Một câu hỏi bạn đọc từ Khánh Hòa xin phúc đáp về cách dùng thuốc Nystatine để điều trị bệnh nấm đường ruột trên các trẻ em. Bạn đọc cho biết thuốc này dùng rất tốt và đã làm giảm triệu chứng đi nhanh chóng, song không bao lâu bệnh tái phát với các triệu chứng biểu hiện ban đầu, lý do tại sao và mong các bác sĩ cho biết thông tin toàn bộ loại thuốc này?
Với kiến thức, kinh nghiệm lâm sàng và điều trị, cũng như các thông tin chúng tôi có được cho thấy bạn đã dùng thuốc đúng, đủ liệu trình cho con bạn, còn vấn đề tái phát triệu chứng còn liên quan đến nhiều yếu tố như do bệnh nhân (dung nạp thuốc tốt không, có nôn không, …), do thuốc (thuốc giả, thuốc kém chất lượng) hoặc do bản thân nấm không dung nạp thuốc hoặc dung nạp không đầy đủ,…Nhân đây, chúng tôi xin giới thiệu quý bạn đọc về tổng quát thông tin viên thuốc Nystatine để bạn tham khảo và nắm bắt cách dùng thuốc một cách đầy đủ nhất.
Dạng thuốc và hàm lượng
-Kem dùng ngoài 100000 đơn vị trong 1 gam;
-Thuốc rửa 100000 đơn vị/ml;
-Mỡ dùng ngoài 100000 đơn vị/g;
-Thuốc đặt âm đạo 100000 đơn vị/viên;
-Bột: 100000 đơn vị/g; hỗn dịch 100000 đơn vị/ ml;
-Viên nén 500000 đơn vị. Mỗi đơn vị nystatin tương đương 0,0002059 mg chế phẩm chuẩn quốc tế lần 2 (1982), trong đó 1 mg chứa 4855 đơn vị.
Dược lý và cơ chế tác dụng
-Nystatin là kháng sinh chống nấm được chiết xuất từ dịch nuôi cấy nấm Streptomyces noursei, bột màu vàng, rất ít tan trong nước.
-Nystatin có tác dụng kìm hãm hoặc diệt nấm tùy thuộc vào nồng độ và độ nhạy cảm của nấm, không tác động đến vi khuẩn chí bình thường trên cơ thể. Nhạy cảm nhất là các nấm men và có tác dụng rất tốt trên Candida albicans.
-Cơ chế tác dụng: Do liên kết với sterol của màng tế bào các nấm nhạy cảm nên nystatin làm thay đổi tính thấm của màng nấm. Nystatin dung nạp tốt ngay cả khi điều trị lâu dài và không gây kháng thuốc.
-Nystatin có tác dụng chống bội nhiễm Candida albicans đường tiêu hóa trong quá trình điều trị kháng sinh. Nystatin được hấp thu kém qua đường tiêu hóa, không được hấp thu qua da hay niêm mạc khi dùng tại chỗ, thải trừ chủ yếu qua phân dưới dạng chưa chuyển hóa.
Chỉ định
-Dự phòng và điều trị nhiễm nấm Candida ở da và niêm mạc (miệng, đường tiêu hóa, âm đạo).
Chống chỉ định
-Tiền sử quá mẫn với nystatin.
Thận trọng
-Nếu có phản ứng quá mẫn xảy ra, nên ngừng thuốc ngay và có biện pháp xử lý thích hợp.
-Không chỉ định dùng cho nhiễm nấm toàn thân vì thuốc không hấp thu qua đường tiêu hóa.
-Thời kỳ mang thai
-Không có nguy cơ gì được thông báo.
-Thời kỳ cho con bú
-Nystatin không bài tiết vào sữa mẹ.
Tác dụng không mong muốn (ADR)
-Nystatin hầu như không độc và không gây mẫn cảm và dung nạp tốt ở tất cả các lứa tuổi kể cả trẻ nhỏ suy yếu và ngay cả khi dùng kéo dài.
-Ở những người bệnh mẫn cảm với candidin, dùng thuốc uống có thể gây biểu hiện dị ứng do tiêu diệt đột ngột nấm Candida và giải phóng nhiều candidin;
-Khi xảy ra phải ngừng Nystatin ngay.
-Ít gặp, 1/1000 < ADR < 1/100
-Tiêu hóa: Buồn nôn, nôn, ỉa chảy, rối loạn tiêu hóa sau khi uống thuốc, nhất là khi sử dụng liều quá 5 triệu đơn vị một ngày.
