Bệnh sốt rét do ký sinh trùng sốt rét gây nên. Tùy theo số lượng, chủng loại ký sinh trùng sốt rét ký sinh, cơ địa con người bị nhiễm bệnh và sự tiến triển của bệnh... Những nhà khoa học đã phân loại các thể bệnh sốt rét theo quan điểm dịch tễ và theo cơ địa để dễ phân biệt.
Theo quan điểm dịch tễ
Căn cứ vào yếu tố dịch tễ, bệnh sốt rét được phân thành thể sơ nhiễm, thể tái nhiễm và thể tái phát. Mỗi thể bệnh có một đặc điểm riêng cần phân biệt.
- Thể sốt rét sơ nhiễm
Đây là trường hợp người bệnh bị nhiễm ký sinh trùng sốt rét lần đầu tiên. Bệnh nhân sốt rét là những người ở từ vùng không có sốt rét lưu hành mới đến sinh sống, lao động, công tác trong vùng sốt rét lưu hành chưa có miễn dịch với bệnh sốt rét hoặc trẻ em từ 6 tháng tuổi đến 4 năm tuổi đang sống trong vùng sốt rét lưu hành.
- Thể sốt rét tái nhiễm
Thường gặp ở những bệnh nhân đã có những cơn sốt rét nhẹ từ trước nhưng hiện nay bị cơn sốt nặng liên tục nhiều ngày, tương tự như thể sốt rét sơ nhiễm. Trường hợp này hay gặp ở bệnh nhân chuyển vùng hoặc đang sinh sống trong vùng sốt rét lưu hành nặng.
- Thể sốt rét tái phát
Sốt rét tái phát thường xảy ra trên người bệnh bị nhiễm chủng loại ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum đã kháng lại với thuốc điều trị đang sử dụng, thuốc không có khả năng diệt hết thể vô tính của ký sinh trùng trong máu. Trường hợp này còn xảy ra đối với người bệnh bị nhiễm chủng loại ký sinh trùng sốt rét Plasmodium vivax nhưng không sử dụng thuốc điều trị để diệt thể ẩn của ký sinh trùng trong gan sau khi đã dùng thuốc để cắt cơn sốt và diệt thể vô tính của ký sinh trùng trong hồng cầu. Ngoài ra, sốt rét tái phát cũng gặp ở những người trong tiền sử đã bị nhiễm ký sinh trùng sốt rét, có sơn sốt trước đó từ 1 đến 2 năm đối với Plasmodium falciparum; từ 1 năm rưởi đến 5 năm đối với Plasmodium vivax, Plasmodium ovale và từ 3 đến 5 năm đối với Plasmodium malariae. Vấn đề này tùy thuộc vào thời gian ký sinh trùng sốt rét tồn tại trong cơ thể.
 |  |
Plasmodium falciparum | Plasmodium vivax |
 |  |
Plasmodium ovale | Plasmodium malariae |
Theo cơ địa riêng của người bệnh
Căn cứ vào thể địa riêng của bệnh nhân, bệnh sốt rét có thể phân thành sốt rét bẩm sinh, sốt rét ở trẻ em, sốt rét ở phụ nữ có thai, sốt rét ở cơ thể đã có miễn dịch sốt rét và sốt rét do tiêm truyền.
- Sốt rét bẩm sinh
Thường gặp ở những trẻ con được sinh ra từ các bà mẹ bị nhiễm ký sinh trùng sốt rét và không có miễn dịch do mới vào sinh sống vùng sốt rét lưu hành. Có hai thể loại sốt rét ở trẻ sơ sinh:
Sốt rét bẩm sinh thực thụ do tổn thương ở lớp tế bào nhau thai ngăn cách máu giữa mẹ và con trong khi sinh nở để ký sinh trùng sốt rét có thể chui lọt qua hoặc có thể xảy ra trong thời kỳ thai nghén.
Sốt rét ở trẻ sơ sinh còn được gọi là sốt rét bẩm sinh giả do khả năng bị nhiễm ký sinh trùng sốt rét sau khi sinh do người mẹ thường chưa có miễn dịch sốt rét chuyển sang cho con.
- Sốt rét ở trẻ em
Trường hợp này hay gặp ở trẻ em từ 6 tháng tuổi trở lên sống trong vùng sốt rét lưu hành. Tỷ lệ mắc bệnh sốt rét và tử vong do sốt rét ở trẻ em, nhất là đối tượng trẻ em từ 4 đến 5 tuổi thường cao hơn người lớn. Nguyên nhân do trẻ em chưa phát triển hoàn chỉnh và chưa có đủ các yếu tố miễn dịch sốt rét.
 |
Nguồn ảnh: Roll Back Malaria |
- Sốt rét ở phụ nữ có thai
Phụ nữ có thai thường có sức đề kháng miễn dịch suy yếu nên dễ có nguy cơ bị mắc bệnh sốt rét từ tháng thứ 4 đến tháng thứ 6 của thời kỳ thai nghén, nhất là ở những người phụ nữ mới có thai lần đầu. Bệnh thường diễn biến nặng và dễ chuyển thành sốt rét ác tính.
- Sốt rét ở cơ thể đã có miễn dịch sốt rét
Đối với những người đã có tiền sử sốt rét, bị mắc bệnh sốt rét nhiều lần nên đã có một phần miễn dịch. Cơn sốt rét xảy ra thường nhẹ, có khi không thành cơn hoặc không thành chu kỳ, thậm chí chỉ biểu hiện các triệu chứng như mỏi lưng, chán ăn, nhức đầu, ớn lạnh, ngáp vặt... Có khi không cần điều trị, cơn sốt cũng tự hết. Trái lại, ở những người có cơ địa suy giảm miễn dịch mắc phải như nghiện ma túy, suy kiệt, ung thư, bệnh AIDS... cơn sốt rét thường hay tái phát.
- Sốt rét do tiêm truyền
Vấn đề này đôi khi gặp ở một số bệnh nhân sốt rét do truyền máu, do tiêm chích không bảo đảm an toàn như chích ma túy. Ngoài ra cũng có khả năng xảy ra do điều trị bằng phương pháp tiêm truyền máu có ký sinh trùng sốt rét cho những người bị liệt toàn thân.
Cộng đồng người dân cần biết về các thể bệnh sốt rét đã được các nhà khoa học phân loại theo quan điểm dịch tễ và theo cơ địa riêng của người bệnh để giúp cho mình những kiến thức cần thiết nhằm góp phần, tham gia vào các biện pháp phòng, chống bệnh sốt rét có hiệu quả.