|
Đường mòn Inca: Con đường cổ đã tạo ra một đế chế
Ngày 02/07/2015. BBC News. Đường mòn Inca: Con đường cổ đã tạo ra một đế chế (Inca Road: The ancient highway that created an empire). Liệu những người thợ xây từ xa xưa có câu trả lời cho sự phát triển con đường bền vững hơn không? Một cuộc triển lãm mới đây tại Viện Smithsonian ở thủ đô Washington cho thấy tại sao vương quốc Inca đã xây một kiến trúc bền vững như vậy.
Con đường Inca là một trong những kỳ công phi thường nhất của công trình trên toàn thế giới, đến thế kỷ 16 nó đã làm một vương quốc nhỏ bé trở thành một đế chế lớn nhất ở Tây Bán Cầu cùng với sự ghen tỵ của những kỹ sư hiện đại, các phần quan trọng của con đường mòn 39.000 km (24,000-mile) vẫn còn tồn tại đến ngày nay, kết nối hàng trăm cộng đồng qua các quốc gia Argentina, Bolivia, Chile, Colombia, Ecuador và Peru. Điều không thể tin nổi là nó hoàn toàn được xây dựng bằng tay, không có sắt hay các phương tiện vận chuyển có bánh nào.
 | | Một cuộc triển lãm tại Viện Bảo Tàng Quốc gia Thổ dân Da đỏ (National Museum of the American Indian) là kết quả của 6 năm nghiên cứu đã kết luận rằng Người Inca cổ biết rõ về nước |
Jose Barreiro, đồng quản lý của cuộc triển lãm The Great Inka Road (Viện Smithsonian sử dụng cách đánh vần Quechua của người Inca) cho biết: “Khi bạn ngắm nhìn thành phố Machu Picchu ở Peru-công trình tuyệt vời đó ở trên đỉnh núi mà hàng triệu du khách tới thăm hàng năm, điều mà phần lớn mọi người không nhìn thấy và không biết, đó là kỳ quan thực sự nằm ở dưới đó”. Tượng đài xây bằng đá ghép nằm trên đỉnh của một hệ thống cống nước và kênh dẫn nước phức tạpkiểm soát dòng chảy của nước vào trong các vòi phun nước vẫn còn hoạt động tới ngày nay. Và trong khi các nhà khảo cổ học đã biết điều đó, cuộc triển lãm tiết lộ mức độ hiểu rõ nước và cách họ ứng dụng công nghệ tương tự vào việc xây con đường. Barreiro cho biết: “Hàng năm, nước phá hủy nhiều con đường hiện đại nhưng những con đường Inca dường như vẫn trường tồn, những công trình này đã được xây dựng và tính đến các cơn động đất và đó là điều mà các kỹ sư ngày nay rất thích thú học hỏi-chúng ta có thể học hỏi từ điều đó như thế nào”.
 | | Ts. Jose Barreiro cho biết những con đường Inca trường tồn một cách kinh ngạc |
Sự bền vững chính là chìa khóa thành công, người Inca tập trung vào các điều kiện địa phương, sử dụng các vật liệu địa phương và phù hợp với địa hình ở đây. Trên địa hình dốc đứng họ xây dựng các bậc thang để làm tiêu tan sức nước và chống xói mòn, ở độ cao lớn họ lát đường bằng đá địa phương để bảo vệ bề mặt khỏi băng và tuyết tan và khi họ cần các bức tường đỡ họ sử dụng các hố từ các hố nước khô. Ramiro Matos, người đứng đầu của buổi triển lãm và là người nói tiếng Quechua bản địa cho biết: “Người Inca quan tâm đến việc giữ gìn môi trường và con đường là một phần của Mẹ Thiên Nhiên”, ông lớn lên và đi trên Con đường Inca (còn được biết là Qhapaq Nan) ở cao nguyên Pê-ru và ông có mối liên hệ cảm xúc mãnh mẽ.
