Vào cuối tháng 5 và đầu tháng 6/2009, Ban Quản lý Dự án Quỹ toàn cầu phòng chống sốt rét (PCSR) Viện Sốt rét-KST-CT Qui Nhơn đã cử đoàn công tác tiến hành giám sát dịch tễ sốt tại huyện Khánh Vĩnh, tỉnh Khánh Hòa. Kết quả điều tra cho thấy tình hình sốt rét của toàn huyện trong thời gian vừa qua có xu hướng gia tăng và diễn biến phức tạp.
Số liệu hồi cứu tình hình sốt rét tại các “điểm nóng” và toàn huyện trong những tháng đầu năm.
Số liệu hồi cứu cho thấy rằng, từ tháng 2 đến tháng 4/2009 Trung tâm PCSR tỉnh Khánh Hòa đã tiến hành điều tra dịch tễ và côn trùng tại 11 điểm trên 4 huyện trong toàn tỉnh. Trong số 1.318 người đến khám và xét nghiệm lam máu được điều tra tại 4 xã Sơn Thái, Khánh Đông, Khánh Hiệp và Khánh Thành thuộc huyện Khánh Vĩnh đã phát hiện được 76 bệnh nhân sốt rét (BNSR) gồm 52 ca có ký sinh trùng sốt rét (KSTSR) chiếm tỉ lệ KSTSR/lam là 3,95%, số ca P.falciparum là 30 chiếm tỉ lệ cơ cấu KSTSR là 57,69% và số ca KSTSR ở trẻ em dưới 5 tuổi là 6 chiếm tỉ lệ 11,54%. Mặc dầu đã tiến hành điều tra côn trùng sốt rét theo các phương pháp thường qui nhưng kết quả chỉ phát hiện các loài truyền bệnh phụ, chưa phát hiện 2 loài truyền bệnh chính là An.minimus và An.dirus.
Tại huyện Khánh Vĩnh, BNSR của toàn huyện có xu hướng giảm nhẹ, nhưng KSTSR trong 4 tháng đầu năm có 96 ca tăng gấp 2 lần so với cùng kỳ năm 2008 (48 KSTSR). Trong đó số ca P.falciparum có 82 cachiếm 85,4% và trẻ em dưới 5 tuổi là 17 ca chiếm tỉ lệ 17,7%.
Trong Quí I và tháng 4 và 5/2009, Trung tâmy tế huyện Khánh Vĩnh cũng đã tiến hành điều tra dịch tễ và lấy làm máu tại các xã: Sơn Thái (108 lam); Khánh Thượng (49 lam), Cầu Bà (18 lam); Khánh Thành (49 lam); Thị trấn Khánh Vĩnh (17 lam); Khánh Phú (13 lam), phát hiện được 3 KSTSR (2 P.falciparum và 1 P.vivax) tại 2 xã Sơn Thái (02 KSTSR) và Khánh Thượng (01 KSTSR)
Giám sát các xã trọng điểm sốt rét  |
Đoàn giám sát làm việc với ThS. Trần Văn Tiến PGĐ
TT Y tế huyện Khánh Vĩnh. |
Đoàn cũng đã tiến hành giám sát tình hình sốt rét một số xã trọng điểm như Khánh Thành, Kháng Trung, Sơn Thái. Nhìn chung trong 4 tháng đầu năm 2009, BNSR và KSTSR tại các xã nói trên đều gia tăng so với cùng kỳ năm 2008. Xã Khánh Thành: BNSR 4 thángđầu năm 2009 (18 ca) tăng 80% so với cùng kỳ năm 2008 (10 ca), KSTSR (2009: 8 KST, 2008: 5) tăng 60%. Đặc biệt trong tháng 5, ngoài 20 BNSR (có 7 KSTSR/300 lam máu) do Trung tâm PCSR tỉnh Khánh Hòa điều tra còn có 4 BNSR (KSTSR) đã được điều trị tại bệnh viện và 05 KSTSR/82 lam do Trạm y tế xã tiến hành điều tra. Như vậy, trong tháng 5, tổng số BNSR của xã Khánh Thành lên đến 29 BNSR trong đó BNSR có KSTSR có 16 ca chiếm 55,2% và số BNSR có KSTSR ở trẻ em dưới 9 tuổi 05 ca chiếm 31,25% so với tổng số KSTSR.. Xã Sơn Thái: BNSR 4 tháng đầu năm 2009 (13 ca) giảm35% so với cùng kỳ năm 2008 (20 ca), nhưng KSTSR 4 tháng năm 2009 (11 ca) tăng 120% so với cùng kỳ năm 2008 (5ca). Xã Khánh Trung: BNSR 4 tháng đầu năm 2009 (15 ca)tăng 66,67%so với cùng kỳ năm 2008 (9 ca), KSTSRtăng 1 ca (2009: 3 KSTSR, 2008: 2 KSTSR).
