Hướng tới mục tiêu bảo hiểm y tế toàn dân; Nhập viện tâm thần để cai nghiện game online; BHYT và câu chuyện từ cơ sở: Bài 2: Đã thấy những tín hiệu vui.
Nhân dân
Hướng tới mục tiêu bảo hiểm y tế toàn dân
Chính sách Bảo hiểm y tế (BHYT) ở Việt Nam bắt đầu được triển khai từ năm 1992 là một trong những chính sách xã hội do Nhà nước tổ chức thực hiện.
Quá trình thực hiện cho thấy đã từng bước huy động sự đóng góp của cộng đồng, chia sẻ gánh nặng tài chính của mỗi người khi ốm đau, bệnh tật, tạo nguồn tài chính hỗ trợ cho hoạt động y tế, thực hiện công bằng và nhân đạo trong lĩnh vực bảo vệ và chăm sóc sức khỏe nhân dân.
Trải qua 18 năm thực hiện đã tạo nên những thay đổi quan trọng không chỉ về cơ chế, chính sách tài chính y tế mà còn tác động đến nhiều mặt của hoạt động khám chữa bệnh (KCB) cho nhân dân. Chính sách và pháp luật về BHYT từng bước được hoàn thiện, khẳng định tính đúng đắn và phù hợp trong lựa chọn chính sách tài chính y tế thông qua BHYT. Đối tượng tham gia BHYT từng bước được mở rộng, quyền lợi của người có thẻ BHYT ngày càng được mở rộng và bảo đảm, nhất là người nghèo và các đối tượng chính sách xã hội đã được Nhà nước cấp thẻ BHYT. Bên cạnh ngân sách Nhà nước, nguồn kinh phí từ BHYT đã góp phần quan trọng, ổn định việc bảo đảm ngân sách hoạt động của các cơ sở khám chữa bệnh. Việc mở rộng cơ sở khám chữa bệnh BHYT, nhất là việc tổ chức khám chữa bệnh BHYT tại tuyến xã đã tạo điều kiện thuận lợi cho người tham gia BHYT trong việc tiếp cận, lựa chọn cơ sở khám chữa bệnh, góp phần củng cố và phát triển mạng lưới y tế cơ sở, nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe ban đầu và khám chữa bệnh thông thường tại tuyến y tế cơ sở. Chính sách BHYT cũng đã góp phần làm thay đổi nhận thức của người dân trong việc lựa chọn giải pháp tài chính để chăm lo cho sức khỏe của bản thân, góp phần xóa đói, giảm nghèo, đồng thời hình thành và phát triển hệ thống an sinh xã hội ở nước ta.
Tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XII, Luật Bảo hiểm y tế đã được Quốc hội thông qua, đây là văn bản quy phạm pháp luật quan trọng thể hiện ý chí và quyết tâm của Nhà nước ta trong thực hiện mục tiêu BHYT toàn dân. Luật BHYT bắt đầu có hiệu lực từ ngày 1/7/2009 và ngày này hằng năm được Thủ tướng Chính phủ quyết định là Ngày Bảo hiểm y tế Việt Nam, đánh dấu một bước tiến trong hoàn thiện pháp luật về BHYT, thể chế hóa quan điểm, định hướng của Đảng và Nhà nước trong việc thực hiện chính sách tài chính y tế thông qua BHYT, với mục tiêu BHYT toàn dân, xây dựng nền y tế Việt Nam theo định hướng công bằng, hiệu quả và phát triển. Ngay sau khi Luật Bảo hiểm y tế được Quốc hội thông qua, Bộ Y tế, với trách nhiệm quản lý nhà nước về BHYT đã khẩn trương phối hợp với các bộ, ngành ban hành và trình ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện. Bộ Y tế phối hợp với Ban Tuyên giáo T.Ư tuyên truyền, hướng dẫn thực hiện Chỉ thị số 38-CT/T.Ư ngày 7/9/2009 của Ban Bí thư về "Đẩy mạnh công tác bảo hiểm y tế trong tình hình mới". Đồng thời, triển khai các đợt kiểm tra giám sát tại các bệnh viện trên toàn quốc vào thời điểm trước ngày 1/10/2009 và ngày 1/1/2010. Qua kiểm tra, giám sát đã kịp thời hướng dẫn, giải quyết những vướng mắc phát sinh khi chuyển sang thực hiện chế độ mới theo Luật BHYT. Đáng chú ý, một số địa phương đã chủ động dùng nguồn ngân sách địa phương hỗ trợ mức đóng BHYT cho người thuộc hộ cận nghèo, học sinh, sinh viên, hỗ trợ một số nhóm đối tượng người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số khi thực hiện quy định cùng chi trả 5% chi phí KCB.
