|
Hai loại vắc-xin sốt rét thử nghiệm có hiệu quả “cập bến” các nước châu Phi từ nguồn GAVI, WHO và UNICEF - tín hiệu khả quan loại trừ sốt rét (Phần 2)
Tiếp theo Phần 1
Giới thiệu về GAVI - Liên minh vắc-xin
GAVI, Liên minh vắc-xin là một tổ chức đối tác công tư giúp tiêm chủng cho hơn một nửa trẻ em trên toàn cầu chống lại một số căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất thế giới. Liên minh vắc-xin kết nối các nước đang phát triển và các nhà tài trợ, TCYTTG, UNICEF, Ngân hàng Thế giới, ngành công nghiệp vắc-xin, công ty kỹ thuật, xã hội dân sự, Quỹ Bill & Melinda Gates và các đối tác cá nhân khác. Từ khi thành lập vào năm 2000, GAVI giúp tiêm chủng cho cả một thế hệ với hơn 1 tỷ trẻ em và phòng ngừa hơn 17,3 triệu ca tử vong, giúp giảm một nửa tỷ lệ tử vong cho trẻ em ở 78 nước có thu nhập thấp. GAVI cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện An ninh Y tế toàn cầu bằng cách hỗ trợ các hệ thống y tế và ứng phó với các dịch bệnh cũng như tài trợ nguồn vắc-xin dự trữ toàn cầu đối với các bệnh Ebola, dịch tả, viêm màng não và sốt vàng da. Sau hai thập kỷ phát triển, GAVI hiện đang tập trung vào bảo vệ các thế hệ tiếp theo, đặc biệt là là trẻ em chưa được tiêm chủng lần nào (zero-dose children) dù chỉ một mũi vắc-xin. Liên minh vắc-xin áp dụng tài chính đổi mới và công nghệ tiên tiến nhất từ máy bay không người lái đến sinh trắc học để cứu sinh, ngăn chặn dịch bệnh bùng phát trước khi chúng có thể lây lan và giúp các nước trên con đường tự cung tự cấp y tế (Tìm hiểu thêm tại www.gavi.org). 
Hình 6. Lịch sử nghiên cứu về vắc-xin sốt rét từ năm 1960 đến thành công hôm nay
Giới thiệu về vai trò UNICEF trong mạng lưới vắc-xin UNICEF hoạt động ở một số nơi khó khăn nhất trên thế giới để đến với những đứa trẻ có hoàn cảnh không may mắn nhất trên thế giới. Trên khắp 190 nước và vùng lãnh thổ, UNICEF nỗ lực vì mọi trẻ em, mọi nơi để xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn cho tất cả mọi người. Tìm hiểu thêm thông tin về UNICEF và hoạt động tổ chức này tại trang thông tin điện tử: www.unicef.org. Tìm hiểu thêm về hoạt động của UNICEF về vắc-xin ngừa COVID-19 tại đây hoặc về hoạt động tiêm chủng của UNICEF tại đây. Giới thiệu về vai trò WHO trong cung cấp vắc-xin sốt rét Hết lòng vì sức khỏe của tất cả người dân và dưới sự dẫn dắt của khoa học, Tổ chức Y tế Thế giới lãnh đạo và đấu tranh cho các nỗ lực toàn cầu để mang lại cho mọi người, ở mọi nơi cơ hội công bằng cho một cuộc sống an toàn và khỏe mạnh. TCYTTG là cơ quan y tế của Liên Hợp Quốc kết nối các nước, đối tác và người dân ở tuyến đầu với trên 150 địa điểm - dẫn đầu trên thế giới trong ứng