|
Chứng suy giảm trí nhớ-Alzheimer: căn bệnh phổ biến ở người cao tuổi
Bệnh Alzheimer hay còn gọi là chứng suy giảm trí nhớ liên quan đến khả năng ghi nhớ, tư duy, giải quyết vấn đề đủ nghiêm trọng để ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày chiếm đến 60% đến 80% các trường hợp trên 65 tuổi hoặc già hơn. Theo Wikipedia, bệnh Alzheimer (AD, SDAT) là một chứng mất trí phổ biến nhất, vào năm 1906 lần đầu tiên bác sĩ tâm thần và thần kinh học người Đức Alois Alzheimer đã chỉ ra căn bệnh này không thể chữa được, mang tính thoái hóa và gây tử vong, sau đó căn bệnh này được đặt theo tên ông. Năm 1901, Alois Alzheimer trình bày trường hợp của bệnh nhân tên Auguste D, 50 tuổi, bị mất trí. Trong thế kỷ 20 cụm từ "bệnh Alzheimer" thường chỉ dùng để định bệnh cho những người mất trí tuổi 45 đến 65 ("lẫn trước khi già", "lẫn sớm"), những người lớn tuổi hơn mà bị mất trí được coi như là chuyện thông thường, do tuổi cao làm "não bộ tê cứng". Trong những năm 1970-1985khoa học nhận thấy người mất trí ở các lứa tuổi khác nhau lại có triệu chứng lâm sàng giống nhau thường xuất hiện ở người trên 65 tuổi, tuy nhiên dạng Alzheimer sớm dù không phổ biến nhưng có thể xảy ra sớm hơn rất nhiều. Năm 2006 có 26,6 triệu người mắc bệnh Alzheimer trên toàn thế giới, dự báo tỷ lệ mắc Alzheimer trên thế giới sẽ là 1 trên 85 vào năm 2050. Tại Việt Nam, theo thống kê mới nhất có tới 3 triệu trường hợp mắc bệnh, nhất là 50% số người già từ 85 tuổi trở lên đang mắc hội chứng sa sút trí tuệ, con số này đang không ngừng gia tăng và trẻ hóa với 5 % số trường hợp mắc bệnh Alzheimer, sa sút trí tuệ nằm trong độ tuổi từ 30-50. Dấu hiệu sớm nhất, người bệnh cảm thấy trí nhớ của họ giảm sút dần, đặc biệt họ hay quên các từ ngữ, quên tên gọi, quên vị trí để các đồ vật quen thuộc… Khi bệnh tiến triển, các triệu chứng bao gồm sự nhầm lẫn, khó chịu, cáu gắt, mất dần khả năng ngôn ngữ, tư duy sau đó mất dần các khả năng và dẫn tới tử vong thường là từ 4-8 năm kể từ khi phát hiện bệnh. 
Có đến 15 triệu người Mỹ đang chăm sóc không lương cho bệnh nhân Alzheimer
Hiện nay khoa học vẫn chưa hiểu rõ nguyên nhân và tiến triển của bệnh Alzheimer, nghiên cứu cho thấy căn bệnh này có liên quan với các mảng và đám rối trong não, các phương pháp điều trị hiện tại chỉ giúp giảm một phần nhỏ triệu chứng bệnh, chưa có phương pháp trị liệu nào có thể ngăn chặn hoặc làm chậm tiến triển của bệnh. Tính tới thời điểm 2008, đã có hơn 500 thử nghiệm lâm sàng nhằm tìm ra phương pháp chữa trị bệnh Alzheimer nhưng vẫn chưa biết có kết quả nào khả quan trong các phương pháp đã được thử nghiệm. Một số thói quen sống đã được đưa ra khuyến cáo nhằm phòng ngừa bệnh Alzheimer nhưng cũng chưa có đủ bằng chứng cho thấy những khuyến cáo này có thể làm giảm sự thoái hóa não. Các kích thích thần kinh, thể dục và một chế độ ăn cân đối đã được khuyến cáo nhằm phòng ngừa cũng như một cách để hỗ trợ điều trị bệnh. Bệnh Alzheimer không chỉ gây suy giảm chất lượng cuộc sống của người cao tuổi mà nó còn là gánh nặng của gia đình, xã hội và gây thiệt hại rất lớn về kinh tế. Theo thống kê năm 2014 ở Mỹ, chi phí cho việc chăm sóc điều trị bệnh Alzheimer là 200 tỷ USD, dự kiến đến năm 2050 sẽ là 1.100 tỷ USD và gần 15 triệu người Mỹ đang tham gia chăm sóc không lương cho người bệnh Alzheimer hoặc sa sút trí tuệ khác. 