Một năm sau khi Luật có hiệu lực, số đối tượng tham gia BHYT đã tăng từ 39,7 triệu người (năm 2008) lên 49,5 triệu người năm 2009, và đến tháng 6 này là 53 triệu người. Số người tham gia BHYT tăng liên tục chứng tỏ sự quan tâm của người dân đến BHYT ngày càng nhiều, điều đó chứng tỏ Luật đã từng bước đi vào cuộc sống, chính sách này đã có nhiều điểm mới "hấp dẫn" hơn với người tham gia. Cũng trong thời gian đó, toàn ngành y tế đã có sự chuyển biến mạnh mẽ trong cán bộ, nhân viên và những người làm công tác BHYT. Các cơ sở KCB tổ chức khám chữa bệnh BHYT theo quy định của Luật, thực hiện đổi mới cải cách thủ tục hành chính trên cơ sở áp dụng công nghệ thông tin; bảo đảm quyền lợi của người tham gia BHYT với tinh thần: Nâng cao chất lượng khám chữa bệnh vì mục tiêu đáp ứng sự hài lòng của người bệnh, góp phần củng cố, xây dựng niềm tin của nhân dân đối với ngành y tế. Đến nay, đã có 11.663 cơ sở KCB có hợp đồng KCB BHYT (trong đó có 9.446 trạm y tế xã và 277 cơ sở y tế tư nhân). Thống kê cho thấy có 87,7 triệu lượt người bệnh được khám chữa bệnh, tăng 1,7 triệu lượt người và bằng 123% so với năm trước.
Công tác quản lý nhà nước về BHYT cũng được tăng cường trong sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ và trách nhiệm của các bộ, ngành, tổ chức đoàn thể trong quá trình xây dựng hệ thống các văn bản hướng dẫn, tạo hành lang pháp lý cho việc thực hiện các chế độ, chính sách BHYT. Sở Y tế các tỉnh, thành phố đã xác định trách nhiệm trong tham mưu quản lý nhà nước về BHYT, đã có những chuyển biến tích cực hơn, thông qua hoạt động tuyên truyền, phổ biến chính sách, xây dựng các văn bản chỉ đạo các cơ sở khám, chữa bệnh trên địa bàn.
Tuy vậy, sau một năm thực hiện Luật BHYT, bên cạnh những kết quả đã đạt được cũng đã bộc lộ một số hạn chế, vướng mắc. Việc mở rộng đối tượng tham gia BHYT còn chậm, mới có 70% số đối tượng có trách nhiệm tham gia BHYT. Nguyên nhân chủ yếu này là do nhận thức của một số chủ sử dụng lao động còn yếu. Trong khi đó, chế tài xử phạt các hành vi vi phạm hành chính chỉ dừng lại ở mức xử phạt thấp, chưa đủ mạnh để buộc doanh nghiệp tuân thủ. Việc phối hợp liên ngành y tế - lao động, thương binh và xã hội - BHXH chưa chặt chẽ, dẫn đến việc tham mưu xây dựng các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn, tổ chức thực hiện chính sách chưa kịp thời; xác định đối tượng, lập danh sách cấp thẻ BHYT chậm, nhất là với nhóm người nghèo, cận nghèo, trẻ em dưới sáu tuổi. Vướng mắc trong thanh toán BHYT cho các trường hợp tai nạn giao thông do khó khăn trong việc xác định tình trạng vi phạm pháp luật về giao thông. Khó khăn trong thực hiện quy định cùng chi trả, nhất là với nhóm người nghèo, người mắc bệnh nặng, bệnh mạn tính. Nhiều bệnh viện không thu được phần kinh phí này vì người bệnh phản ứng, không nộp. Bộ Y tế đã nhận được nhiều đơn thư của những người đang chạy thận nhân tạo kiến nghị không thực hiện cùng chi trả đối với nhóm đối tượng này.
