Hiện nay một số gia đình có sở thích nuôi chó ở trong nhà và sống với nó một cách gần gũi, thân thiện. Theo ước tính, cả nước có khoảng 7 triệu con chó nhà sống gần người, ngoài khả năng lây truyền bệnh dại, chúng còn là vật có thể lây lan ký sinh trùng ký sinh trên cơ thể của nó sang cho người để gây bệnh. Bình thường giun đũa người (Ascaris lumbricoides) sống ký sinh ở người và giun đũa chó (Toxocara canis) sống ký sinh ở chó. Nếu con người sống gần gũi, tiếp xúc, chơi đùa thân mật với chó thì loại giun đũa chó có khả năng xâm nhập lạc chủ sang người. Ở cơ thể người nó không phát triển thành giun trưởng thành mà chỉ tồn tại ở dạng ấu trùng gây nên hội chứng ấu trùng di chuyển (Larva migrans) có biểu hiện bệnh lý lâm sàng đa dạng, phức tạp.
Sự sinh trưởng của giun đũa chó
Toxocara canis là loại giun đũa của chó. Giun trưởng thành sống ký sinh ở ruột non và vật chủ chính của nó là chó nhà. Hình thể giun đũa của chó rất giống giun đũa của người (Ascaris lumbricoides) nhưng nhỏ hơn, dài khoảng từ 4 đến 10 cm. Giun cái đẻ ra trứng, trứng theo phân được đào thải ra ngoại cảnh, sau vài tuần phát triển ở ngoại cảnh mới hình thành phôi, khi đó mới có khả năng lây nhiễm. Nếu chó nuốt phải trứng, trứng sẽ phát triển vòng đời giống như trứng giun đũa người. Nếu chó mẹ đang có thai nuốt phải trứng, ấu trùng giun đũa chó sẽ vào bào thai rồi phát triển thành giun trưởng thành của con chó con mới đẻ.
 |
Toxocara canis. Nguồn: AAP |
Người có thể là vật chủ bất thường, nếu người nuốt phải trứng giun đũa chó thì trứng sẽ phát triển thành ấu trùng, ấu trùng xuyên qua thành mạch máu ở ruột, theo hệ tuần hoàn máu lên gan, phổi và các cơ quan khác như não, thận ... và chúng không thể phát triển thành giun đũa chó trưởng thành. Ấu trùng giun đũa chó ký sinh ở các cơ quan sẽ tạo nên các khối u (granuloma) ở những chỗ nó đi qua, ấu trùng có thể sống tới môt vài năm hay hơn. Trẻ em chỉ cần nhiễm vài chục ấu trùng là đã có thể sinh ra rất nhiều u hạt (granuloma). Ấu trùng giun đũa chó ký sinh ở các cơ quan nội tạng của người là nguyên nhân gây nên những trường hợp bệnh lý cho người.
Triệu chứng khi bị nhiễm ấu trùng giun đũa chó và chẩn đoán bệnh
Khi bị nhiễm ấu trùng giun đũa chó, bệnh nhân thường thấy xuất hiện các triệu chứng bệnh lý như sốt bất thường, biếng ăn, gầy còm, nổi mẫn, dị ứng, rối loạn tiêu hóa, đau xương khớp, gan sưng to, đau ... có thể xuất hiện hội chứng Loeffler biểu hiện lâm sàng giống như bệnh lao với các triệu chứng ho khan, đau ngực, bạch cầu ái toan tăng cao có thể tới 40% hoặc hơn, chụp X quang tim-phổi có hình ảnh thâm nhiễm giống lao nhưng hình ảnh này tự mất đi sau 1 đến 2 tuần mà không cần điều trị gì. Triệu chứng lâm sàng thường gặp ở trẻ em đa số có biểu lộ thần kinh, nhiều nhất là bị nhức đầu, động kinh, tiếp theo là bầm tím da.