Nhiều nghiên cứu thử nghiệm chẩn đoán và điều trị Alzheimer vẫn đang được quan tâm tiến hành
Phụ nữ có vấn đề về trí nhớ nhẹ sẽ trở nên nặng nhanh hơn nam giớiNgày 21/07/2015. AP. Washington. Nghiên cứu: Phụ nữ có vấn đề về trí nhớ nhẹ sẽ trở nên nặng nhanh hơn nam giới (Study: Women with mild memory problem worsen faster than men). Theo báo cáo của các nhà nghiên cứu, phụ nữ lớn tuổi có trí nhớ suy giảm nhẹ trở nên nặng hơn gấp 2 lần so với nam giới, một phần của nỗ lực để làm sáng tỏ lý do tại sao phụ nữ đặc biệt bị ảnh hưởng nặng bởi bệnh Alzheimer. Gần hai phần ba người Mỹ mắc bệnh Alzheimer là phụ nữ, ở tuổi 65 có vẻ phụ nữ khỏe mạnh có khoảng 1 trong 6 nguy cơ phát triển bệnh Alzheimer trong những năm tiếp theo của cuộc đời, so với 1 trong 11 nguy cơ của nam giới. Các nhà khoa học từng nghĩ sự chênh lệch chỉ là bởi vì phụ nữ có xu hướng sống lâu hơn nhưng đang có sự gia tăng ý kiến cho rằng có điều gì khác làm phụ nữ trở nên dễ bị mắc bệnh hơn. 
Judith Chase Gilbert được đưa vào một máy quét PET bởi một kỹ thuật viên y học hạt nhân tại
Bệnh viện Đại học Georgetown ở Washington DC, ngày 19/5/2015 cho thấy không có bất kỳ dấu hiệu nào về các vấn đề bộ nhớ nhưng bà tình nguyện tham gia vào một loại chụp mới như là một phần
của một nghiên cứu tìm kiếm vào bộ não khỏe mạnh để kiểm tra các manh mối về bệnh Alzheimer.
TS. Kristine Yaffe của trường Đại học California, San Francisco phát biểu: “Phụ nữ thực sự ở trung tâm của khủng hoảng bệnh Alzheimer,chúng tôi không thực sự hiểu điều này là về cái gì”. Một loạt các nghiên cứu được trình bày tại Hội nghị Quốc tế của Hiệp hội bệnh Alzheimer (Alzheimer’s Association International Conference) tiết lộ các dấu hiệu của bệnh trước khi các triệu chứng của bệnh Alzheimer nhận ra. 
Đồ thị cho thấy tỷ lệ mắc bệnh Alzheimer ở nam giới và nữ giới. Phụ nữ chiếm số lượng bệnh nhân Alzheimer cao hơn nam giới và có nguy cơ phát triển bệnh khi lớn tuổi.
