Hiểu biết về đái tháo đường
Đái tháo đường là một bệnh mạn tính xảy ra hoặc là khi tuyến tuỵ không sản xuất đủ insulin hoặc là khi cơ thể sử dụng không hiệu quả insuline mà nó sản xuất. Insulin là một hormon điều hoà đường huyết. Tăng glucose máu, hay tăng đường huyết, là một ảnh hưởng phổ biến của bệnh đái tháo đường không kiểm soát và theo thời gian dẫn đến những tổn thương nghiêm trọng đến nhiều hệ thống trong cơ thể, đặc biệt là hệ thần kinh và mạch máu. 347 triệu người trên thế giới bị đái tháo đường (1). Năm 2004, ước tính có 3,4 triệu người chết do các biến chứng của đường huyết cao tăng nhanh (2). Một số lượng người chết tương tự do đái tháo đường vào năm 2010. Hơn 80% số ca chết do đái tháo đường ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình (3)
Đái tháo đường typ1
Đái tháo đường typ 1 (trước đây được biết là thể lệ thuốc insulin, khởi phát ở người trẻ hay trẻ em) đặc trưng bởi sản xuất insulin thiếu hụt và đòi hỏi bổ sung insulin hàng ngày. Nguyên nhân của đái tháo đường typ1 là không được biết và không thể phòng ngừa được với những hiểu biết hiện nay. Các triệu chứng bao gồm sự bài tiết nước tiểu nhiều (đa niệu), khát, đói liên tục, sút cân, rối loạn trường nhìn và mệt mỏi. Những triệu chứng này có thể xảy ra đột ngột.
Đái tháo đường typ 2
Đái tháo đường typ 2 ( trước đây được biết là thể không lệ thuộc insulin hay khởi phát ở người lớn) do sử dụng insulin không hiệu quả của cơ thể. Đái tháo đường typ 2 bao gồm 90% người bị đái tháo đường trên thế giới(5), và phần lớn là kết quả của sự tăng cân nặng và không hoạt động thể lực. Các triệu chứng có thể như các triệu chứng của đái tháo đường typ 1, nhưng thường ít nổi trội. Kết quả là, bệnh có thể được chẩn đoán một vài năm sau khởi phát ,và những biến chứng tức thì đã xuất hiện.
Đái tháo đường ở bệnh nhân mang thai
Đái tháo đường ở bệnh nhân mang thai là sự tăng đường huyết với sự khởi phát hay được ghi nhận trong thời kỳ mang thai. Các triệu chứng củađái tháo đường ở bệnh nhân mang thai là tương tự các triệu chứng của đái tháo đường typ 2. Đái tháo đường ở bệnh nhân mang thai thường được chẩn đoán phổ biến nhất thông qua sàng lọc trước khi sinh nở hơn là ghi nhận các triệu chứng.
Rối loạn dung nạp Glucose (IGT) và rối loạn đường máu nhanh (IFG)
Rối loạn dung nạp Glucose và rối loạn đường máu nhanh là các tình trạng trung gian trong thời kỳ chuyển tiếp giữa bình thường và bệnh lý. Người có IGT và IFG là thuộc nhóm có nguy cơ cao của đái tháo đường typ 2 ,mặc dầu điều này là không chắc xảy ra.