Luật BHYT mới có hiệu lực đã tạo ra những chuyển biến tích cực trong đời sống xã hội nước ta. Để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách BHYT, thời gian tới, các ngành, các cấp cần tập trung giải quyết các vấn đề phát sinh. Tiếp tục duy trì công tác tuyên truyền, xác định rõ trách nhiệm của các cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân trong việc tuyên truyền, phổ biến và hướng dẫn, tổ chức triển khai thực hiện Luật BHYT. Công tác tuyên truyền cần chú trọng nội dung mới của Luật BHYT đồng thời nêu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của người dân trong việc tham gia BHYT, trong việc thực hiện cùng chi trả chi phí KCB. Từng bước hoàn thiện các quy định của pháp luật về BHYT, trên cơ sở đánh giá các quy định của Luật BHYT để có những đề xuất sửa đổi, bổ sung kịp thời. Đồng thời nghiên cứu, lựa chọn các phương thức thanh toán BHYT phù hợp. Các bộ, ngành, BHXH Việt Nam phối hợp hướng dẫn, giải quyết một số vướng mắc trong đăng ký khám chữa bệnh ban đầu; phát hành thẻ BHYT; thủ tục thanh toán đối với trường hợp tai nạn giao thông, một số quyền lợi của trẻ em dưới sáu tuổi... Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các quy định của pháp luật về BHYT, tập trung thực hiện quy chế chuyên môn, chống lạm dụng quỹ BHYT, bảo đảm tính công khai, minh bạch trong đóng và hưởng BHYT. Nâng cao chất lượng khám chữa bệnh đáp ứng sự hài lòng của người bệnh BHYT, tập trung đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý bệnh viện, quản lý BHYT, thực hiện cải cách thủ tục hành chính một cách sâu rộng và triệt để, theo hướng chuyển đổi lề lối làm việc, tạo thuận tiện, giảm thời gian chờ đợi của người bệnh. Cơ quan Bảo hiểm xã hội cần đẩy nhanh tiến độ cấp, đổi thẻ BHYT, nghiên cứu đổi mới, nâng cao chất lượng công tác giám định BHYT bảo đảm kiểm soát chất lượng KCB và sử dụng quỹ BHYT có hiệu quả.
Nhân Ngày Bảo hiểm y tế Việt Nam (1/7), với quyết tâm thực hiện nghiêm Luật BHYT, chủ đề hành động được lựa chọn là "Tăng cường trách nhiệm, nâng cao năng lực thực hiện chính sách pháp luật về BHYT" là cơ hội để khẳng định quyết tâm huy động sức mạnh của toàn xã hội, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức và hành động của các cơ quan, tổ chức, công dân về BHYT. Góp phần đưa Luật BHYT dần đi vào cuộc sống, bảo đảm an sinh xã hội trong sự phát triển ổn định bền vững, tiến tới BHYT toàn dân như mục tiêu mà Đảng và Nhà nước đã đặt ra.
Lao động
Nhập viện tâm thần để cai nghiện game online
Nghỉ hè là thời điểm học sinh, sinh viên có nhiều thời gian để vui chơi, giải trí sau năm học căng thẳng. Do các điểm vui chơi cho lứa tuổi này còn quá ít, không ít bạn trẻ lựa chọn hình thức "cày" game online để giải trí. Họ và gia đình không biết rằng chơi game online quá nhiều, nó chẳng khác nào một thứ ma tuý, gây nên những hậu quả khôn lường.
