|
Đừng xem thường bệnh viêm gan do vi-rút
Viêm gan do vi-rút là một bệnh khá phổ biến hiện nay trong cộng đồng, chúng thường gây ra nhiều tác hại lớn và cũng là nguyên nhân quan trọng dẫn đến ung thư gan, xơ gan. Có 5 loại vi-rút gây bệnh viêm gan được biết đến là vi-rút viêm gan A, B, C, D và E được ký hiệu là HAV, HBV, HCV, HDV và HEV (hepatitis virus). Ở nước ta, viêm gan do vi-rút tại miền Bắc thường do HBV và miền Nam thường do HCV. Đừng xem thường và chủ quan đối với bệnh này, đặc biệt là viêm gan do HBV. Đặc điểm bệnh viêm gan do HBV Vi-rút viêm gan B (HBV) thường xâm nhập vào cơ thể con người chủ yếu qua đường tiêm truyền vì nồng độ của nó trong máu rất cao với 108 phần tử vi-rút trên 1 ml huyết thanh. Tuy nhiên trên thực tế, điều kiện ăn ở chật chội, vệ sinh thấp kém cũng có thể dẫn đến một tỷ lệ lây nhiễm bệnh nhất định. Đồng thời các bệnh lây truyền qua đường tình dục, qua miệng, âm hộ, hậu môn; lây truyền từ mẹ sang con trong lúc có thai cũng là đường lây nhiễm quan trọng của HBV. Xác định người mang HBV thường căn cứ vào 2 dấu hiệu: có HBsAg (kháng nguyên bề mặt của HBV) dương tính và kháng thể kháng HBsAg (Anti-HBsAg) dương tính. Theo các nhà khoa học, nước ta là quốc gia có HBV lưu hành rất cao; ở người bình thường không có bệnh gan thì HBsAg dương tính chiếm từ 10 đến 14%, tỷ lệ phụ nữ có thai có HBsAg dương tính cũng cao và khả năng lây truyền từ mẹ sang con chiếm đến 44,73%. Tình trạng bệnh lý gây nên do phản ứng của cơ thể con người bị nhiễm HBV quyết định. Do đó người bệnh bị viêm gan do nhiễm HBV có thể bị tử vong sớm trong vòng từ 3 đến 4 ngày đầu sau khi khởi phát bệnh với tình trạng teo gan cấp tính; bệnh cũng có thể tiến triển chậm hơn dẫn đến tình trạng xơ gan, ung thư gan hoặc một số trường hợp cơ thể phải chung sống suốt đời với HBV mà không gây tổn thương gan.
 | | Viêm gan do nhiễm HBV khá phổ biến, gây nên những hậu quả xấu (ảnh minh họa) |
Các thể bệnh viêm gan do HBV và hậu quả Bệnh viêm gan do nhiễm HBV có nhiều thể khác nhau như: thể viêm gan có vàng da và vàng mắt điển hình, thể viêm gan cấp không vàng da, thể viêm gan ác tính hoặc thể kịch phát. Thể viêm gan có vàng da, vàng mắt điển hình Diễn biến bệnh có 3 thời kỳ, vì vậy cần theo dõi để phát hiện. Mỗi thời kỳ có các triệu chứng bệnh lý đặc thù phải lưu ý gồm: Trước khi có dấu hiệu vàng da, vàng mắt; triệu chứng có giá trị nhất là phần lớn người bệnh đều chán ăn, sốt chiếm tỷ lệ từ 12 đến 55%, buồn nôn chiếm tỷ lệ từ 60 đến 75%, mệt mỏi chiếm tỷ lệ từ 31 đến 82%. Xét nghiệm máu thấy men gan cao gấp 5 lần bình thường, có thể chẩn đoán là viêm gan do nhiễm HBV cấp tính. Để khẳng định chắc chắn, phải có kết quả HBsAg dương tính khi xét nghiệm máu; chúng thường xuất hiện khoảng 1 tuần sau khi có dấu hiệu triệu chứng đầu tiên như sốt, chán ăn, mệt mỏi. Thời kỳ vàng da, vàng mắt thường là thời kỳ mà người bệnh mới đến cơ sở y tế để khám chữa bệnh. Trong giai đoạn này, khám sẽ thấy gan sưng to trong khoảng 50 đến 80% các trường hợp, ấn vào vùng gan người bệnh có cảm giác đau hoặc tức. Xét nghiệm máu ghi nhận các dấu hiệu bệnh lý về mặt cận