Số người mắc bệnh Alzheimer ở tuổi 65 trở ên tại Mỹ | Tỷ lệ phần trăm nguy cơ một người có thể bị bệnh Alzheimer khi lớn tuổi |
Trước tiên, các nhà nghiên cứu của trường Đại học Duke so sánh gần 400 nam giới và nữ giới có sự suy giảm nhận thức nhẹ, trí nhớ sớm thay đổi mà không can thiệp các hoạt động hàng ngày nhưng điều đó đánh dấu nguy cơ gia tăng đối với phát triển bệnh Alzheimer. Họ đo khả năng nhận thức của những người này trung bình trên 4 năm và khoảng 8 năm đối với một số người tham gia, điểm số của nam giới trên một bài kiểm tra về trí nhớ và các kỹ năng suy nghĩ giảm 1 điểm 1 năm trong khi điểm số của phụ nữ giảm xuống 2 điểm một năm. Tuổi tác, trình độ học vấn và thậm chí cho dù người mang gen trội ApoE-4 mà tăng nguy cơ muộn đối với bệnh Alzheimer không thể giải thích sự khác biệt,Katherine Lin, sinh viên y khoa của trường Duke cho biết, cô là đồng tác giả của nghiên cứu với giáo sư tâm thần học của trường Duke, P. Murali Doraiswamy. Nghiên cứu không rộng lớn hay đủ lâu để cho biết liệu một phụ nữ có nguy cơ cao hơn trong quá trình phát triển bệnh mất trí nhớ hoàn toàn, nó cũng không thể giải thích tại sao phụ nữ lại giảm trí nhớ nhanh hơn nhưng các nhà nghiên cứu cho biết các nghiên cứu về ngăn ngừa Alzheimer lớn hơn nên bắt đầu phân tích sự khác biệt về giới cho nhiều manh mối và 2 nghiên cứu khác được trình bày đưa ra các gợi ý bổ sung về sự khác nhau ở bộ não của người phụ nữ. Một nghiên cứu có 1.000 người tham gia trong Sáng kiến hình ảnh thần kinh của bệnh Alzheimer (Alzheimer’s Disease Neuroimaging Initiative) so với chụp cắt lớp tán xạ positron (PET scans) để xem có bao nhiêu protein kết dính gọi là beta-amyloid được hình thành trong não bộ của nam giới và nữ giới, một số khỏe mạnh, một số có nguy cơ và một số người mắc bệnh Alzheimer. Mảng Amyloid là một dấu hiệu của Alzheimer, và mức độ ngày càng tăng có thể giúp phát hiện những người có nguy cơ mắc trước khi các triệu chứng xuất hiện. “Nhìn chung, phụ nữ có nhiều mảng amyloid hơn nam giới”, thậm chí trong số nhóm có nhận thức bình thường, TS. Michael Weiner của trường Đại học California, San Francisco cho biết. Nghiên cứu không thể giải thích tại sao, mặc dù nó không xuất hiện do gen ApoE-4 có nguy cơ, gen này dường như tạo ra sự khác nhau đối với nam giới có bệnh Alzheimer nhưng không phải đối với phụ nữ. Một số người lớn tuổi đã trải qua phẫu thuật trong khi bị loại bởi trạng thái mất cảm giác do vấn đề nhận thức lâu dài sau đó, thường bày tỏ với bác sĩ rằng: “Người bà lớn tuổi không bao giờ làm giống nhau sau khi có hoạt động”. Các nhà nghiên cứu báo cáo một lần nữa, phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh nặng cao hơn. TS. Katie Schenning của trường Đại học Oregon Health & Science theo dõi hồ sơ của hơn 500 người tham gia trong 2 nghiên cứu lâu dài về lão hóa nhận thức bao gồm các kiểm tra về não, khoảng 180 người tham gia trải qua 331 thủ tục liên quan đến trạng thái mất cảm giác toàn thân. Hơn 7 năm, những người đã trải qua phẫu thuật với gây mê toàn thân giảm nhanh hơn về các biện pháp nhận thức, khả năng của họ để hoạt động và thâm chí co rút não hơn những người không trải qua phẫu thuật. Nhưng phụ nữ suy giảm tỷ lệ nhanh hơn nam giới, bà Schenning cho biết. “Rất đáng để các bệnh nhân lớn tuổi biết rằng họ nên nói chuyện về điều này với bác sĩ của họ, rằng đây là một khả năng và xem xét liệu họ cần trải qua các thủ tục mà được xem là không cấp thiết hay không. Bà Schenning không có phép đo amyloid đối với những người này, các nghiên cứu khác cho thấy hầu hết những người có nguy cơ có thể có vấn đề về nhận thức. Bà khuyến cáo rằng việc gây mê không phải là thủ phạm, thật vậy nghiên cứu ở động vật cho thấy rằng phẫu thuật nhìn chung có thể kích thích các phân tử gây viêm để vào não bộ và làm suy yếu các tế bào thần kinh giao tiếp như thế nào. Ông Yaffe của trường Đại học California cho biết cùng với nhau các nghiên cứu cho thấy cần nhiều nghiên cứu hơn nữa đối với câu hỏi về giới tính của bệnh Alzheimer, ông không nằm trong nhóm nghiên cứu nhưng là một phần của hội nghị Hiệp hội Alzheimer gần đây để bắt đầu quyết định các bước tiếp theo. Yaffe cho biết: “Đó không chỉ là phụ nữ đang sống lâu hơn, có nhiều điều khác đang xảy ra trong điều kiện sinh học, môi trường đối với phụ nữ so với nam giới có thể làm họ có nguy cơ cao hơn hay nói cách khác nếu họ có một số các triệu chứng làm thay đổi sự tiến triển bệnh”. Điều trị kháng thể có thể ngăn chặn sự suy yếu do bệnh Alzheimer gây raNgày 22/07/2015. VOA News. Điều trị kháng thể có thể ngăn chặn sự suy yếu do bệnh Alzheimer gây ra (Antibody Treatment Could Prevent Alzheimer’s Decline). Một nghiên cứu mới đây cho thấy rằng một loại protein bị phá hủy gây ra bởi chấn thương đầu nghiêm trọng có thể là nguyên nhân đứng đằng sau các rối loạn não bộ thoái hóa, tính cả bệnh Alzheimer. Các nhà điều tra đã phát triển một biện pháp điều trị kháng thể có thể một ngày nào đó được sử dụng để ngăn ngừa hoặc làm ngăn chặn sự suy yếu do căn bệnh gây ra. 
