Lộn xộn đấu thầu thuốc vàobệnh viện công - Kỳ 2: “Chạy” đấu thầu?;“Loạn” các nhà thuốc GPP: Bài 1:Mở nhà thuốc, chỉ cần… 200 triệu đồng; Cắt rốn bằng dao, trẻ sơ sinh bị uốn ván nặng
Tuổi trẻ
Lộn xộn đấu thầu thuốc vào bệnh viện công - Kỳ 2: “Chạy” đấu thầu?
“Người ta chạy mà mình không chạy là tự khai tử, thành ra ai cũng chạy. Nếu đối thủ chạy mạnh, mình chạy yếu cũng thua. Việc chạy thầu trở thành thói quen của các doanh nghiệp kinh doanh dược phẩm”. Nhiều doanh nghiệp đã nói như thế. Không ít doanh nghiệp cho rằng: “Một công ty cung ứng thuốc mà dám phê phán bệnh viện thì nói càng đúng càng chết. Anh nói thế à? Nhớ nhé, chào anh, vĩnh biệt!...”. Hầu hết đều cho rằng trong hoàn cảnh lộn xộn của đấu thầu thuốc hiện nay, các công ty chỉ còn cách “sống chung với lũ”.
Không đấu thầu: giá rẻ hơn!
Giám đốc bán hàng một công ty nói rằng ở góc độ kinh doanh bình thường, muốn đưa hàng ra bán phải chọn cách bán hàng phù hợp, bán giá tốt mới có người mua, thậm chí còn phải rao, thuyết phục đủ mọi cách. Khi bán được giá cao là do người mua đồng ý trả giá cao. Thường thì người mua giá cao là người xài tiền của người khác. Một công ty còn cho rằng để bán được hàng, có khi phải “chiều chuộng” đủ mọi cách, đủ mọi khâu. Có khi công ty chào giá thuốc A 12.000 đồng/viên, với giá này lời được 2.000 đồng/viên.
Tuy nhiên, có khi bệnh viện bảo: “Tôi mua 15.000 đồng, anh đưa lại 3.000 đồng được thì tôi mua”. Với đề nghị kiểu này, một là doanh nghiệp phải chấp nhận vì 2.000 đồng lời của mình, vì phải giữ mối làm ăn lớn (mua hàng nhiều), lâu dài; hai là, nếu có lương tâm một chút thì công ty đề nghị “13.000 đồng thôi để tôi còn giải trình được nếu có ai thắc mắc”. Công ty này cho biết nếu không bán 15.000 đồng thì không bán được hàng nên nhiều khi “phải cắn răng mà bán, áy náy mà bán, còn lương tâm luôn bị ray rứt...”. Để hoa hồng 3.000 đồng/viên thuốc cho bệnh viện mà không bị giảm lãi do đóng thuế và các khoản khác, thường các công ty phải “phù phép” nâng giá chi phí đầu vào, chi phí kinh doanh, khấu hao, mua sắm, đầu tư... trong hoạt động sản xuất, kinh doanh cho khớp với giá 15.000 đồng.
Đặt trường hợp không thầu thì sao? Các công ty khẳng định: “Không thầu thì không có hội đồng thầu. Cứ theo giá thị trường mà mua bán. Còn thầu thì phải làm sao cho hội đồng thầu đồng ý. Hội đồng muốn mua rẻ thì rẻ, muốn mua mắc thì mắc. Doanh nghiệp phải làm theo ý kiến của hội đồng thầu mới thắng thầu...”. Theo một trưởng phòng tiếp thị, có những bệnh viện đòi giá cao mới mua!? Cho nên doanh nghiệp nào đưa hàng vào đúng giá, không theo ý kiến của “ai đó” thì rớt thầu là chắc. Điều này cho thấy cái tâm của hội đồng thầu sẽ chi phối toàn bộ việc đấu thầu. Thực tế bán thuốc cho bệnh viện công qua đấu thầu và bệnh viện tư sẽ thấy khác biệt.Ông chủ bệnh viện tư bảo: “Tôi không cần hoa hồng. Rẻ tôi mua, mắc thì thôi”. Nhưng với bệnh viện nhà nước, công ty dược chỉ bán được hàng với giá mà lãnh đạo bệnh viện “vừa lòng” nhất.
