|
Một số rối loạn ở da niêm mạc khi thời tiết thay đổi cần phân biệt với bệnh da do ký sinh trùng
Khi thời tiết trở nên thay đổi ẩm hơn, điều đó có nghĩa là tăng độ ẩm trong không khí. Điều đó gây ra tình trạng các lỗ chân lông trên da mở ra và tạo ra cho da dễ nhạy cảm với các chất bẩn, dầu nhớt và chất dị nguyên. Độ ẩm quá cao có thể gây ra các vấn đề như mụn trứng cá, viêm da, nứt da, chàm da và phản ứng dị ứng trên da con người. Hơn nữa, một số yếu tố có thể ảnh hưởng lên quá trình sinh chất nhờn như thuốc dùng đường toàn thân, sinh tổng hợp androgen dưới da, thuốc thoa ngoài da, nhiệt độ trên da, tia xạ, tâm thần kinh, nội tiết tố, bệnh lý, trạng thái giữ nước hay quá trình chúng ta cấp nước và cấp ẩm cho da (skin hydration), tiết mồ hôi, vị trí của da, nhịp sinh học hàng ngày (circadian rhythm), kiểm soát đối phó từ lượng lipid trên bề mặt da, phản ứng tự nhiên từ hệ thống thần kinh giao cảm và được gợi ra bởi cảm giác lạnh, sợ hãi hoặc trải nghiệm giật mình (piloerection). Thời tiết thay đổi, đặc biệt trời “nồm ẩm” những ngày cuối xuân đầu hè vừa qua là một trong những nguyên nhân khiến nhiều bệnh/ rối loạn về da-niêm mạc tăng lên, nhất là bệnh do vi khuẩn, vi nấm trên da, kể cả da, niêm mạc và tóc, móng (trong đó có nấm thân mình, nấm bẹn, nấm kẽ, nấm tóc, nấm móng) dẫn đến viêm da bội nhiễm, viêm da dầu nặng hơn, bệnh do cái ghẻ hoặc do ngoại ký sinh động vật chân khớp Demodex spp.,...Do đó, dưới tác động của thời tiết thay đổi thì những căn bệnh về da-niêm mạc khi thời tiết nồm ẩm gây ảnh hưởng lớn đến cuộc sống, sinh họat người bệnh. Điều đặc biệt, nhiều bệnh nhân chủ quan hoặc không có điều kiện đi khám đã dần nặng hơn, nên đến khi thăm khám và chữa trị tốn nhiều tiền và mất thời gian nằm viện. 
Hình 1. Các yếu tố có thể ảnh hưởng lên sự tăng tiết bả nhờn trên da gây rối lọan da
Có những trường hợp nhìn thấy trên lâm sàng, bác sĩ đã từng tiếp nhận và đối mặt những trường hợp nhiễm khuẩn, chốc lây, viêm da toàn thân, viêm nang lông nặng, nhất là trên các bệnh lý nền như đái tháo đường, suy thận, lao phổi, suy giảm miễn dịch, đag điều trị ung thư,hoặc biến chứng nặng viêm da do nấm da đồng thời, bệnh nhân bị thương tổn bội nhiễm có thể còn ảnh hưởng đến nhiều cơ quan phủ tạng bên trong như thận-tiết niệu, hoặc thậm chí gây rụng tócchỏm, mảng hay hoàn toàn vùng da đầu đó. Hơn thế nữa, việc thưởng tổn và chẩn thương da cũng là vấn đề cần quan tâm trong mùa hè này và một số yếu tố có thể góp phần vào tình trạng tổn thương da, như là nguồn nước cung cấp sinh hoạt hàng ngày, đông đúc dân cư, hế độ vệ sinh, độ ẩm, cái ghẻ lưu hành trong môi trường đông đúc như nhà trẻ, mẫu giáo, khu công nghiệp, khu ở tập thể, các loài côn trùng có thể đốt, viêm da mủ, nấm da, thương tổn da chấn thương, suy thận cấp,… 
Hình 2. Các yếu tố góp phần gây thương tổn da niêm mạc từ bên ngoài
Điều này cho thấy, chúng ta - nhân viên y tế và thầy thuốc lâm sàng nên lưu ý người mắc bệnh về da cần giữ gìn vệ sinh cá nhân, không mặc quần áo khi còn ẩm ướt, không dùng chung quần áo với người khác, tránh tiếp xúc với những vật nuôi nhiễm bệnh như chó, mèo,khi có dấu hiệu hay triệu chứng bất thường về da-niêm mạc cần đến cơ sở y tế chuyên khoa da liễu và ký sinh trùng để được thăm khám và điều trị sớm, tránh tình trạng phát sinh các biến chứng và lan rộng hay lây nhiễm nhiều hơn. 