 | | Tổ chức Unesco đã công nhận Đường mòn Inca là một Di sản Thế giới vào năm 2014 |
Ông nói: “Con đường không chỉ là một con đường tự nhiên, nó là một con đường vũ trụ học và con người hiện đại coi nó là một con đường đang sống, nhóm Kallawaya (travelling doctors from Bolivia-các bác sĩ du hành từ Bolivia) vẫn sử dụng con đường này để đi và phục hồi năng lượng, họ cho rằng con đường này có một linh hồn”. Trung tâm tâm linh của vương quốc và thủ đô là Cusco ở phía đông nam Pê-ru, tất cả các con đường đều bắt nguồn từ thành phố này, dọc theo các con đường, các khu vực thiêng liêng được đánh dấu bởi các wakas là các tảng đá, các tòa nhà hoặc thậm chí là các ngã 3 sông được sử dụng làm các bệ thờ các Pachamama (Mẹ Trái Đất) hoặc Inti (Thần Mặt trời). Nhiều trong số những truyền thống đó tiếp tục tới ngày nay và một phần của triển lãm đã phơi bày cách thức mà con đường vẫn ràng buộc những người từ các tính cách sắc tộc khác nhau vượt qua khu vực Andean rộng lớn, Matos cho biết: “Chúng tôi đã liên lạc với các con cháu người Inca và nói chuyện với họ về việc họ cảm thấy như thế nào về con đường và ý nghĩa của nó, chúng tôi đã có các điều tra lịch sử, hiện chúng tôi có lịch sử truyền khẩu”.
 | | Hai cư dân đang đi trên còn đường gần Jujuy Argentina |
Nghiên cứu tiết lộ một khía cạnh khác của người Inca, những người thường được nhớ đến nhiều hơn về sự khát máu có tiếng xấu của họ và sự ưa thích sự hiến tế con người nhưng việc miêu tả họ là những nhà môi trường không phủ nhận các đặc điểm ít hấp dẫn hơn của họ. Barreiro cho biết: “Chúng tôi không ngụ ý rằng họ là những nền văn hóa hoàn hảo. Nhưng sự tập trung của chúng tôi nhằm bỏ sự đen tối sang một bên và nhìn vào 90% khác của cuộc sống, nó đã được tổ chức như thế nào và tài năng xuất sắc và sự tiến bộ của người Inca trong việc tiến hành nhiệm vụ xây đường đặc biệt này. Ông cho biết xã hội Inca tất nhiên rất “nghiêm khắc” nhưng trái tim của nó là một triết lý có qua có lại, người Inca trả lại thứ gì đó cho tự nhiên và mọi người biết vai trò của họ trong cộng đồng. “Toàn bộ môi trường đang sống, mọi thứ từ những hòn đá đến những động vật tới vũ trụ cần hình thức tương tác nào đó với một con người đang cầu nguyện, kết nối hoặc đánh giá. Mọi thứ được tổ chức và kiểm soát bởi nhà nước, bạn có các chuyên gia về đường phố, chuyên gia về xây dựng cầu, the khipu-một thiết bị được thắt nút giúp thống kê số người trên đường, các sản phẩm, sự thống kê dân số và tin tức từ khắp nơi trong đế chế”. Các ví dụ về khipu và 140 vật thể khác-một số hơn 2.000 năm tuổi có mặt trong triển lãm nhằm giúp minh họa sự phát triển của Con đường Inca và các quan niệm tinh thần của nó.
 | | Khipu là các thiết bị thống kê |
Nhưng trớ trêu thay, chính Con đường Inca đã thúc đẩy sự kết thúc của những người tạo ra nó. Khi người Tây Ban Nha đi tới bờ biển Thái Bình Dương vào năm 1532 đế chế này đã bị suy yếu bởi nội chiến và bệnh đậu mùa và chính con đường đã giúp người Inca tiếp cận tới mọi nơi của vương quốc giờ đây làm điều tương tự cho những kẻ xâm chiếm. Trong vòng 1 năm họ đã củng cố luật lệ và tước đi sức mạnh của Cusco, thành lập Lima là thủ đô thuộc địa mới. Qhapaq Nan rơi vào tình trạng tồi tệ. Các con đường từng rất quan trọng đối với các cộng đồng Inca đã bị bỏ rơi bởi Người Tây Ban Nha vì họ hứng thú với việc tiếp cận các mỏ vàng và bạc của đế chế sụp đổ này nhưng Con đường Inca vẫn tiếp tục sống, nối kết lịch sử với những mục đích mới.
|
TRANG CHỦ