Phải “chạy” mới xong?!
Theo nhiều công ty dược phẩm, “chạy thầu” đã trở thành chuyện bình thường. Tâm lý này và thực tế “có chạy có trúng” khiến công ty nào cũng nhào vào chạy. Có doanh nghiệp “chạy” hết các thành viên hội đồng thầu, có khi chỉ “chạy” người có quyền quyết định. Giám đốc kinh doanh một hãng thuốc khẳng định đã “chạy” thì thế nào cũng trúng. Nhưng khi ký hợp đồng mà không biết “chăm sóc”, bệnh viện cũng không mua. Thậm chí chăm sóc rồi bệnh viện vẫn không mua vì “anh chăm sóc không bằng anh kia”.
Một doanh nghiệp xuất nhập khẩu dược phẩm trung ương (thuộc Bộ Y tế) cho biết đấu thầu thuốc hiện nay đẻ ra nhiều thứ “xin - cho” làm phát sinh tiêu cực. Ví dụ, một thuốc có ba loại hàm lượng 10mg, 20mg và 30mg nhưng trong danh mục thuốc mời thầu của bệnh viện không có loại 20mg thì phải “chạy” cho loại 20mg vào danh mục dự thầu. Khi có kết quả thầu lại phải “chạy” vào danh mục bảo hiểm y tế vì trúng thầu mà không vào được danh mục bảo hiểm y tế sẽ không bán được bao nhiêu hàng. Đến lúc nhập thuốc vào kho cũng phải “xin”. Đến khâu tài chính thì phải “xin được thanh toán”. Việc phải chung chi hoa hồng cho bệnh viện khi đấu thầu là có thật. Có người đòi hỏi một cách nhẹ nhàng, tế nhị, có người vòi vĩnh công khai.
Tại TP.HCM còn có tình trạng bệnh viện tuyến trên chấm thầu cho một số thuốc (thường thuộc nhóm tim mạch, tiêu hóa) của công ty nào đó với giá cao nhưng không mua vì mục đích chấm là giúp công ty đó có sản phẩm trúng thầu. Bệnh viện tuyến quận huyện không biết sự “bắt tay” này nên lấy kết quả của bệnh viện tuyến trên áp thầu vào việc mua thuốc của bệnh viện mình. Hàng của công ty kia sẽ được chạy về tuyến quận huyện với số lượng sử dụng cực kỳ lớn.
“Đúng là có hiện tượng chạy thầu. Bản thân tôi trước ngày đấu thầu nhiều khi cũng phải trốn. Gần như ngày nào các công ty dược cũng đến đây ngồi chờ. Họ cứ bảo là anh giúp đỡ em thế này, anh giúp đỡ em thế kia” - ông Nguyễn Trường Sơn, giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy, kể lại. Theo ông Sơn, có thể có cá nhân tiêu cực nhưng cũng phải thấy có nguồn cung cấp tiêu cực đó. Mục tiêu của hãng thuốc là lợi nhuận. Muốn có nhiều lợi nhuận họ phải tìm mọi cách đưa được thuốc vào các bệnh viện lớn.
Một dược sĩ chuyên lo việc đấu thầu cho một công ty dược ở TP.HCM cho biết vấn đề lớn nhất dẫn đến tình trạng loạn đấu thầu thuốc hiện nay là sự thiếu công bằng giữa người gọi thầu và người dự thầu. Hiện nay phía bệnh viện đòi hỏi quá nhiều, yêu cầu cái gì công ty dược cũng phải đáp ứng, không dám cãi. Khi không bình đẳng thì các yếu tố của đấu thầu bị phá vỡ, những yêu cầu của một cuộc mua bán đàng hoàng, sòng phẳng vì lợi ích bệnh nhân sẽ không còn.
Thực trạng giá thuốc trúng thầu hỗn loạn ở các bệnh viện hiện nay và những kêu ca, phản ảnh của doanh nghiệp về việc “chạy thầu”, cả Bộ Y tế và Sở Y tế TP.HCM đều biết từ lâu. Thế nhưng đến nay những loại thuốc trúng thầu, những đơn vị dự thầu thuốc có giá cao bất thường vẫn chưa bị cơ quan có trách nhiệm vào cuộc thanh tra, kiểm tra làm rõ xem có tiêu cực hay không, tiêu cực ở đơn vị, cá nhân nào để chấn chỉnh, xử lý.