-Da: Mày đay, ngoại ban.
-Hiếm gặp, ADR < 1/1000 , gây kích ứng tại chỗ. Hội chứng Steven - Johnson.
Liều lượng và cách dùng
-Nhiễm nấm Candida đường ruột, thực quản: 500.000 hoặc 1.000.000 đơn vị/lần, 3 lần hoặc 4 lần một ngày, uống. Trẻ nhỏ: 100.+6
-000 đơn vị hoặc hơn/lần, 4 lần một ngày cho tới 14 ngày khi cần. Nystatin được dùng phối hợp với kháng sinh để ức chế sự phát triển của vi khuẩn đường ruột.
-Tổn thương niêm mạc miệng: dùng viên ngậm hoặc hỗn dịch 100.000 đơn vị/lần, 4 lần một ngày. Ðiều trị phải tiếp tục ít nhất 48 giờ sau khi hết triệu chứng quanh miệng. Nếu sau 14 ngày điều trị, vẫn còn triệu chứng, cần xem lại chẩn đoán.
-Nhiễm nấm âm đạo: 100.000 đơn vị đến 200.000 đơn vị một ngày, dùng 14 ngày dạng viên đặt hoặc dạng kem. Có thể dùng viên đặt phối hợp với metronidazol.
-Tổn thương ngoài da: Mỡ, gel, kem hoặc bột mịn 100.000 đơn vị/g, bôi 2 - 4 lần một ngày cho tới khi khỏi hẳn.
Tương tác thuốc
-Bị mất tác dụng kháng Candida albicans nếu dùng đồng thời riboflavin phosphat.
-Khi dùng nystatin theo đường uống, tránh dùng các thuốc làm thay đổi nhu động ruột, các thuốc bao niêm mạc tiêu hóa vì làm cản trở tác dụng của nystatin.
-Ðộ ổn định và bảo quản.
-Bảo quản ở nhiệt độ phòng, tránh nơi quá 400C. Giữ trong lọ kín và tránh ánh sáng.
Quá liều và xử trí.
-Rửa dạ dày, sau đó dùng thuốc tẩy và điều trị hỗ trợ thích hợp.
Thông tin qui chế
-Nystatin có trong danh mục thuốc thiết yếu Việt Nam ban hành lần thứ tư năm 1999.
-Sử dụng nystatin điều trị nấm thế nào cho hiệu quả?
-Nystatin là thuốc có tác dụng ức chế sự phát triển và diệt tế bào nấm (tùy thuộc vào nồng độ và độ nhạy cảm của nấm), làm hư màng tế bào nấm Candida nên được dùng điều trị và dự phòng các bệnh nấm do Candida ở da và niêm mạc (niêm mạc miệng, niêm mạc đường tiêu hoá, niêm mạc âm đạo). Thuốc được sản xuất dưới nhiều dạng (viên đặt, thuốc rửa, thuốc bột, hỗn dịch, viên nén...) nên rất thuận tiện khi sử dụng. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả cao khi sử dụng thuốc này cần lưu ý:
-Đối với nhiễm nấm Candida đường tiêu hoá (thực quản, ruột) nên dùng nystatin phối hợp với kháng sinh để ức chế sự phát triển của vi khuẩn đường ruột.
-Đối với tổn thương niêm mạc miệng: Dùng dạng viên ngậm hoặc hỗn dịch. Nếu sau 14 ngày điều trị vẫn còn triệu chứng cần phải khám lại.
-Nhiễm nấm âm đạo: Dùng dạng viên đặt hoặc dạng kem trong 14 ngày liên tiếp. Có thể dùng viên đặt phối hợp với metronidazon.
-Đối với nấm Candida ngoài da: Dùng các dạng thuốc mỡ, kem, gel hoặc bột mịn, bôi 2-4 lần/ngày cho tới khi khỏi hẳn.
-Nystatin hấp thu kém qua đường tiêu hoá, vì vậy không dùng nystatin điều trị nhiễm nấm toàn thân. Khi dùng nystatin theo đường uống tránh dùng các thuốc làm thay đổi nhu động ruột, các thuốc bao niêm mạc tiêu hoá vì làm cản trở tác dụng của thuốc. Trong quá trình sử dụng thuốc nếu có phản ứng quá mẫn xảy ra như: dị ứng, buồn nôn, tiêu chảy, rối loạn tiêu hoá sau khi uống thuốc...) nên ngừng thuốc.