cough) và sởi (measles). Độ bao phủ tiêm chủng toàn cầu tỷ lệ trẻ em trên thế giới nhận được các vaccine khuyến nghị vẫn duy trì ở mức độ ổn định trong vài năm qua.
Tổng quan (overview)
Tiêm chủng ngăn chặn khoảng 2 đến 3 triệu ca tử vong mỗi năm từ các bệnh bạch hầu (diphtheria), uốn ván (tetanus), ho gà (pertussis (whooping cough) và sởi (measles). Độ bao phủ tiêm chủng toàn cầu tỷ lệ trẻ em trên thế giới nhận được các vaccine khuyến nghị vẫn duy trì ở mức độ ổn định trong vài năm qua, ví dụ tỷ lệ trẻ sơ sinh tiêm chủng đầy đủ các bệnh bạch hầu-uốn ván-ho gà (DTP3) đã ổn định ở mức 83% trong 3 năm qua.Trong năm 2012, khoảng 110,6 triệu trẻ sơ sinh trên toàn thế giới nhận được ba liều vaccine DTP3, bảo vệ trẻ chống lại các bệnh truyền nhiễm có thể gây bệnh nghiêm trọng và tàn tật hoặc gây tử vong, 131 quốc gia đã bao phủ ít nhất 90% DTP3.
Mức tiếp cận hiện nay đến các vắc-xin được khuyến cáo (Current levels of access to recommended vaccines)
Haemophilus influenzae typ b (Hib) gây ra bệnh viêm màng não và viêm phổi. Vắc-xin Hib được giói thiệu tại 184 quốc gia vào cuối năm 2012, độ bao phủ toàn cầu với 3 liều vắc-xin Hib được ước tính là 45%.
Viêm gan B là một nhiễm khuẩn virus tấn công gan. Vắc-xin viêm gan B cho trẻ sơ sinh đã được giới thiệu trong 181 quốc gia vào cuối năm 2012, độ bao phủ toàn cầu với 3 liều vắc xin viêm gan B được ước tính là 79%.
Virus papilloma ở người - nhiễm virus phổ biến nhất của đường sinh sản có thể gây ra ung thư cổ tử cung và các loại ung thư và mụn cóc sinh dục ở cả nam giới và phụ nữ. Vắc-xin u nhú ở người đã được giới thiệu tại 45 quốc gia vào cuối năm 2012.
Sởi là một bệnh rất dễ lây gây ra bởi virus, thường dẫn đến sốt cao và phát ban và có thể dẫn đến mù lòa, viêm não hoặc tử vong. Đến cuối năm 2012, 84% trẻ em đã nhận được một liều vắc xin sởi trước ngày sinh nhật thứ hai và 145 quốc gia đã thực hiện một liều thứ hai như là một phần của chủng ngừa định kỳ.
Viêm màng não typ A là một bệnh nhiễm trùng có thể gây tổn thương não nghiêm trọng và thường là chết người. Vào cuối năm 2012 chỉ sau hai năm sau khi giới thiệu hơn 100 triệu dân tại 10 trong số 26 quốc gia châu Phi bị ảnh hưởng bởi căn bệnh này đã được tiêm vắc-xin MenAfriVac, loại vaccine được phát triển bởi WHO và PATH.
Quai bị là một bệnh do virus rất dễ lây gây ra sưng đau ở phía bên của khuôn mặt dưới tai (tuyến mang tai), sốt, nhức đầu và đau nhức cơ bắp. Bệnh có thể dẫn đến viêm màng não virus. Vắc xin quai bị đã được giới thiệu trên toàn quốc tại 120 quốc gia vào cuối năm 2012.
Bệnh phế cầu khuẩn (Pneumococcal) bao gồm viêm phổi, viêm màng não và sốt do nhiễm trùng máu cũng như viêm tai giữa, viêm xoang và viêm phế quản. Vắc-xin phế cầu khuẩn đã được giới thiệu tại 88 quốc gia vào cuối năm 2012 và độ bao phủ toàn cầu được ước tính ở mức 19%.
Bệnh bại liệt là một bệnh do virus lây nhiễm cao có thể gây ra liệt không hồi phục. Trong năm 2012, 84% trẻ sơ sinh trên toàn thế giới nhận được vắc-xin bại liệt. Chỉ có ba quốc gia còn lưu hành bệnh bại liệt là Afghanistan, Nigeria và Pakistan.
Rotaviruses là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra bệnh tiêu chảy nặng ở trẻ nhỏ trên toàn thế giới. Vắc-xin rotavirus đã được giới thiệu tại 41 quốc gia vào cuối năm 2012 và độ bao phủ toàn cầu được ước tính khoảng 11%.
Rubella là một bệnh do virus mà thường nhẹ ở trẻ em, nhưng nhiễm trùng trong những tháng đầu lúc mang thai có thể gây thai chết hoặc hội chứng rubella bẩm sinh, có thể dẫn đến khuyết tật của não, tim, mắt và tai. Rubella đã được giới thiệu trên toàn quốc trong 134 quốc gia vào cuối năm 2012.
