Huyện Vân Canh, tỉnh Bình Định có đặc thù sốt rét lưu hành nặng và một số ổ dịch sốt xuất huyết xảy ra trong thời gian gần đây, để lồng ghép hoạt động phòng chống bệnh sốt rét ở tuyến cơ sở, Vân Canh đã được Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn chọn làm thí điểm thực hiện từ năm 2008 và đã đạt được một số kết quả bước đầu.
Bệnh sốt rét và sốt xuất huyết đều có đặc điểm chung là do muỗi truyền, do có đặc điểm dịch tễ sốt rét phức tạp, Vân Canh đã được Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Trung ương và Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn chọn làm thí điểm phòng chống sốt rét từ năm 1976; trải qua các giai đoạn tiêu diệt sốt rét (1976-1983), thanh toán sốt rét (1984-1990) và phòng chống sốt rét (1991 đến nay) nhiều kinh nghiệm ứng dụng về các biện pháp chống sốt rét từ thí điểm này đã được rút ra để chỉ đạo phòng chống sốt rét cho khu vực miền Trung-Tây Nguyên cũng như cả nước; nhiều năm nay tình hình sốt rét Vân Canh đã được cải thiện đáng kể, các chỉ số mắc sốt rét thấp, không có tử vong sốt rét và không có dịch sốt rét xảy ra; tuy nhiên tại các vùng sâu, vùng xa, vùng có đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống nguy cơ sốt rét vẫn còn cao; bên cạnh đó nhiều ổ dịch sốt xuất huyết xuất hiện ở Thị trấn Vân Canh và một số xã trong phạm vi huyện nên kiểm soát dịch bệnh khó khăn, đặc biệt là việc kiểm soát các véc tơ truyền bệnh.
| Cuộc sống của dân tộc thiểu số Huyện Vân Canh |
Từ đặc điểm tình hình bệnh sốt rét và sốt xuất huyết như trên, Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn đã đề nghị Bộ Y tế hỗ trợ đầu tư nghiên cứu thí điểm lồng ghép quản lý bệnh sốt rét và sốt xuất huyết tại tuyến y tế cơ sở nhằm rút kinh nghiệm phòng chống trên diện rộng; để đánh giá kết quả một năm hoạt động (2008), Viện đã tổ chức Hội nghị sơ kết vào ngày 14/5/2009 với sự có mặt của đồng chí Lê Thành Trang-Chủ tịch UBND huyện, đồng chí La Mai Ngọc Bích-Phó Chủ tịch UBND huyện, TS. Tiệu Nguyên Trung-Viện trưởng Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn, BS.CK2 Hồ Việt Mỹ-Phó Giám đốc Sở Y tế Bình Định, BS. Hàng Xuân Thuận-Giám đốc trung tâm Phòng chống sốt rét-Nội tiết tỉnh Bình Định, BS. Nguyễn Văn Ngọ-Giám đốc Trung tâm Y tế huyện Vân canh, BS. Nguyễn Thị Thơm-Trưởng Phòng Y tế huyện Vân Canh, Ths. Nguyễn Xuân Quang-Trưởng Khoa Côn trùng, Ths. Đoàn Đức Hùng-Phó trưởng Khoa Côn trùng, các thành viên tham gia nghiên cứu thuộc Khoa Côn trùng và Đội Sốt rét Vân Canh cùng các đồng chí Chủ tịch UBND xã, Trưởng Trạm Y tế xã, 14 cán bộ y tế các thôn bản thuộc các xã thuộc điểm nghiên cứu Canh Hòa, Canh Thuận và Thị trấn Vân Canh.
 |  |
Các tiết mục tại Hội thi kiến thức tổ chức tại Vân | canh-Bình Định |
Hội nghị tập trung vào nội dung báo cáo sơ kết hoạt động thí điểm lồng ghép quản lý sốt rét và sốt xuất huyết năm 2008, kế hoạch hoạt động năm 2009 và tiếp thu ý kiến thảo luận từ các đại biểu tham dự hội nghị, đặc biệt là đại biểu từ các tuyến y tế cơ sở để đề án hoạt động tiếp theo được chặt chẽ, phù hợp và sát với thực tiễn.