An ninh Thủ đô
“Loạn” các nhà thuốc GPP: Bài 1: Mở nhà thuốc, chỉ cần… 200 triệu đồng
Kinh doanh dược phẩm nói chung, thuốc chữa bệnh nói riêng luôn là lĩnh vực siêu lợi nhuận. Cũng vì thế, tại các đô thị lớn hiện nay, các nhà thuốc tư nhân mọc lên như nấm, nhiều khi không cần quan tâm đến những nguyên tắc, tiêu chí rất ngặt nghèo của lĩnh vực này.
Đua nhau mở nhà thuốc
Đoạn đường dài chưa đến 500m, khu vực trước cổng BV Nhi Trung ương cũng như BV Phụ sản Hà Nội (trên đường Đê La Thành) các nhà thuốc tư nhân lớn nhỏ chen chúc, mọc lên như nấm. Rất nhiều nhà thuốc có diện tích nhỏ hẹp, điều kiện vệ sinh môi trường xung quanh và trước hiệu thuốc lộn xộn, ô nhiễm. Một số nhà thuốc vừa là nơi bán thuốc đồng thời cũng là nơi sinh hoạt của gia đình, giữa phòng thuốc và phòng sinh hoạt chỉ ngăn cách bằng những tấm ván mỏng nhiều khi còn không có sự ngăn cách. Một loạt nhà thuốc ở khu vực này, hầu như nhân viên bán thuốc đều là những nữ dược tá rất trẻ, hiếm khi có dược sĩ đứng quầy. Đáng ngại hơn, những nhân viên này có khi làm cả công việc của một bác sĩ kiêm dược sĩ, nghĩa là chẩn đoán bệnh của khách hàng và kê toa thuốc điều trị.
Tương tự, tại khu vực đối diện BV Thanh Nhàn, mặc dù trước mặt là con kênh ô nhiễm, nước đen sì, lộ thiên song gần 10 nhà thuốc tư nhân vẫn hoạt động rất tấp nập (lối vào nhà thuốc chỉ là những chiếc cầu tạm bắc qua kênh). Theo khảo sát của chúng tôi, tại khu vực này, rất ít nhà thuốc có hệ thống cửa kính để che ánh nắng cũng như các loại bụi bẩn, vi sinh xâm nhập vào phòng thuốc. Theo ý kiến các chuyên gia, môi trường bảo quản như thế, thuốc rất dễ bị hỏng, khó đảm bảo chất lượng trong thời gian dài, hiệu quả điều trị giảm, thậm chí tùy theo từng loại thuốc có thể sinh ra chất có hại với sức khỏe.
Hơn nữa, tại một số nhà thuốc có hiện tượng khay dùng đếm thuốc để chỏng trơ trên mặt quầy thuốc, tiếp xúc với bụi bẩn. Mỗi khi cần đếm số lượng thuốc bán cho khách, cái khay sẽ được sử dụng để đếm thuốc. Qua quan sát, nhiều nhà thuốc ở đây dù đã có thâm niên hoạt động nhiều năm, song hiện chưa có nhà thuốc nào đạt tiêu chuẩn “Thực hành tốt nhà thuốc” (GPP) theo quy định của Bộ Y tế.
Trò chuyện với chúng tôi, nhân viên bán thuốc tại hiệu thuốc Th.H, đối diện BV Thanh Nhàn cho biết, chị chỉ được học 6 tháng bồi dưỡng về dược nhưng bán thuốc mấy năm rồi nên thành… quen. Cũng theo chị này, việc mở nhà thuốc bây giờ khá dễ dàng, chỉ cần có số vốn khoảng 200 triệu đồng là làm được, không có bằng dược sĩ thì có thể… thuê bằng, với giá khoảng 10-15 triệu đồng.
Sai phạm nhiều, xử lý ít
Theo thống kê của Sở Y tế Hà Nội, hiện trên địa bàn thành phố có xấp xỉ 2.000 hiệu thuốc tư nhân đang được cấp phép hoạt động. Số nhà thuốc này tập trung đông tại các khu vực trước cổng các BV lớn và khu vực đông dân cư trong nội thành. Con số này sẽ còn tiếp tục tăng mạnh trong thời gian tới bởi số nhà thuốc mới nộp hồ sơ xin cấp phép hiện nay vẫn ngày một đông.