Bán cầu não của một bộ não khỏe mạnh (bên trái) được chụp bên cạnh một bán cầu não của một
bộ não của một bệnh nhân mắc bệnh Alzheimer.
Các nhà điều tra tại Trung tâm Y học Beth Israel Deaconess tại Boston, bang Massachusetts là những người đầu tiên cho thấy rằng một loại proten não bộ thông thường được gọi là “tau”, trở nên hư hại trong tổn thương não bộ do chấn thương, phá hủy các mô não khỏe mạnh. Các nhà khoa học đổ lỗi cho các cú va đập lên tục vào đầu khiến cho hình dạng của tau bị hư hại nặng nề dẫn đến một tình trạng thoái hóa thần kinh gọi là chấn thương não mãn tính. CTE được phát hiện trong các binh lính có các chấn thương đầu và các cầu thủ bóng đá Mỹ phải chịu các chấn thương đầu lặp đi lặp lại nhiều lần, ảnh hưởng tới trí nhớ, óc phán đoán và khả năng hoạt động của họ. Nhà thần kinh học Alvaro Pascual-Leone cho biết proten bị hư hại có thể là nguyên nhân gây ra bệnh Alzheimer: “Chúng tôi biết rằng tau đóng một vài trò then chốt trong bệnh Alzheimer, vì vậy có thể bên cạnh việc đó khi không có tổn thương não do chấn thương, nó có thể có thể bảo vệ não bộ khỏi hư hại trong sự phát triển của bệnh”. Trong một bài báo xuất bản trên Tạp chí Nature, Pascual-Leone và các đồng nghiệp đã báo cáo sự phát triển của một kháng thể đơn dòng hoặc protein làm lộ ra protein tau bị biến dạng và đưa nó về một trạng thái thông thường. Ông cho biết kháng thể có thể được dùng để can thiệp vào tiến trình của bệnh, khi nghi ngờ có Alzheimer và gợi ý rằng nó có thể làm chậm quá trình tổn hại chức năng não ở các bệnh nhân vốn đã cho thấy các triệu chứng của Alzheimer. Ông nói: “nếu chúng ta có thể làm chậm lại sự phát triển hoặc chỉnh sửa quá trình diễn biến của bệnh, điều đó có thể có tác động lớn đối với tình trạng sức khỏe và tâm lý của bệnh nhân và gia đình họ”. Trong các thử nghiệm trên chuột, các nhà nghiên cứu đã phát hiện hình dạng hư hại của tau có thể bắt đầu hình thành trong ít nhất 12 giờ sau chấn thương đầu, cuối cùng các nhà nghiên cứu muốn phát triển một xét nghiệm máu hoặc có thể sử dụng phép dùng hình ảnh để xác định sự hình thành của tau bất thường vì vậy các bệnh nhân đã trải qua tổn thương não có thể được điều trị nhanh chóng, và quá trình thoái hóa thần kinh bị dừng lại. 