Không ăn, không ngủ “cày” game online
Mới vào đầu hè, nhưng Viện Sức khoẻ tâm thần quốc gia (Bệnh viện Bạch Mai) đã phải tiếp nhận nhiều trường hợp học sinh do được nghỉ hè nên chơi game online suốt ngày đêm, khiến cơ thể bị suy nhược, nhiều em bị gia đình và chính quyền địa phương cưỡng chế mới chịu vào viện để điều trị.
Mới đây, Viện Sức khoẻ tâm thần quốc gia vừa tiếp nhận một bệnh nhân nam là N.A.Đ (17 tuổi, trú tại quận Thanh Xuân, Hà Nội) được gia đình cưỡng chế vào viện điều trị bởi lý do: Nghiện game online. Theo bố của bệnh nhân, con trai ông bị nghiện game từ ngày còn là học sinh THCS. Do sợ con nghiện game bỏ nhà đi lang thang theo đám bạn xấu, ông đành gom góp tiền lương hưu mua cho con chiếc máy tính về nhà và nối mạng. Chơi quá nhiều khiến Đ “nghiện” game online nặng, suốt ngày chúi mũi vào mấy trò chơi thâu đêm suốt sáng. Trong những ngày “cày” game, Đ hầu như không ăn, không uống gì, khiến cơ thể bị bị suy nhược nặng, tính tình thì tỏ ra cáu gắt. Lo sợ con mình lâm bệnh, gia đình đành đưa “game thủ” này nhập Viện Sức khoẻ tâm thần quốc gia để điều trị. Theo bác sĩ điều trị, bệnh nhân khi vào viện không muốn giao tiếp với ai cả, có biểu hiện sợ ánh sáng. Qua gần 2 tuần điều trị, đến nay cơn nghiện game online của Đ đã tạm thời được cai, cả sức khoẻ và tinh thần cũng khá lên dần.
Trường hợp của Đ là một trong những trường hợp điển hình của việc “nghiện” chơi các trò game online. Trong giới thanh niên, học sinh - sinh viên hiện nay, chơi các game online đang trở thành thứ mốt khi ai cũng cố “cày” cho nhân vật ảo trong game của mình trở thành những anh hùng có tầm ảnh hưởng, có “số má”. Khi “ảo” lấn át thật quá nhiều, khiến các game thủ không còn thú vui nào khác ngoài chơi game, không muốn tiếp xúc với ai ngoài đời thật, mà chỉ muốn giao lưu, kết bạn với những nhân vật trong trò chơi.
Theo các bác sĩ về sức khoẻ tâm thần, những người “nghiện” game thường có những biến đổi tâm lý rất phức tạp, nếu không được điều trị kịp thời sẽ dẫn đến những hậu quả khôn lường như bị hoang tưởng, tâm thần...
Vẫn buông lỏng quản lý
Có thể nói, việc quản lý các quán game đang bị các cơ quan chức năng, đặc biệt là chính quyền địa phương xem nhẹ. Tại các khu tập trung đông dân cư, nhiều học sinh, sinh viên như như Bách khoa, Hồ Đắc Di, Lương Thế Vinh... đều không chấp hành quy định quản lý hành chính của Nhà nước đối với các điểm Internet công cộng như: Ghi lại tên tuổi khách truy cập, mở quá giờ quy định...
Điển hình như tại khu nhà E3 phố Lê Thanh Nghị (phường Bách khoa, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội), mặc dù đã hơn 1 giờ đêm, nhưng cả dãy phố gồm khoảng chục hàng Internet vẫn hoạt động bình thường. Tình trạng trên diễn ra đã nhiều năm nay, nhưng hầu như những điểm Internet công cộng này chẳng bao giờ bị chính quyền địa phương hay các cơ quan chức năng kiểm tra, xử lý triệt để.
