Trong hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh sốt rét vừa mới được Bộ Y tế ban hành vào cuối năm 2009 đã nêu rõ nguyên tắc điều trị để cơ sở y tế quan tâm. Việc điều trị bệnh sốt rét thể thông thường cũng đã xác định rõ loại thuốc sử dụng một cách cụ thể, phù hợp nên các nhân viên y tế ở tuyến đầu cần chú ý thực hiện.
Nguyên tắc điều trị bệnh sốt rét
Tất cả các bệnh nhân phát hiện, chẩn đoán bị mắc bệnh sốt rét cần được điều trị sớm, đúng, đủ liều và dựa vào kết quả xét nghiệm ký sinh trùng sốt rét để chỉ định sử dụng thuốc sốt rét phù hợp. Việc điều trị cắt cơn sốt phải kết hợp với điều trị chống lây lan nếu bị nhiễm ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparun và điều trị tiệt căn nếu bị nhiễm ký sinh trùng sốt rét Plasmodium vivax. Các trường hợp sốt rét do nhiễm Plasmodium falciparum không được điều trị đơn thuần, phải điều trị thuốc phối hợp để hạn chế sự kháng thuốc và tăng hiệu lực điều trị. Ngoài điều trị bằng thuốc sốt rét đặc hiệu, cần kết hợp với điều trị triệu chứng, biến chứng và nâng cao thể trạng cho bệnh nhân.
Cách điều trị bệnh sốt rét thể thông thường
Bệnh sốt rét thể thông thường được điều trị bằng thuốc đặc hiệu dựa vào kết quả xét nghiệm và chẩn đoán lâm sàng để chọn thuốc sốt rét có hiệu lực và an toàn. Việc sử dụng thuốc sốt rét quy định cụ thể bằng các loại thuốc điều trị ưu tiên và thuốc điều trị thay thế.
Thuốc điều trị ưu tiên (first line) sử dụng tùy theo chủng loại ký sinh trùng sốt rét bị nhiễm. Đối với các trường hợp bị nhiễm Plasmodium falciparum dùng thuốc phối hợp Dihydroartemisinine-Piperaquine, có tên biệt dược là CV-Artecan, Arterakin, uống trong 3 ngày, liều lượng theo nhóm tuổi; không điều trị cho phụ nữ có thai trong 3 tháng đầu. Cần điều trị kết hợp thêm thuốc Primaquine 0,5mg/kg cân nặng liều duy nhất cho tất cả các trường hợp có Plasmodium falciparum dương tính. Đối với các trường hợp bị nhiễm Plasmodium vivax dùng thuốc Chloroquine 25mg base/kg cân nặng chia trong 3 ngày điều kết hợp với Primaquine 0,25mg base/kg cân nặng/ngày trong 14 ngày liên tiếp, điều trị vào ngày đầu tiên cùng với Chloroquine. Có thể tính liều lượng thuốc Chloroquine và Primaquine theo nhóm tuổi quy định. Cần chú ý uống Primaquine sau khi ăn, không dùng thuốc cho trẻ em dưới 3 tuổi, phụ nữ có thai, người có bệnh gan, thiếu men G6PD (Glucose 6 Phosphate Dehydrogenase). Nếu không có điều kiện xét nghiệm G6PD thì cần theo dõi biến động khối lượng hồng cầu, màu sắc da, màu sắc nước tiểu; khi nước tiểu chuyển màu sẫm như nước vối hoặc màu nước cà phê đen phải dừng thuốc kịp thời.
 |
Cần đưa bệnh nhân sốt rét đến trạm y tế để kịp thời khám và điều trị |
Thuốc điều trị thay thế (second line) được sử dụng khi theo dõi trong 3 ngày điều trị bằng thuốc điều trị ưu tiên (first line) mà bệnh nhân vẫn sốt, tình trạng bệnh xấu đi, còn ký sinh trùng sốt rét và diễn biến bệnh nặng hơn thì thay các loại thuốc sốt rét điều trị thay thế có hiệu lực cao hơn. Thuốc điều trị thay thế được dùng là Quinine 30mg/kg/ngày, trong 7 ngày kết hợp với Doxycycline 3mg/kg/ngày, trong 7 ngày; hoặc Qunine 30mg/kg/ngày, trong 7 ngày kết hợp với Clindamycine 15mg/kg/ngày, trong 7 ngày cho phụ nữ có thai và trẻ em dưới 8 tuổi. Thuốc Doxycycline và Clindamycine được đưa bổ sung vào trong danh mục thuốc sốt rét sử dụng.
Khi bệnh nhân bị mắc bệnh sốt rét thể thông thường, nếu bảo đảm được nguyên tắc phát hiện, chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời thì có thể ngăn ngừa nguy cơ chuyển thành sốt rét ác tính gây hậu quả tử vong. Nếu thực hiện được khẩu hiệu hành động “Không có sốt rét ác tính, không có tử vong” thì có thể đạt mục tiêu chỉ đạo giảm tử vong của Dự án Quốc gia Phòng chống Sốt rét.