Cho đến nay, bệnh Alzheimervẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu nhưng nghiên cứu để làm chậm sự tiến triển của bệnh luôn được các nhà khoa học quan tâm
Sóng siêu âm có thể trở thành vũ khí mới chống lại bệnh Alzheimer Ngày 13/03/2015. Reuters. Nghiên cứu: Sóng siêu âm có thể trở thành vũ khí mới chống lại bệnh Alzheimer (Study: Ultrasound Might Be New Weapon Against Alzheimer's). Các nhà khoa học tin rằng họ có thể đã tìm ra một vũ khí mới trong cuộc chiến chống lại căn bệnh Alzheimer-không phải là một loại thuốc mà là những tia sóng siêu âm hội tụ. Trong khi biện pháp này mới chỉ được thử nghiệm trên chuột, các nhà nghiên cứu phát biểu vào hôm thứ tư rằng nó đã chứng minh hiệu quả một cách kinh ngạc trong việc làm sạch các mảng bị có liên quan tới Alzheimer trong não chuột và cải thiện trí nhớ của chúng, điều này cũng được chứng minh bằng thực nghiệm như là dò đường trong mê cung. Trước đây, siêu âm cường độ cao đã được kết hợp với vi bọt (microbubbles), sẽ dao động phản ứng với các tia sóng âm, để đưa thuốc đi qua các hàng rào máu não. Nhưng nghiên cứu mới này đã xuất bản trên Tạp chí Science Translational Medicine là nghiên cứu đầu tiên chứng minh một mình siêu âm cũng có thể có tác động tốt đến các vấn đề mất trí nhớ.Jergen Goetz từ Đại Học Queensland tại Brisbane, một trong những tác giả của nghiên cứu, trả lời với Reuters: “Nghiên cứu của chúng tôi có mục đích thăm dò và chúng tôi thực sự đã không mong đợi một hiệu quả lớn đến như vậy, tôi thực sự phấn khích vì nó”. Sau vài tuần điều trị những con chuột đã được biến đổi gen để sản sinh ra các mảng amyloid trong não, các nhà khoa học phát hiện rằng tia siêu âm gần như hoàn toàn làm sạch các mảng này trong 75% số chuột, mà không để lại tổn thương rõ ràng nào trong mô não. Trong khi vẫn còn nhiều tranh luận về việc liệu có phải các mảng amyloid này là nguyên nhân hoặc một triệu chứng của Alzheimer hay không, thí nghiệm này cho thấy rằng những con chuột được điều trị đã cải thiện trí nhớ, và đã được chứng minh qua 3 thực nghiệm khác nhau, so sánh với những con không được điều trị. Kỹ thuật này hoạt động bằng cách kích thích các tế bào tiểu thần kinh đệm, hình thành nên một phần hệ thống miễn dịch của não bộ, để bao vây và tiêu hủy các mảng amyloid. Goetz nhấn mạnh rằng nghiên cứu của ông, đã sử dụng một máy siêu âm từ hãng Philips, đang ở một giai đoạn rất sớm và nó sẽ phải mất vài năm để có thể được thử nghiệm trên người. Cần phải vượt qua một số rào cản trước bao gồm các thử nghiệm lâu dài về các tác dụng phụ ở động vật và nghiên cứu sâu hơn vào việc liệu biện pháp này có tác dụng với xương sọ dày hơn và những bộ não lớn hơn hay không, bước tiếp theo là thử nghiệm trên cừu với dữ liệu từ thử nghiệm này sẽ được công bố vào cuối năm nay. 
Tìm kiếm thiết bị siêu âm như là một giải pháp để điều trị chứng bệnh Alzheimer là thách thức đối với
các nhà nghiên cứu y học đã cố gắng trong nhiều thập kỷ qua
Các thiết bị siêu âm có thể xâm nhập vào não bộ con người cũng đã được thử nghiệm cho những bệnh khác với công ty InSightec của Israel đã tiên phong trong các cơn đau mãn tính và chấn động. Theo tổ chức Bệnh Alzheimer quốc tế (Alzheimer's Disease International), một nhóm hoạt động phi lợi nhuận, chứng mất trí nhớ, một trong những thể phổ biến nhất của bệnh Alzheimer ảnh hưởng gần 50 triệu người trên toàn thế giới và con số này sẽ đạt đến mức 135 triệu người trước năm 2050.
|
TRANG CHỦ
