Trong thực tế hiện nay, cũng như trong thực hành lâm sàng và điều trị cho thấy không phải lúc nào người lấy máu và xét nghiệm máu, đặc biệt là xét nghiệm máu thủ công và soi dưới kính hiển vi để đếm các tế bào máu hoặc tìm kí sinh trùng sốt rét qua lam nhuộm giêm sa, có thể vì áp lực công việc cũng có thể vì thời gian không cho phép, nên họ thường không điểm qua các thông tin về các tế bào máu bất thường khác mà trong lúc di chuyển sa trượt họ có thể nhìn thấy nhưng không trả lời hoặc bỏ qua (các hình ảnh đó dù nhỏ nhưng rất quan trọng và có ý nghĩa trong chẩn đoán bệnh chính hoặc bệnh kèm). Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi muốn chia sẻ một số thông tinmà có thể một người xét nghiệm viên có thể gặp phải khi xét nghiệm lam máu (nhuộm hoặc chưa nhuộm).
Nhóm tác giả gồm David C. Dugdale (Đơn vị nghiên cứu y khoa tổng quát, đại học y khoa Washingto), David Zieve (giám đốc y khoa) đã nghiên cứu và cho biết một số khía cạnh liên quan đến xét nghiệm lam máu và một số vấn đề hoặc yếu tố can thiệp, hoặc hình ảnh dễ nhầm lẫn với hình thể ký sinh trùng sốt rét, hoặc một số bệnh lý liên quan,… và chúng tôi cũng đã tham khảo một số thông tin từ Newland J. The peripheral blood smear. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 161. Nhằm chia sẻ một số hình ảnh tác nhân gây bệnh qua trang mạng JavaScript.
Làm thế nào và ý nghĩa việc lấy máu xét nghiệm?
Máu có thể được lấy ở đầu ngón tay, gót chân (trẻ em) hoặc vùng khủy tay (lấy máu tĩnh mạch). Vùng định lấy phải được lau sạch se bằng thuốc sát trùng. Máu được lấy vào trong một ống tube hoặc cho thẳng vào trên lam máu để xét nghiệm. Máu được gởi đến la bô xét nghiệm hoặc do nhân viên y tế thực hiện xét nghiệm tại chỗ, hoặc ở những nơi có máy xét nghiệm công thức máu kèm theo xác định rồi trả lời kết quả ký sinh trùng sốt rét tự động.
Lam máu chỉ ra số lượng bạch cầu, các tế bào máu khác và cả ký sinh trùng sốt rét rõ ràngdưới lam máu nhuộm giêm sa. Máu được lấy để kiểm tra xét nghiệm tổng thể chung để giúp chẩn đoán nhiều bệnh lý khác nhau, hoặc phát hiện một số rối loạn về máu bất thường. Khi đó, chúng ta tiếp tục khảo sát thêm một số xét nghiệm khác để hướng đến bệnh (các rối loạn liên quan đến bệnh máu, ung thư, bệnh bạch cầu, bệnh hemoglobine,…), hoặc giám sát các tác dụng ngoại ý của thuốc.
Kết quả bình thường
Các tế bào hồng cầu bình thường có cùng kích thước nhau và cùng độ đậm màu sắc với nhau và có một vùng màu hơi nhạt ở giữa. Các lam máu được xem là bình thường nếu có:
·Sự xuất hiện các tế bào bình thường;
·Sự khác biệt của các tế bào bạch cầu bình thường.
Khoảng giá trị bình thường có thể hơi thay đổi giữa các la bô hoặc phòng xét nghiệm. Hãy báo cho bác sĩ biết và nhận được về ý nghĩa của các kết quả xét nghiệm, đặc biệt.