lâm sàng như men gan tăng cao, sắc tố mật trong máu cao, có dấu hiệu suy tế bào gan với tỷ lệ prothrombine trong máu thấp. Nếu gặp trường hợp prothrombine giảm 60% so với mức bình thường thì tiên lượng rất xấu. Thời kỳ phục hồi sức khỏe thường được biểu hiện với dấu hiệu vàng da, vàng mắt giảm dần và hết sau khoảng 3 tuần kể từ khi xuất hiện triệu chứng vàng da, vàng mắt. Thời gian này có thể ngắn hơn khoảng 10 ngày hoặc dài hơn khoảng 6 tuần. Nếu triệu chứng vàng da, vàng mắt kéo dài trên 6 tuần thì đó là thể viêm gan do nhiễm HBV vàng da, vàng mắt kéo dài. Lưu ý dấu hiệu chứng tỏ tình trạng bệnh tiến triển tốt là người bệnh đi tiểu nhiều, ăn ngon miệng, giảm cảm giác mệt mỏi, gan trở về mức độ kích thước bình thường. Về xét nghiệm cận lâm sàng, thường dấu hiệu suy tế bào gan giảm trước rồi mới đến dấu hiệu hủy tế bào gan giảm với men gan giảm. Cuối cùng là các dấu hiệu phản ứng viêm giảm. Các dấu hiệu này nếu tiến triển tốt thường bắt đầu khoảng sau 2 tuần kể từ khi người bệnh bị vàng da, vàng mắt.
 | | Vàng da, vàng mắt là một dấu hiệu mà người bệnh mới đến cơ sở y tế (ảnh minh họa) |
Thể viêm gan cấp tính không vàng da Tỷ lệ người bệnh mắc thể bệnh này so với thể viêm gan có vàng da, vàng mắt điển hình rất thay đổi. Thể viêm gan cấp tính không vàng da thường có biểu hiện men gan tăng cao; bệnh nhân chán ăn, sốt nhẹ, xét nghiệm máu thấy HBsAg dương tính. Bệnh có khả năng chuyển sang mạn tính, xơ gan, ung thư gan nhiều hơn thể viêm gan có vàng da, vàng mắt điển hình nhưng ngược lại rất ít trường hợp dẫn đến thể teo gan cấp gây tử vong sớm. Thể viêm gan ác tính hoặc thể kịch phát Thể bệnh này gồm có 3 mức độ là tối cấp, cấp tính và bán cấp tùy theo tình trạng teo gan xảy ra nhanh hay chậm kể từ khi bệnh nhân có dấu hiệu bị vàng da, vàng mắt. Thể tối cấp: khởi đầu như thể viêm gan có vàng da, vàng mắt điển hình nhưng sau 2 đến 3 ngày thì bệnh đột ngột trở nên nặng. Dấu hiệu thần kinh - tâm thần xuất hiện rất sớm như người bệnh nói lẫn, bị kích động, hôn mê, chảy máu dưới da, hơi thở có mùi hôi của hôn mê gan; gan teo nhỏ có thể chỉ còn một nửa hoặc còn khoảng 600 - 700 gam, tỷ lệ prothrombine trong máu tụt giảm và phần lớn 100% các trường hợp đều bị tử vong. Thể cấp tính: các dấu hiệu nặng xuất hiện chậm hơn, thường vào ngày thứ 10 đến ngày thứ 15. Lúc đầu triệu chứng vàng da, vàng mắt tăng; dấu hiệu thần kinh - tâm thần xuất hiện rõ dần nhưng chậm hơn thể tối cấp. Khám thấy gan nhỏ hơn, bờ gan không còn sờ thấy. Thể bán cấp: còn được gọi là thể muộn, thường gặp ở thể viêm gan có vàng da, vàng mắt kéo dài. Bệnh chỉ diễn biến nặng từ tuần thứ 3 - 4 trở đi, hôn mê xuất hiện chậm khoảng 6 - 7 ngày sau khi có dấu hiệu rối loạn thần kinh - tâm thần. Trường hợp này điều trị khá khó khăn, bệnh nhân thường tử vong sau 3 tháng. Phẫu thuật tử thi thấy gan teo nhỏ, có tổ chức xơ hóa. Như trên đã nêu, bệnh viêm gan do nhiễm HBV khá phổ biến hiện nay trong cộng đồng, chúng có thể để lại những hậu quả lâu dài thường gặp là tình trạng người lành mang kháng nguyên HBsAg dương tính của HBV; đây sẽ là nguồn lây nhiễm bệnh quan trọng trong