Hình 3. Một số tình trạng viêm da tiếp xúc và mày đay hay côn trùng đốt hay gặp trên lâm sàng
Dưới sự biến đổi khí hậu toàn cầu, không như trước đây các thời tiết nóng ẩm chủ yếu xảy ra tại các tỉnh phía Bắc thì nay sự thay đổi thời tiết này đã hiện diện trên phạm vi cả nước với tình trạng thời tiết cực đoan, không những da tăng bệnh lý tim mạch hay hô hấp mà ngay cả bệnh lý da niêm mạc cũng là nguyên nhân đưa bệnh nhân đi khám tại các CSYT chuyên khoa da liễu và ký sinh trùng khá nhiều, các nguyên nhân gia tăng các bệnh về da do vi khuẩn, vi nấm, virus gây mụn trứng cá, viêm da cơ địa, chàm bội nhiễm, viêm da do Demodex spp. do điều kiện các lỗ trên da mở ra và điều kiện, môi trường trên da thuận lợi cho các vi sinh vật phát triển. Bên cạnh đó, cần lưu ý rằng khi vào mùa hè ẩm ướt và khó chịu như trên, sốt virus cũng thường có dấu hiệu bùng phát mạnh nên mọi người cần có biện pháp đề phòng. 
Hình 4. Độ ẩm tăng có thể làm tăng các nhiễm trùng da với nhiều loại vi sinh vật
Hình 5. Trẻ em và người lớn đều có thể mắc bệnh lý nhiễm trùng da do vi khuẩn và ký sinh trùng
Ngoài các bệnh liên quan đến hô hấp (cảm, cúm, viêm phế quản, viêm phổi), thời tiết cực đoan cũng dễ gây những bệnh lý tiêu hóa như tiêu chảy do vi khuẩn, vi nấm phát triển mạnh trong đồ ăn, thức uống như virus rota, bệnh sởi, thủy đậu, viêm da cũng là những loại bệnh dễ lây lan và xuất hiện nhiều vào thời điểm này. Biểu hiện lâm sàng của nấm da hay gặp là các đám tròn, đỏ, ranh giới rõ, bờ đa cung, có thể có mụn nước nhỏ ở bờ viền. Khi chà xát, gãi nhiều hoặc dùng thuốc bôi không thích hợp (bôi acid, corticoid, pin đèn…), tổn thương có thể bị viêm trợt, chảy dịch, có khi có mủ, không còn rõ bờ viền. Dù không rõ ràng và theo quy luật, nhưng các chuyên gia điều trạ có tổng kết và đưa ra nhận xét rằng 3 nhóm bệnh chính hay đặc trưng theo mùa hè là nhóm bệnh lý về da niêm mạc, nhóm bệnh lý ở đường hô hấp, nhóm bệnh ở tiêu hóa. Thời tiết thay đổi, ẩm tăng cộng thêm hanh khô, khi độ ẩm tăng cao sẽ tạo điều kiện thuận lợi để nhiều loại virus, vi khuẩn, vi nấm, ký sinh trùng phát triển quần thể của chúng tăng lên theo, dễ lây lan qua đường hô hấp, tiêu hóa và da niêm mạc. Do đó, những bệnh cấp tính hay một số bệnh về đường hô hấp, tiêu hóa, da-niêm mạc cũng tăng đột biến trong mùa này. Do vậy, không chỉ quản lý và điều trị người bệnh mà còn phải quản lý bệnh nhân, truyền thông giáo dục sức khỏe coh bệnh nhân tránh lây lan, lây chéo trong môi trường sống, sinh hoạt chung. Một số trường hợp cần phải cách ly y tế để tránh nhiễm chéo qua đường không khí và tiếp xúc trực tiếp. Với trường hợp nặng sẽ buộc phải nhập viện điều trị, còn trường hợp nhẹ có thể điều trị ngoại trútheo bác sĩ hướng dẫn theo dõi, điều trị tại nhà. Đáng chú ý, người có cơ địa dị ứng, tiền sử hen phế quản rất dễ lên cơn hen trong thời tiết này do tác động của không khí ẩm, lại thêm tác nhân vi nấm ở ngay trong nhà khiến cơn hen bùng phát. 