phó với các trường hợp khẩn cấp về sức khỏe, phòng ngừa dịch bệnh, giải quyết các nguyên nhân cốt lõi của các vấn đề sức khỏe và mở rộng khả năng tiếp cận thuốc điều trị và chăm sóc y tế. Sứ mệnh của TCYTTG là nâng cao sức khỏe, bảo vệ thế giới an toàn và phục vụ những người yếu thế. Truy cập trang web www.who.int để biết thêm thông tin.TCYTTG đã khuyến cáo một loại vắc-xin mới R21/Matrix-M để phòng bệnh sốt rét trên các trẻ em. Khuyến cáo của TCYTTG sau khi có ý kiến của Nhóm chuyên gia tư vấn chiến lược tiêm chủng (Strategic Advisory Group of Experts on Immunization-SAGE) và Nhóm tư vấn Chính sách sốt rét (Malaria Policy Advisory Group-MPAG) và được đồng thuận bởi Tổng Giám đốc TCYTTG sau cuộc họp thường niên mỗi hai năm một lần. TCYTTG cũng đã ra các khyến cáo về lời khuyên của SAGE cho một vắc-xin mới phòng bệnh Dengue và viêm màng não, cùng với lịch tiêm chủng và khuyến cáo sản phẩm cho COVID-19. TCYTTG cũng đưa ra các khuyến cáo Chương trình tiêm chủng quan trọng về bại liệt, IA2030 và phục hồi chương trình tiêm chủng. Vắc-xin R21 là loại vắc-xin thứ hai được khuyến cáo của TCYTTG, theo sau loại vắc-xin RTS,S/AS01 và đã được nhận khuyến cáo từ năm 2021. Cả hai loại vắc-xin đều cho thấy an toàn và hiệu quả trong ngăn ngừa sốt rét trên trẻ emkhi triển khai diện rộng, mong đợi sẽ có ảnh hưởng và tác động đến y tế công cộng quan trọng vì sôt rét đang là một bệnh vector truyền quan trọng đặc biệt ở vùng châu Phi, nơi gần 50% trẻ em chết vì sốt rét mỗi năm tại đây. Nhu cầu về vắc-xin sốt rét tăng chưa từng có trong tiền lệ, song nguồn cung cấp loại vắc-xin RTS,S này thì lại hạn hữu.Bổ sung thêm loại vắc-xin R21 vào trong danh sách các loại vắc-xin mà TCYTTG khuyến cáo thì mới mong đủ vắc-xin ở những vùng mà sốt rét đang là vấn đề nguy cơ y tế công cộng. Một nhà nghiên cứu sốt rét cho biết đã từng mơ ước một ngày nào đó chúng ta có một vắc-xin chống lại sốt rét. Giờ đây chúng ta đã có hai loại vắc-xin rồi. Tổng giám đốc TCYTTG, TS. Tedros Adhanom Ghebreyesus, cho biết nhu cầu vắc-xin RTS,S từ lâu đã vượt quá nguồn cung, vì thế loại vắc-xin thứ hai ra đời như một công cụ sống còn để bảo vệ mạng sống cho các trẻ em nhanh hơn, mang lại cho chúng ta gần hơn với tầm nhìn một tương lai không còn sốt rét”. TS. Matshidiso Moeti, Giám đốc TCYTTG tại châu Phi nhấn mạnh về tầm quan trọng của các khuyến cáo này trên lục địa này “vắc-xin thứ hai này thật sự là một tiềm năng để khép các khoảng trống về cung-cầu đang quá lớn. Phân bổ vắc-xin rộng rãi hai loại vắc-xin trên có thể giúp tăng cường thêm các công cụ để phòng chống và ngăn ngừa hàng trăm cái chết của trẻ em ở châu Phi từ căn bệnh sốt rét. 