TS. Nguyễn Văn Yên, Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội cho biết, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) có đưa ra những chỉ số khá cụ thể về việc mở nhà thuốc như: trong một cây số thì được mở bao nhiêu nhà thuốc hay mật độ dân số là bao nhiêu thì cần có một nhà thuốc. Tính theo các chỉ số ấy thì tại khu vực nội thành Hà Nội hiện đều vượt mức. Điều này gây áp lực rất lớn cho công tác quản lý chất lượng.
Qua một số đợt kiểm tra nhà thuốc tư trên địa bàn Hà Nội từ đầu năm đến nay cho thấy, đa phần số nhà thuốc được kiểm tra vẫn tồn tại nhiều sai phạm. Phổ biến nhất là tình trạng vắng mặt dược sĩ tại nhà thuốc (khoảng 20-30%), tuy nhiên rất khó để xử lý nghiêm được lỗi này bởi theo một chuyên gia về quản lý dược - Sở Y tế Hà Nội: các nhà thuốc thường đưa lý do “dược sĩ vừa đi ra ngoài được mấy phút giải quyết việc riêng, đã có ủy quyền”, và thường chỉ sau ít phút sau khi có mặt đoàn kiểm tra thì “các dược sĩ đã có mặt trở lại tại nhà thuốc”. Ngoài ra, những lỗi vi phạm phổ biến khác tại các nhà thuốc gồm: sắp xếp khu vực thuốc, các loại thuốc lộn xộn; nhiều nhà thuốc cơ sở vật chất kém hơn nhiều so với khi được thẩm định; không niêm yết giá đầy đủ trên các loại thuốc; thậm chí nhiều nhà thuốc đã được chứng nhận GPP cũng vẫn sai phạm…
Đại diện Sở Y tế Hà Nội cũng thừa nhận, có một thực trạng tồn tại là công tác quản lý chất lượng các nhà thuốc hiện chủ yếu vẫn chỉ dừng ở mức thẩm định cấp phép, còn việc hậu kiểm các nhà thuốc đã được cấp phép rất hạn chế vì… không có đủ nhân lực. Việc xử lý sai phạm của các nhà thuốc cũng chưa thực sự quyết liệt, thường nhắc nhở là chính.
Gia đình & Xã hội
Cắt rốn bằng dao, trẻ sơ sinh bị uốn ván nặng
BV Nhiệt Đới TP HCM cho biết, vừa cấp cứu cho hai trẻ sơ sinh (một trai, một gái) nhiễm uốn ván và nhiễm trùng huyết nặng từ tỉnh Bình Phước chuyển đến. Hai bệnh nhi nhập viện trong tình trạng co giật, sốt cao, tụt huyết áp, bỏ bú, rốn có mủ. Cả hai trẻ đều là người dân tộc M'nông, bé gái con chị Thi Gia (30 tuổi), bé trai con chị Thi Thiêm (17 tuổi) cùng trú tại thôn 1, xã Đăk Nhau, huyện Bù Đăng, tỉnh Bình Phước. Hai trẻ sơ sinh bị nhiễm trùng uốn ván và nhiễm trùng huyết do khi sinh các bà mẹ không đến trạm y tế mà sinh tại nhà, dùng dao sinh hoạt (không tiệt trùng) cắt rốn cho em bé.
BS. Nguyễn Thị Kim Phượng, Khoa hồi sức cấp cứu Nhi, BV Nhiệt Đới TP HCM khuyến cáo các bà mẹ khi mang thai phải đi khám thai ở các cơ sở y tế và tiêm ngừa hai mũi uốn ván đối với bà mẹ mang thai lần đầu và một mũi khi mang thai lần hai không cách quá 5 năm. Tiêm vaccine uốn ván cho phụ nữ có thai không chỉ tránh bệnh uốn ván cho mẹ mà còn phòng uốn ván sơ sinh cho con. Sau khi tiêm vaccine uốn ván, kháng thể hình thành sẽ truyền cho thai nhi để bảo vệ cho trẻ trong khi sinh và sau đó một vài tháng.