Hình 6. Một số thương tổn da thường gặp ở người lớn và trẻ em | Nguồn: Dermatologie, 2019
Phòng bệnh da khi thời tiết chuyển mùa Nhằmphòng và ngăn ngừa tối đa sự xuất hiện các bệnh da niêm mạc nói chung trong thời tiết giao mùa này,các nhân viên y tế chuyên khoa thường khuyến cáo cho bệnh nhân và cộng đồng thực hiện các biện pháp sau: 1.Hàng ngày, sau khi ra đường và nhất là ở nơi có nhiều khói bụi, nơi đông người về, bạn cần làm sạch da để tránh bụi tích tụ trên da, không nhất thiết phải rửa với sữa rửa mặt mà có thể dùng xà phòng rửa mặt bình thường cũng được. Mỗi ngày bạn chỉ cần rửa bằng sữa rửa mặt từ 2-3 lần (nếu có thể); 2.Để giữ cho mặt không bị mụn và bị nhiễm khuẩn, bạn cần giữ sạch khăn rửa mặt; thay vỏ gối, vỏ chăn ga thường xuyên và nhớ giữ cho vỏ gối, chăn, ga luôn sạch sẽ, khô ráo; 3.Việc trang điểm và tẩy trang cũng nên đúng cách và lựa chọn các sản phẩm đúng có chất lượng để dùng không hại sức khỏe da, không gây kích ứng da; 4.Tuyệt đối không mặc quần áo khi còn đang ẩm (sau tắm hay làm việc thường xuyên ra mồ hôi). Hãy đảm bảo phơi hoặc sấy khô quần áo trước khi mặc, nhất là đồ lót (quần lót và áo lót), đặc biệt đối với trẻ em vì trời ẩm khiến quần áo sau giặt thường thiếu nắng, lâu khô khi mặc trên người dễ gây ngứa rát trên davì nguy cơ nhiễm vi sinh vật phổ biến; 5.Ban cũng cần thường xuyên vệ sinh nhà ở, môi trường sống sạch sẽ, giữ cho môi trường khô thoáng, hạn chế mở cửa nhiều thời gian trong ngày để hơi ẩm tràn vào nhà, có thể sử dụng điều hòa hoặc máy hút ẩm để hút hơi ẩm trong không khí trong nhà; 6.Cần ăn uống đầy đủ thành phần trong khung dinh dưỡng, đủ các chất, bổ sung rau củ, các loại hoa quả để tăng sức đề kháng cơ thể, giúp da niêm mạc khỏe mạnh, chống lại các tác nhân vi sinh vật gây bệnh; 7.Uống đủ nước mỗi ngày, hạn chế ăn các đồ cay nóng cũng là cách để phòng tránh các bệnh về da; 8.Hạn chế dùng các chất kích thích, gia vị nhiều không tốt cho da và sức khỏe nói chung; 9.Không nên tự ý hoặc nghe theo các bài thuốc trên “Bác sỹ google” mà tự ý dùng để làm tổn hại đến da và vi sinh vật dễ xâm nhập vào không tốt cho da-niêm mạc; 10.Khi xuất hiện các triệu chứng của các bệnh về da-niêm mạc như viêm da, phản ứngdị ứng, mẩn đỏ kéo dài, ngứa, mày đay cấp và mạn tính… bạn không nên tự ý mua thuốc về điều trị để rồi gánh lấy các hậu quả khó lường, thậm chí suy đa tạng và tử vong. Bạn cần có sự tư vấn của bác sĩ; 11.Trời nóng ẩm, ả người lớn và trẻ em đều có thể ra nhiều mồ hôi vào ban đêm và ban ngày, khó ngủ hơn, nên sức đề kháng cũng kém hơn.Vì vậy, cần lau mồ hôi kịp thời và mặc đồ thoáng mát, tránh tình trạng ủ ấm quá sẽ ra nhiều mồ hôi và thấm ngược lại vào cơ thể gây viêm phổi và tạp điều kiện thuận lợi cho tác nhân vi sinh vật phát triển; 12.Khi da bạn tiết nhiều dầu nhưdo nội tiết, căng thẳng, di truyền, hay do độ ẩm tăng có thể làm tắc nghẽn lỗ chân lông và dẫn đến nổi mụn trứng cá, nhưng dầu cũng có những lợi ích nhất định đối với da.