Các kết quả xét nghiệm bất thường có nghĩa là bất thường về hình thái học, màu sắc, kích cỡ hoặc lớp áo phủ về hồng cầu. Một số bất thường có thể chia ra theo 4 cấp độ khác nhau:
·1+ có nghĩa là 25% số tế bào bị ảnh hưởng;
·2+ có nghĩa là 50% số tế bào bị ảnh hưởng;
·3+ có nghĩa là 75% số tế bào bị nhiễm;
·4+ có nghĩa là tất cả tế bào bị ảnh hưởng
·Sự xuất hiện các tế bào đích (target cells) có thể do:
·Giảm đi tính dễ vỡ do thẩm thấu;
·Thiếu đi một loại enzyme gọi là lecithin cholesterol acyl transferase;
·Bất thường về bệnh do hemoglobin (hemoglobinopathies);
·Thiếu sắt;
·Bệnh gan;
·Cắt bỏ lách;
·Thalassemia
Sự có mặt của các tế bào hình cầu (spherocytes) có thể do:
·Thiếu máu tan máu tự miễn;
·Bệnh lý hồng cầu hình cầu di truyền;
·Tăng tính dễ vỡ hồng cầu do thẩm thấu;
Sự xuất hiện của các tế bào hình elip (elliptocytes) có thể là một dấu hiệu của bệnh lý hồng cầu hình elip di truyền (hereditary elliptocytosis) hay bệnh (hereditary ovalocytosis);
Sự xuất hiện các tế bào mảnh vỡ (fragmented cells_schistocytes) có thể do:
·Bệnh do van tim nhân tạo;
·Đông máu nội mạch rải rác;
·Hội chứng tan máu do tăng u rê máu (HUS);
·Bệnh do thiếu máu tan máu vi mạch (Microangiopathic hemolytic anemia);
·Bệnh xuất huyết giảm thiểu cầu (Thrombotic thrombocytopenic purpura (TTP);
Sự xuất hiện của một loại tế bào hồng cầu chưa trưởng thành gọi là nguyên bào bất thường ( normoblast) có thể do:
·Ung thư có thể lan rộng đến tủy xương;
·Bệnh Erythroblastosis fetalis;
·Thiếu máu Leukoerythroblastic anemia (myelophthisis process)
·Bệnh lao kê;
·Bệnh xơ tủy (Myelofibrosis);
·Cắt lách;
·Tan máu nặng;
·Bệnh Thalassemia
Sự xuất hiện các tế bào burr cells (echinocytes) có thể chỉ ra:
·Tăng u rê máu;
·Sự xuất hiện các tế bào spur cells (acanthocytes) có thể chỉ ra:
·Abetalipoproteinemia
·Bệnh lý về gan nặng.
·Sự xuất hiện các tế bào hình giọt nước (teardrop-shaped cells) có thể chỉ ra:
·Thiếu máu nguyên bào hồng bạch cầu (Leukoerythroblastic anemia);
·Xơ tủy;
·Thiếu sắt nghiêm trọng;
·Thiếu máu do Thalassemia major
Sự xuất hiện của các thể Howell-Jolly bodies có thể chỉ ra:
·Loạn sản tủy;
·Sau cắt lách;
·Thiếu máu hồng cầu hình liềm.
Sự xuất hiện của các vật thể Heinz có thể chỉ ra:
·Bệnh Alpha thalassemia
·Thiếu máu tan máu bẩm sinh (Congenital hemolytic anemia);
·Thiếu men G6PD;
·Thể không ổn định của hemoglobin;
Sự xuất hiện của các tế bào hồng cầu chưa trưởng thành (tế bào hồng cầu lưới) có thể chỉ ra:
·Thiếu máu với sự hồi phục tủy xương;
·Thiếu máu tan máu;
·Xuất huyết.
Sự xuất hiện các hạt ưa kiềm có thể chỉ ra:
·Nhiễm độc chì;
·Xơ tủy;
·Tiến trình bệnh lý tủy xương;
Sự xuất hiện các tế bào bệnh có thể chỉ ra thiếu máu hồng cầu hình liềm.
Nguy cơ và những khuyến cáo
Tĩnh mạch và động mạch khác nhau về kích cỡ từ một bệnh nhân đến một bệnh nhân khácvà một bên cơ thể đến bên khác. Lấy mẫu máu từ một số người có thể khó khăn.
Các nguy cơ liên quan đến lấy máu có thể nhẹ, gồm có:
·Chảy máu quá nhiều;
·Đau hoặc cảm giác đau đầu ngón tay;
·Tạo cục máu hay khối máu tụ dưới da;
·Nhiễm trùng.
Độ chính xác của các test lệ thuộc vào một phần kinh nghiệm của người xét nghiệm, kinh nghiệm người đọc kết quả các tế bào có thể có nhiều thông tin khác nhau nếu thận trọng và cẩn trọng cũng như đam mê về xét nghiệm máu. Trong một số trường hợp khó với một số hình ảnh bất thường, bạn có thể chia sẻ và tư vấn từ các đồng nghiệm, chuyên gia qua các trang mạng để đi đến kết luận cuối cùng của bệnh nhân.