cộng đồng nếu người này có thêm cả kháng nguyên HBeAg dương tính của HBV; đường lây truyền chủ yếu qua việc tiêm truyền, truyền máu, quan hệ tình dục không an toàn... Hậu quả trầm trọng khác của người bị viêm gan do nhiễm HBV là ung thư gan. Điều trị và phòng bệnh Viêm gan do nhiễm HBV được điều trị tương tự như viêm gan do nhiễm các loại vi-rút A, C, D, E. Đối với thể thông thường: cho bệnh nhân nghỉ ngơi tại giường ít nhất trong 2 tuần, thực hiện chế độ ăn ít chất mỡ, nhiều chất đường và chất đạm; truyền dung dịch glucose với liều lượng 4g/kg cân nặng/24 giờ. Dùng các loại thuốc điều trị triệu chứng, thuốc nhuận mật sorbitol với liều 5 - 15g mỗi ngày chia ra làm 3 lần uống; sử dụng thêm nhân trần. Lưu ý không được dùng tinh chất gan, methionin, vitamin B12; chỉ được dùng methionin khi có chứng cớ xác định bị thoái hóa mỡ tế bào gan; cũng không được dùng thuốc corticoid. Phải theo dõi diến biến trong quá trình điều trị vì bệnh tự khỏi là chủ yếu. Đối với thể nặng: phải được nhập viện để điều trị nội trú và theo dõi chặt chẽ tại bệnh viện Phòng bệnh tốt nhất bằng biện pháp sử dụng vắc-xin. Dùng vắc-xin phòng viêm gan do HBV tiêm 3 mũi, mỗi mũi cách nhau 1 tháng vào năm đầu tiên sau khi trẻ được sinh ra. Nếu trường hợp có tiếp xúc với nguồn lây như dùng bơm kim tiêm với người có kháng nguyên HBsAg dương tính, con được sinh ra từ người mẹ có kháng nguyên HBsAg dương tính, giao hợp với người có kháng nguyên HBsAg dương tính... phải tiêm phòng bằng huyết thanh miễn dịch, sau đó tiêm vắc-xin phòng viêm gan do HBV bổ sung. Trẻ sơ sinh tiêm 0,5ml HBIg (hepatitis B immunoglobulin) dưới da khoảng 12 giờ sau khi sinh, sau đó tiêm 3 mũi vắc-xin phòng viêm gan do HBV, mỗi mũi cách nhau 1 tháng. Người lớn tiêm HBIg với liều lượng 0,06ml/kg cân nặng hoặc 5ml HBIg, rồi sau đó tiêm vắc-xin phòng viêm gan do HBV 3 lần, mỗi lần cách nhau 1 tháng như đối với trẻ sơ sinh. Lưu ý chỉ dùng loại bơm kim tiêm sử dụng một lần. Khi thực hiện các thủ thuật tiêm, chích, truyền... các loại dụng cụ phải được hấp, sấy để tiệt khuẩn ở nhiệt độ 100oC trong vòng 30 phút, đặc biệt là các loại dụng cụ sử dụng tại những phòng khám chữa bệnh nha khoa. Trong điều trị nên hạn chế việc truyền máu, nếu bắt buộc phải truyền thì bảo đảm truyền máu an toàn. Ngoài ra, việc quan hệ tình dục cũng cần được bảo vệ an toàn vì đây là con đường có thể dẫn đến nguy cơ lây nhiễm viêm gan do HBV cùng với một số bệnh lây truyền qua đường tình dục khác ít được chú ý. Lời khuyên của thầy thuốc Viêm gan do vi-rút, đặc biệt là viêm gan do nhiễm HBV khá phổ biến trong cộng đồng nhưng một số bộ phận người dân ít quan tâm, chú ý để chủ động phòng ngừa. Theo các nhà khoa học, ở nước ta tỷ lệ người lành mang trùng chiếm tỷ lệ khá cao từ 15 đến 25% nên đây là mối nguy cơ có thể gây lây nhiễm cho người khác nếu không được bảo vệ. Biện pháp phòng ngừa tốt nhất là tiêm vắc-xin phòng bệnh cho các đối tượng trước khi tiếp xúc với nguồn bệnh, sau khi tiếp xúc với nguồn bệnh và những người có tiếp xúc với máu bệnh nhân viêm gan do HBV vì lý do bị rủi ro nghề nghiệp theo quy định.
|
TRANG CHỦ