Kết quả sau một năm thực hiện thí điểm đã huy động được cả hệ thống chính trị của huyện Vân Canh vào cuộc, nhất là được sự ủng hộ của Lãnh đạo UBND huyện Vân Canh và các cấp chính quyền xã, thôn bản; sự phối hợp chặt chẽ của ngành y tế địa phương (Sở Y tế Bình Định, Trung tâm Phòng chống sốt rét-Nội tiết Bình Định, Trung tâm Y tế huyện, Trạm Y tế xã, màng lưới y tế thôn bản thuộc huyện Vân Canh) và các cán bộ nghiên cứu thuộc Khoa Côn trùng Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn; năng lực của màng lưới y tế cơ sở (huyện, xã, thôn bản) được cải thiện thông qua các đợt tập huấn chuyên môn kỹ thuật và quá trình tham gia thực hiện các hoạt động theo mục tiêu đề án như kiểm soát chặt chẽ người đi rừng, ngủ rẫy; cấp màn tẩm, võng tẩm và cấp thuốc sốt rét tự điều trị cho những người thường xuyên làm ăn xa cơ sở y tế trong vùng sốt rét lưu hành; điều tra côn trùng truyền bệnh, điều tra dịch tễ, khám, xét nghiệm lam máu phát hiện và điều trị sớm các ca bệnh sốt rét và sốt xuất huyết; điều tra đánh giá kiến thức, thái độ và thực hành phòng chống sốt rét (KAP) của người dân để trên cơ sở đó đề ra các biện pháp truyền thông giáo dục phòng chống sốt rét phù hợp với đặc thù địa phương, đặc biệt trong năm 2008 Viện đã phối hợp với UBND huyện và ngành y tế địa phương tổ chức “Hội thi phòng chống sốt rét” cho đồng bào các dân tộc thiểu số đã thu hút được nhiều người xem và có tác động tích cực đến ý thức phòng chống sốt rét của người dân địa phương. Tại bệnh viện huyện Vân Canh và các Trạm Y tế xã, chất lượng chẩn đoán và điều trị bệnh nhân cũng được nâng cao rõ rệt, hệ thống thống kê, báo cáo số liệu và thông tin về bệnh nhân sốt rét cũng như sốt xuất huyết được cập nhật thường xuyên và đăng tải trên Trang tin điện tử (Website) của Viện. Ngoài các hoạt động thí điểm nêu trên Viện còn chú trọng tổ chức các đợt khám chữa bệnh cho người nghèo, đồng bào các dân tộc thiểu số, tặng quà cho các gia đình đặc biệt khó khăn, khám phát hiện bệnh sán lá gan lớn và các bệnh do ký sinh trùng, giao lưu văn nghệ-thể thao với các cơ quan ban ngành trong huyện tạo mối quan hệ thân thiết và gắn bó với địa phương; đặc biệt Viện trưởng đã sáng tác bài thơ ca ngợi nỗ lực của những người làm công tác sốt rét được đồng chí Chủ tịch UBND huyện Vân Canh chuyển thể bài chòi và trực tiếp trình bày tại Hội nghị 30 năm thành lập Viện được người nghe nhiệt liệt hưởng ứng.
 |
Sinh cảnh sốt rét tại Vân Canh |
Các kết quả bước đầu tại Vân canh đã góp phần thiết thực bảo vệ sức khỏe người dân, duy trì được thành quả sốt rét đã đạt được và tiếp tục được duy trì thực hiện trong năm 2009 cũng như nhiều năm tiếp theo; tuy nhiên nội dung hoạt động đề án trong năm 2008 vẫn còn một số hạn chế cần bổ sung như chọn điểm dự án ban đầu chưa sát thực tế với mô hình (các điểm không có sốt xuất huyết), mô hình tổ chức lồng ghép giữa hoạt động phòng chống sốt rét và sốt xuất huyết chưa rõ ràng, công tác truyền thông giáo dục sức khỏe còn nặng về sốt rét hơn sốt xuất huyết, một số xã chính quyền chưa quan tâm đến công tác y tế và chưa huy động được các đoàn thể quần chúng tại cơ sở vào cuộc, sự thay đổi cán bộ y tế ở một số thôn bản đã gây khó khăn không nhỏ trong việc phát hiện và quản lý bệnh nhân sốt rét, năng lực của y tế thôn bản chưa đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ của đề án, báo cáo chưa nêu bật được các kết quả đã đạt được như hiệu quả của biện pháp tự điều trị và vai trò của hệ thống chính trị tại địa phương…
Những hạn chế này đã được Hội nghị tiếp thu và điều chỉnh nội dung cũng như mục tiêu mong đợi của đề án để kế hoạch triển khai hoạt động trong năm 2009 được chặt chẽ, trước hết thí điểm nghiên cứu sẽ được bổ sung thêm Thị trấn Vân Canh với các trọng điểm sốt xuất huyết như Thịnh văn I, II, Hiệp Giao, Tân Thuận…; Đội nghiên cứu sốt rét Vân Canh sẽ được tăng cường cán bộ và củng cố lại cơ sở làm việc, nhà nghỉ cho cán bộ nghiên cứu để việc triển khai dự án đạt hiệu quả, kinh phí thực hiện dự án cũng được Bộ Y tế hỗ trợ tăng gấp 3 lần so với năm 2008 đảm bảo mở rộng phạm vi hoạt động; công tác tuyên truyền giáo dục sức khỏe được thực hiện đồng bộ cả sốt rét và sốt xuất huyết, đặc biệt là Viện chú trọng công tác tìm hiểu nguyên nhân và ảnh hưởng môi trường dẫn đến sự gia tăng sốt xuất huyết để đưa ra các biện pháp phòng chống phù hợp; công tác phòng chống sốt rét chú trọng vào các yếu tố bền vững như nâng cao năng lực kiểm soát bệnh nhân của màng lưới y tế cơ sở và ý thức tự bảo vệ của cộng đồng. Năm 2009 cũng là năm chuẩn bị cho Hội nghị khoa học nhân dịp 35 năm kỷ niệm ngày thành lập Đội điểm Vân Canh dự kiến được tổ chức vào đầu năm 2010 với sự tham gia của nhiều thế hệ cán bộ thuộc Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Trung ương, Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn và Trung tâm Phòng chống sốt rét-Nội tiết tỉnh Bình Định; chắc chắn với những kết quả bước đầu trong năm 2008 cùng với những kinh nghiệm rút ra từ đề án hoạt động trong năm 2009, mô hình lồng ghép trong phòng chống sốt rét và sốt xuất huyết tại Vân Canh sẽ tiếp tục duy trì truyền thống của Đội nghiên cứu sốt rét Vân Canh trong sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong khu vực miền Trung-Tây Nguyên cũng như cả nước.