Việc chẩn đoán bệnh trên thực tế thường khó khăn, cần có sự kết hợp các yếu tố về mặt lâm sàng, bệnh học, dịch tễ, xét nghiệm cận lâm sàng, kết quả huyết thanh học và kết quả điều trị. Việc chẩn đoán bệnh có thể bị nhầm lẫn với bệnh sán lá gan hoặc các trường hợp bệnh lý khác của đường gan, mật. Nếu có khối u hạt ở trong mắt, có thể nhầm với bệnh lý của các khối u độc ở võng mô. Trong chẩn đoán bệnh ấu trùng giun đũa chó, có thể căn cứ vào các dấu hiệu như xét nghiệm máu có bạch cầu ái toan tăng cao 60 đến 80% kéo dài nhiều năm, sinh thiết (biopsy) gan ở các khối u hạt (granuloma) có thể thấy ấu trùng giun đũa chó Toxocara canis. Nếu là trẻ em thì ghi nhận trẻ thường hay chơi với chó, nghịch bẩn đất hoặc ăn uống bẩn. Thử phản ứng miễn dịch với kháng nguyên Toxocara canis sẽ cho kết quả dương tính. Do triệu chứng lâm sàng bệnh ấu trùng giun đũa chó dễ bị nhầm lẫn với các bệnh khác nên trong việc chẩn đoán bệnh, cần thiết phải có sự hỗ trợ tích cực của các xét nghiệm cận lâm sàng và sự tham gia hội chẩn, tư vấn của các bác sĩ chuyên khoa ký sinh trùng. Bệnh ấu trùng giun đũa chó phân bố rộng rãi ở các nước trên thế giới kể cả Việt Nam nên trong những năm gần đây, các cơ sở khám chữa bệnh đã ứng dụng kỹ thuật miễn dịch hấp phụ gắn men với kháng nguyên ngoại tiết-phân tiết từ ấu trùng giai đoạn 2 của Toxocara canis và đã phát hiện được bệnh ấu trùng giun đũa chó Toxocara canis ký sinh ở các bệnh nhân trẻ em, kể cả người lớn.
Điều trị và phòng bệnh
 |
Thuốc điều trị giun Albendazole |
Mặc dù việc chẩn đoán bệnh không dễ dàng nhưng khi chẩn đoán được xác định, bệnh nhiễm ấu trùng giun đũa chó Toxocara canis được điều trị đơn giản bằng thuốc Thiabendazole 25-50 mg/kg trọng lượng cơ thể/7 đến 10 ngày, kèm theo thuốc corticoides liệu pháp và kháng histamin. Hiện nay các cơ sở khám chữa bệnh thường dùng loại thuốc điều trị giun khá phổ biến là Albendazole 10 mg/kg trọng lượng cơ thể trong 1 ngày. Thời gian điều trị có thể thay đổi tùy theo biểu hiện bệnh lý và sự tiến triển của bệnh, thường từ 5 đến 28 ngày, trung bình là 10 ngày. Kết quả đáp ứng điều trị tốt có thể đạt tới 96%.
Việc phòng bệnh ấu trùng giun đũa chó được thực hiện bằng các biện pháp giống các bệnh truyền nhiễm khác như truyền thông giáo dục sức khỏe để mọi người nâng cao nhận thức, chuyển đổi ý thức và hành vi giữ gìn vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm, hướng dẫn cho trẻ em ăn ở vệ sinh, sạch sẽ. Không cho trẻ em chơi đùa với chó, người lớn cũng không nên tiếp xúc thân mật với chó quá nhiều. Một biện pháp khác cũng không kém phần quan trọng để phòng bệnh ấu trùng giun đũa chó là điều trị tẩy giun đũa định kỳ cho chó nuôi trong nhà nhằm làm giảm tỷ lệ và cường độ nhiễm giun, góp phần làm giảm ô nhiễm môi trường sống. Điều cần nhớ để cảnh giác trong việc phòng bệnh dựa theo nghĩa đen của câu tục ngữ thường nói là “chơi với chó, chó liếm mặt”, ở trường hợp này là “chơi với chó dễ có cơ hội bị nhiễm bệnh ấu trùng giun đũa của chó”.