Uốn ván (Tetanus) là do một loại vi khuẩn mà phát triển trong điều kiện thiếu ôxy (kỵ khí), ví dụ trong những vết thương bẩn hoặc trong dây rốn nếu không được giữ sạch sẽ tạo ra một độc tố có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng hoặc tử vong. Vaccin phòng ngừa uốn ván cho bà mẹ và trẻ sơ sinh đã được giới thiệu tại 103 quốc gia vào cuối năm 2012, ước tính có khoảng 81% trẻ sơ sinh được bảo vệ thông qua tiêm chủng. Uốn ván ở bà mẹ và ở trẻ sơ sinh vẫn tồn tại như các vấn đề y tế công cộng tại 30 quốc gia, chủ yếu là ở châu Phi và châu Á.
Bệnh sốt vàng (Yellow fever) là một bệnh xuất huyết do virus cấp tính lây truyền qua muỗi bị nhiễm bệnh. Vào năm 2012, vắc-xin sốt vàng đã được giới thiệu trong chương trình tiêm chủng định kỳ cho trẻ sơ sinh tại 36 trong số 48 quốc gia và vùng lãnh thổ có nguy cơ bị bệnh sốt vàng ở châu Phi và châu Mỹ và độ bao phủ chủng ngừa ước đạt 37%.
Các thách thức cốt lõi (Key challenges)
Mặc dù có những cải thiện đáng kể về độ bao phủ chủng ngừa toàn cầu trong thập kỷ qua thì vẫn còn sự mất cân xứng trong khu vực và địa phương do nguồn lực hạn chế; cạnh tranh trong các vấn đề sức khỏe ưu tiên; quản lý yếu kém của hệ thống y tế và theo dõi và giám sát không đầy đủ. Trong năm 2012, ước tính có khoảng 22,6 triệu trẻ em trên toàn thế giới không được tiếp cận với các dịch vụ tiêm chủng định kỳ, trong đó hơn một nửa trẻ em sống ở 3 nước Ấn Độ, Indonesia và Nigeria. Ưu tiên cần được đưa ra để tăng cường tiêm chủng định kỳ trên toàn cầu, đặc biệt là tại các quốc gia nơi có số lượng cao nhất của trẻ em không được chủng ngừa. Những nỗ lực cụ thể là cần thiết để vươn tới những nơi phục vụ còn nghèo nàn, đặc biệt là ở vùng sâu vùng xa, tại các vùng đô thị nghèo khổ, tại các tiểu bang và vùng lãnh thổ bị xung đột tàn phá.
Đáp ứng của Tổ chức Y tế thế giới (WHO response)
WHO đang làm việc với các nước và các đối tác để nâng cao tỷ lệ tiêm chủng toàn cầu, bao gồm thông qua các sáng kiến đã được chấp thuận bởi Đại Hội đồng Y tế Thế giới (World Health Assembly) vào tháng 5/2012.
Kế hoạch hành động vaccine trên toàn cầu (The Global Vaccine Action Plan)
Kế hoạch hành động vaccine toàn cầu (Global Vaccine Action Plan_GVAP ) là một lộ trình nhằm ngăn chặn hàng triệu ca tử vong thông qua việc tiếp cận công bằng hơn với vắc-xin. Các nước đang hướng tới để đạt được độ bao phủ chủng ngừa ≥ 90% trên toàn quốc và ≥ 80% trong tất cả các huyện vào năm 2020. Trong khi GVAP cần đẩy mạnh việc phòng chống các bệnh bởi vaccine thì việc thanh toán bệnh bại liệt được thiết lập như là cột mốc đầu tiên, nó cũng nhằm mục đích thúc đẩy việc nghiên cứu và phát triển thế hệ tiếp theo của các vaccine. Kế hoạch được phát triển bởi nhiều cơ quan liên quan-Các cơ quan của Liên Hợp Quốc (UN agencies), các chính phủ (governments), các cơ quan toàn cầu (global agencies), các đối tác phát triển (development partners), các chuyên gia y tế (health professionals), các viện nghiên cứu (academics), các nhà sản xuất (manufacturers) và xã hội dân sự (civil society). WHO đang dẫn đầu các nỗ lực để hỗ trợ các khu vực và các quốc gia khi họ chấp thuận GVAP để thực hiện. Tại Đại hội đồng Y tế Thế giới vào năm 2013, các nước thành viên khẳng định ủng hộ đối với GVAP và đề xuất khung giám sát, đánh giá và trách nhiệm giải trình (Framework for Monitoring, Evaluation and Accountability).
Tuần lễ tiêm chủng thế giới (World Immunization Week)
Tuần lễ cuối cùng của tháng tư mỗi năm được đánh dấu bởi WHO và các đối tác như là tuần lễ tiêm chủng thế giới, nó nhằm mục đích nâng cao nhận thức của công chúng về tiêm chủng cứu mạng sống con người như thế nào, khuyến khích mọi người ở khắp mọi nơi tiêm chủng cho bản thân và con cái nhằm chống lại các căn bệnh gây chết người. Vào năm 2013, với khẩu hiệu toàn cầu "Bảo vệ thế giới của bạn-chủng ngừa” (Protect your world-get vaccinated), hơn 180 quốc gia, vùng lãnh thổ và các khu vực đánh dấu tuần lễ với các hoạt động bao gồm các chiến dịch tiêm chủng, hội thảo tập huấn, các cuộc thảo luận bàn tròn và các chiến dịch truyền thông công cộng.
Chủ đề của tuần lễ tiêm chủng thế giới năm 2014 là "Bạn đã cập nhật thông tin?” (Are you up-to-date?) và khuyến khích mọi người tìm kiếm những loại vắc-xin có sẵn, kiểm tra tình trạng tiêm chủng của mình, và nhận các vắc-xin mà mình cần.