Các hậu quả phổ biến của đái tháo đường
Theo thời gian, đái tháo đường có thể làm thương tổn tim, mạch máu, mắt, thận, và thần kinh. Đái tháo đường làm gia tăng nguy cơ bệnh tim và đột quỵ. 50% số người bị đái tháo đường chết do bệnh tim mạch (chủ yếu là bệnh tim và đột quỵ) (6).Cùng với giảm lưu lượng máu, bệnh lý thần kinh (thương tổn thần kinh)ở chân làm gia tăng nguy cơ loét chân , nhiễm trùng và cuối cùng là cưa chân. Bệnh lý võng mạc do đái tháo đường là nguyên nhân quan trọng gây ra mù loà, và xảy ra như là hậu quả của những tổn thưởng tích tụ trong một thời gian dài lâu đến các mạch máu nhỏ trong võng mạc. Một phần trăm bệnh nhân mù loà trên thế giới có sự đóng góp của bệnh đái tháo đường (7). Đái tháo đường nằm trong số nguyên nhân dẫn đầu đưa đến suy thận (4). Nguy cơ chết trong số những người bị đái tháo đường ít nhất gấp đôi so với những người cùng thời với họ mà không bị đái tháo đường (8)
Làm thế nào để giảm sự bùng phát của bệnh đái tháo đường
Phòng ngừa
Lối sông đơn giản đã được chứng tỏ có hiệu quả trong phòng ngừa hay làm chậm trể sự khởi phát của bệnh đái tháo đường typ 2. Để giúp phòng ngừa đái tháo đường typ 2 và các biến chứng của nó, mọi người nên đạt được và duy trì cân nặng của cơ thể; duy trì hoạt động thể lực- ít nhất 30 phút, hoạt động thể lực trung bình và đều đặn hàng ngày. Các hoạt động nhiều hơn là được đòi hỏi để kiểm soát cân nặng; ăn một chế độ ăn lành mạnh có 3 hay bốn bữa với trái cây và thực vật một ngày và giảm sự thu nhận đường và các chất béo bão hoà; tránh dùng thuốc lá- hút thuốc làm gia tăng nguy cơ các bệnh tim mạch.
Chẩn đoán và điều trị
Chẩn đoán sớm có thể được thực hiện thông qua các xét nghiệm máu tương đối không đắt tiền.Điều trị đái tháo đường liên quan đến làm giảm đường huyết và mức độ của các yếu tố nguy cơ được biết khác mà nó gây ra tổn thương mạch máu. Ngừng hút thuốc lá cũnglà quan trọng đế tránh các biến chứng. Các giải pháp ngăn chặn bao gồm tiết kiệm chi phí và mang tính khả thi ở các quốc gia đang phát triển bao gồm kiểm soát đường máu ở mức trung bình. Người bị đái tháo đường typ 1 đòi hỏi sử dụng insulin, người bị đái tháo đường typ2 có thể điều trị với thuốc uống nhưng cũng có thể đòi hỏi sử dụng insulin; kiểm soát huyết áp, chăm sóc chân. Các giải pháp tiết kiệm chi phí khác bao gồm sàng lọc và điều trị bệnh lý võng mạc ( nguyên nhân gây ra mù mắt); kiểm soát lipit máu (mỡ máu) ( điều hoà mức cholesterol); sàng lọc sớm các dấu hiệu của bệnh thận liên quan đến đái tháo đường. Các biện pháp này phải được sự hỗ trợbởi một chế độ ăn lành mạnh, hoạt động thể lực đều đặn , duy trì cân nặng của cơ thể và tránh sửdụng thuốc lá.
Đáp ứng của Tổ chức Y tế thế giới
Tổ chức y tế thế giới thúc đẩy và hỗ trợ sự chấp thuận các biện pháp hiệu quả trong giám sát, phòng ngừa và khống chế đái tháo đường và các biến chứng của nó, đặc biệt ở các quốc gia có mức thu nhập thấp và trung bình. Để làm việc này,Tổ chức y tế thế giới cung cấp các hướng dẫn khoa học cho việc phòng ngừa đái tháo đường, phát triển các quy tắc và chuẩn hoá công tác chẩn đoán và chăm sóc bệnh đái tháo đường; xây dựng ý thức về bệnh dịch đái tháo đường , bao gồm cộng tác với liên đoàn đái tháo đường quốc tế trong dịp kỷ niệm ngày thế giới phòng chống bệnh đái tháo đường (14 tháng 11); tổ chức giám sát bệnh đái tháo đường và các yếu tố nguy cơ.
Chiến lược toàn cầu của Tổ chức Y tế thế giớivề chế độ ăn kiêng, hoạt động thể lực và các yếu tố sức khoẻ: hoạt động phòng chống bệnh đái tháo đường của Tổ chức Y tế thế giới tập trung vào cách tiếp cận quần thể diện rộng để thúc đẩy chế độ ăn lành mạnh và hoạt động thể lực đều đặn, từ đó làm giảm sự gia tăng vấn đề tăng trọng và béo phì trên toàn cầu.