Để kiểm soát da dầu nhờn, nên rửa mặt mỗi sáng, tối và sau khi tập thể dục. Không nên chà xát quá da quá mạnh khi rửa mặt, nếu chà xát da có thể gây kích ứng và làm tồi tệ hơn tình trạng da. Sử dụng sửa rửa mặt tạo bọt nhẹ nhàng. Nhiều người cho rằng cần phải rửa mặt mạnh để giảm dầu thừa trên da. Tuy nhiên, sử dụng sữa rửa mặt quá mạnh có thể gây kích ứng da và kích thích sản xuất dầu tăng lên. Da dầu vẫn nên thoa kem dưỡng ẩm hằng ngày để giữ nước cho da vẫn rất quan trọng. Để tiết kiệm thời gian và bảo vệ làn da của bạn khỏi tia cực tím có hại của mặt trời, hãy tìm loại kem dưỡng ẩm có chứa chất chống nắng phổ rộng với SPF từ 30 trở lên. 13.Kem chống nắng giúp ngăn ngừa tác hại của ánh nắng mặt trời có thể dẫn đến nếp nhăn, để ngăn ngừa mụn, dùng kem chống nắng có chứa oxit kẽm và titanium dioxide và không sử dụng kem chống nắng có chứa hương liệu hoặc dầu. Người có làn da dầu không nên sử dụng chất tẩy rửa gốc dầu hoặc cồn. Không để lớp trang điểm khi đi ngủ, không chạm vào da mặt của bạn suốt cả ngày để tránh lây lan bụi bẩn, dầu và vi khuẩn từ tay lên mặt. 14.Cuối cùng, làn da của mỗi người là khác nhau và không có phương pháp chăm sóc da chung nào phù hợp có tất cả mọi người. Nếu bạn lo lắng về một làn da tiết quá nhiều dầu hay làn da dầu đi kèm tình trạng mụn ẩn, mụn viêm, bạn nên đến các cơ sở chuyên khoa để được các bác sĩ trực tiếp thăm khám và điều trị. 
Hình 7. Nhiễm vi nấm trên da mặt là bệnh thường thấy, khiến khó chịu, nhất là ở nơi có chất sừng
như da, lông, tóc, móng. Các dạng nấm thường gặp như nấm ở tóc, vùng râu cằm, nấm thân mình
(nách, bẹn, kẽ tay chân, nấm nông lang ben…), nấm móng tay, chân…
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.https://nhandan.vn/phong-ngua-cac-benh-da-lieu-trong-mua-nom-am. Phòng ngừa các bệnh da liễu trong mùa nồm ẩm 2.https://suckhoedoisong.vn/7-cach-phong-benh-ve-da-khi-nom-am-can-lam-ngay 3.N Goad, D J Gawkrodger (2016). Ambient humidity and the skin: the impact of air humidity in healthy and diseased states. J Eur Acad Dermatol Venereol, 2016 Aug;30(8):1285-94. 4.https://orlandodermatologycenter.com/Dermatologist’s Advice: How Humidity Affects Skincare. 5.https://www.asarchcenter.com/ Is Humidity Good For Skin?
|
TRANG CHỦ
Thông điệp về Ngày Sốt rét thế giới 25-4 (World Malaria Day)
Ngày Sốt rét thế giới-Ngày Chăm sóc sức khỏe toàn cầu (World malaria day – A day to make the world care)