Hình 7. Muỗi sốt rét, vắc-xin Mosquirix được triển khai tiêm chủng diện rộng
Điểm quan trọng của vắc-xin R21: Khuyến cáo vaccin sốt rét cập nhật của TCYTTG là thông tin các bằng chứng từ các thử nghiệm lâm sàng về vắc-xin R21 và các nghiên cứu khác đang tiến hành chỉ ra: ·Hiệu lực cao khi chỉ định tiêm hủng vắc-xin trước mùa lan truyền cao: Tại các vùng có mùa lan truyền sốt rét cao (nơi mà lan truyền sốt rét cao, giới hạn trong 4-5 tháng mỗi năm), vắc-xin R21 cho thấy làm giảm số ca có triệu chứng đến 75% trong uốt 12 tháng sau khi tiêm đủ 3 liều. Một liều thứ 4 cho sau một năm sau liều thứ 3 thì hiệu lực vẫn duy trì. Hiệu lực cao này tương tự hiệu lực của vắc-xin RTS,S cho theo mùa; ·Hiệu lực tốt khi chỉ định lịch theo tuổi: Vắc-xin chỉ ra có hiệu lực cao (66%) trong suốt 12 tháng au 3 liều tiêm vắc-xin. một liều thứ 4 được chỉ định sau 12 tháng kể từ liều thứ 3 vẫn duy trì hiệu lực cao; ·Tác động cao: Mô hình toán học ước tính đã chỉ ra tác động lên y tế công cộng từ việc áp dụng tiêm vắc-xin R21 là rất cao trên vùng quy mô rộng có lan truyền sốt rét cao, bao gồm cả vùng lan truyền sốt rét thấp; ·Chi phí-Hiệu quả: Giá mỗi liều vắc-xin từ 2-4 USD, chi phí hiệu quả của vắc-xin R21 so với các biện pháp can thiệp phòng chống vắc-xin khác và các loại vắc-xin cho trẻ em; ·“Tính tương đồng” của các vắc-xin R21 và RTS,S: Hai loại vắc-xin được TCYTTG khuyến cáo là R21 và RTS,S chưa được thử nghiệm theo mô hình thử nghiệm đầu-đầu (head-to-head trial). Hiện hưa có bằng chứng cập nhật đến hôm nay về đánh giá loại vắc-xin nào tốt hơn vắc-xin nào đã từng được áp dụng tại các quốc gia dựa trên số liệu sẵncó từ chương trình, nguồn cung vắc-xin và tính khả thi của vắc-xin; ·Độ an toàn: Vắc-xin R21 cho thấy an toàn qua các thử nghiệm lâm sàng. Như với các loại vắc-xin mới khác, giám sát độ an toàn vắc-xin vẫn còn tiếp tục Các bước tiếp theo đối với loại vắc-xin thứ 2 loại R21/Matrix-M gồm các thủ tục chuẩn hóa của TCYTTG để hỗ trợ co khâu mua sắm quốc tế về vắc-xin và triển khai diện rộng. 
Hình 8. Một số điểm khác nhau giữa hai loại vắc-xin sốt rét RTS,S/AS01 và PfSPZ
Ít nhất 28 quốc gia trong kế hoạch tại châu Phi để giới thiệu vắc-xin theo khuyến cáo của TCYTTG như một phần trong Chương trình Tiêm chủng Quốc gia. GAVI-Vaccine Alliance đã đồng ý cung cấp hỗ trợ tài chính và kỹ thuật về vắc-xin sốt rét tai 18 nước. Vắc-xin loại RTS,S sẽ triển khai một số quốc gia châu Phi vào đầu năm 2024 và vắc-xin sốt rét R21 theo mong đợi để đạt mốc mong muốn sẵn có đến các quốc gia đến giữa năm 2024.
(Hết)
Tài liệu tham khảo
1. https://www.who.int/initiatives/malaria-vaccine-implementation-programme 2. https://www.who.int/news-room/photo-story/photo-story-detail/health-workers--key-to-the-success-of-the-malaria-vaccine-implementation-programme 3. https://www.who.int/news/item/02-10-2023-who-recommends-r21-matrix-m-vaccine-for-malaria-prevention-in-updated-advice-on-immunization 4. https://www.who.int/news/item/21-12-2023-who-prequalifies-a-second-malaria-vaccine-a-significant-milestone-in-prevention-of-the-disease 5. https://www.who.int/news/item/02-10-2023-who-recommends-r21-matrix-m-vaccine-for-malaria-prevention-in-updated-advice-on-immunization 6. https://cdn.who.int/media/docs/default-source/immunization/mvip/who_mvi_infographic-jan2024-01_approved.pdf?sfvrsn=43d3653a_2 7. https://cdn.who.int/media/images/default-source/global-malaria-program-who_infographic
|
TRANG CHỦ