Việc vẫn thiếu những những quy định cụ thể, thiết thực trong việc quản lý các điểm Internet công cộng, chưa bắt kịp sự phát triển cũng như những biến tướng nguy hiểm của những quán “net” đã dẫn tới những hậu quả khó lường.
An ninh thủ đô; Gia đình & Xã hội
BHYT và câu chuyện từ cơ sở: Bài 2: Đã thấy những tín hiệu vui
Từ chuyện thủ tục hành chính, giá trần BHYT áp dụng cho các BV, đến vấn đề BHYT cho người bị tai nạn giao thông, chính sách hỗ trợ công tác vận động tham gia BHYT… vẫn còn đó không ít những khó khăn, vướng mắc. Tuy nhiên, cũng phải thấy rằng, một bộ luật hay một chính sách mới bao giờ cũng phải trải qua rất nhiều khâu đoạn, điều chỉnh để phù hợp với thực tiễn.
Khi không còn sự… phân biệt
Chỉ mới vài năm trước, người bệnh BHYT khi đi khám bệnh tại các BV thường không tránh khỏi tình trạng bị phân biệt đối xử, hoặc ít nhất trong chính suy nghĩ của mỗi người bệnh đã có sự phân biệt. Đó là những câu chuyện khi một bệnh nhân có thẻ BHYT, đi khám chữa bệnh thông thường nhưng thà chấp nhận nộp tiền (khám tự nguyện) còn hơn là xuất trình thẻ BHYT vì sợ… chờ đợi lâu hơn, hay đơn giản là bị “tiêm đau hơn”. Thế nhưng cùng với sự mở rộng và gia tăng các đối tượng tham gia BHYT, đặc biệt từ khi Luật BHYT chính thức triển khai, những nỗi ám ảnh mơ hồ ấy đã thực sự biến mất. Đó là tín hiệu rất tích cực mà chúng tôi ghi nhận được từ BV ĐK tỉnh Hà Nam, cũng như từ chính lời khẳng định đầy tự hào của thầy thuốc ưu tú Nguyễn Lập Quyết - Giám đốc Sở Y tế Hà Nam: “Khâu cải cách thủ tục hành chính đã giúp người bệnh BHYT thuận lợi hơn rất nhiều khi đi khám chữa bệnh”.
Một số vướng mắc trong cùng chi trả BHYT mà chúng tôi phản ánh trong số báo trước, cụ thể như đối tượng cùng chi trả 5% khi đi khám chữa bệnh phải mất cả tiếng đồng hồ để “được” nộp khoản cùng chi trả có khi chỉ… 6.000đ, thực sự vẫn chưa có lời giải từ cơ chế chính sách. Song mỗi cơ sở khi thực hiện, căn cứ trên điều kiện cụ thể của mình đã tự tìm biện pháp để hạn chế tối đa phiền toái cho bệnh nhân. Ths. Lê Quang Minh, Phó Giám đốc BV ĐK tỉnh Hà Nam cho biết, từ những phản ánh đầy bức xúc của bệnh nhân, BV đã quyết định tới đây sẽ tăng thêm 1 đến 2 quầy thanh toán BHYT, giúp bệnh nhân BHYT hoàn thành thủ tục thanh toán nhanh chóng hơn.
Cũng giống như Hà Nam, Ninh Bình là địa phương được Bộ Y tế đánh giá rất cao trong công tác triển khai thực hiện Luật BHYT. BV Đa khoa tỉnh Ninh Bình vừa chuyển sang cơ sở mới với cảnh quan và hệ thống cơ sở vật chất được đánh giá là hiện đại nhất trong số các BV ĐK tuyến tỉnh ở khu vực miền Bắc. Triển khai Luật BHYT, khoa Khám bệnh của BV đã được bố trí và cải cách thủ tục theo quy trình một chiều, tạo ra rất nhiều thuận lợi cho người bệnh BHYT. Ông Lê Chính Chuyên, Phó Giám đốc BV Đa khoa tỉnh Ninh Bình cho biết, trước đây người bệnh BHYT khi nhập viện phải thực hiện rất nhiều thủ tục, nhưng hiện nay, người bệnh chỉ phải làm thủ tục xuất trình thẻ BHYT một lần trong suốt quá trình khám bệnh, trước khi lấy lại thẻ để thanh toán ra viện.
Tất cả những khâu đoạn mà trước đây người bệnh phải thực hiện như chuyển thẻ từ khoa phòng này sang bộ phận khác, xin dấu…, giờ phía BV sẽ tự chuyển theo quy trình. Mỗi ngày, BV tiếp nhận khoảng 300-500 bệnh nhân vào khám, điều trị theo BHYT, việc cải cách thủ tục hành chính theo quy trình một chiều tại khoa Khám bệnh đã giúp mỗi bệnh nhân giảm được khoảng 15-30 phút so với trước kia.
Hỗ trợ bệnh nhân cùng chi trả
Thực trạng chung tại các tỉnh có nền kinh tế chưa thực sự mạnh như Hà Nam, Ninh Bình…, đó là tầng lớp thuộc diện cận nghèo và trên cận nghèo chiếm tỷ lệ lớn trong tổng dân số. Họ không thuộc diện được hỗ trợ BHYT mà phải tham gia theo hình thức tự nguyện với khoản đóng phí BHYT cao hơn, trong khi điều kiện kinh tế lại chưa cho phép để tham gia liên tục. Do đó, việc vận động các đối tượng này không ít khó khăn. Ngay cả những người thuộc diện được Nhà nước hỗ trợ nhưng phải cùng chi trả 5-20%, cũng có nhiều trường hợp không đủ điều kiện để thanh toán khoản đồng chi trả đó, nhất là với nhóm người nghèo, người mắc bệnh nặng, bệnh mạn tính. Chính Bộ Y tế cũng đã nhận được nhiều đơn thư của những người đang chạy thận nhân tạo kiến nghị không thực hiện cùng chi trả đối với họ.
Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, rất nhiều BV, địa phương đã chủ động sử dụng nguồn ngân sách của mình để hỗ trợ bệnh nhân cùng chi trả. Ông Vũ Văn Cẩn, Phó Giám đốc Sở Y tế Ninh Bình cho biết, hiện tỉnh đã sử dụng Quỹ 139 (Quỹ hỗ trợ khám chữa bệnh cho người nghèo) để hỗ trợ thêm khoản phải đồng chi trả cho các bệnh nhân có hoàn cảnh khó khăn. Theo đó, Quỹ 139 hiện được giao cho Sở Y tế quản lý, khi có danh sách người nghèo do Sở LĐ-TB&XH chuyển sang, ngành y tế sẽ chuyển danh sách này cùng tiền hỗ trợ từ Quỹ 139 đến BHXH tỉnh để làm thẻ BHYT cho họ. Khoản tiền hỗ trợ phần cùng chi trả cho các bệnh nhân nghèo cũng được thực hiện theo quy trình như vậy. Do đó, gần 1 năm triển khai Luật BHYT, số bệnh nhân phàn nàn, bức xúc về chính sách cùng chi trả không nhiều.
Theo lộ trình đến năm 2014, Việt Nam sẽ thực hiện nền BHYT toàn dân. Đến thời điểm này, độ bao phủ BHYT trên toàn quốc mới đạt xấp xỉ 60% và hầu hết là các đối tượng tham gia bắt buộc hoặc diện chính sách, trẻ em. Những đối tượng tham gia BHYT tự nguyện còn đạt tỷ lệ rất thấp. Thế nhưng với những điều chỉnh trong chính sách, dần dần giải quyết các vướng mắc, khó khăn hiện nay từ phía cơ quan hoạch định chính sách BHYT (Bộ Y tế và BHXH Việt Nam), cộng thêm sự chủ động trong quá trình triển khai Luật với tinh thần vì quyền lợi người bệnh tại các địa phương, niềm tin về một nền BHYT toàn dân, vì sự tiến bộ và an sinh xã hội trong tương lai gần là hoàn toàn có cơ sở.