Giám sát công trình thủy điện Sông Giang
Đặc biệt, trên địa bàn xã Khánh Trung hiện đang xây dựng thủy điện Sông Giang 1 và Sông Giang 2. Đây là công trình thủy điện được khởi công vào cuối năm 2005 do Công ty Cổ phẩn khai thác thủy điện Sông Giang làm chủ đầu tư.
 |
Cuộc sống mưu sinh của công nhân tại công trình thủy điện sông Giang |
Theo ông Phạm Tiến Lam, Trưởng Phòng kế hoạch của Công ty, thì hiện nay trên công tường có khoảng gần 10 nhà thầu đang thi công các hạng mục như: Đào hầm, tuyến đầu mối, xây dựng đường ống áp lực, nhà máy và kênh xả nước. Số công nhân tại công trường hiện nay khoảng trên 200 và trong tháng tới số công nhân này dự kiến sẽ tăng lên trên 400 để đáp ứng tiến độ thi công của công trình.
Theo quan sát của đoàn giám sát,thì công trình đang mở đường dài khoảng 22 km từ Khánh Trung xã lên đến nhà máy thủy điện. Dọc 2 bên đường, các nhà thầu đã dựng lán trại để cho cáccông nhân ở. Mái của láng, trại chủ yếu làm bằng tôn hay lá cọ, tranh và thường không có tường vách hoặc tường vách sơ sài bằng tấm ni lông hay lá cọ. Theo ông Bùi Mạnh Cường , Đội trưởng đội thi công cửa hầm (1 và 2) và đường đoạn Suối Cá Con thì công nhân chủ yếu ngủ bằng võng, một số ít thì có bọc võng hoặc màn. Khi bị sốt hay có vấn đề sức khỏe thì công nhân tự đi đi mua thuốc, đến y tế tư nhân hay bệnh viện để chữa trị chứ không đến Trạm y tế xã Khánh Trung.
 |  |
Một số lán trại của công | nhân tại thủy điện Sông Giang. |
Điều tra cắt ngang dịch tễ và côn trùng sốt rét
Tại xã Khánh Thượng đoàn giám sát đã tiến hành khám, xét nghiệm được 503 lam máu, trong đó phát hiện được 11 BNSR trong đó có 3 SRLS và 8 KSTSR chiếm tỉ lệ KSTSR/lam là 1,59%, có 2 KSTSR là trẻ em dưới 9 tuổi. Ngoài ra, đoàn cũng đã tiến hành điều tra côn trùng ở trong thôn và tại nhà rẫy. Kếtquảthu thập cho thấy tại thôn chỉ phát hiện các loài truyền bệnh phụ và các loài Anophen khác nhưng tại nhà rẫy đã thu thập được An.dirus là loài truyền bệnh chủ yếu tại khu vực miền Trung – Tây Nguyên bằng cả 2 phương pháp mồi người và bẫy đèn trong nhà.
Trong thời gian này Trung tâm PCSR tỉnh Khánh Hòa cũng đã cử 1 đoàn công tác đến xã Sơn Thái để giám sát dịch tễ, khám, xét nghiệm làm máu và điều tra côn trùng sốt rét. Trong số 324 người đến khám và xét nghiệm lam máu, phát hiện 35 KSTSR chiếm tỉ lệ KSTSR/lam là 10,8%, trong đó có 21 P.falciparum ca chiếm 60%. Đoàn cũng đã điều tra, thu thập được An.dirus ở nhà rẫy với mật độ tương đối cao.
 |
| Người dân xã Khánh Thành, huyện Khánh Vĩnh đang phát cây làm rẫy. |
Tình hình BNSR tại Bệnh viện và Phòng khám khu vực
Theo BS CKI Lê Phán – Giám đốc Trung tâm y tế huyện Khánh Vĩnh thì trong tháng 4 và 5 thì số ca bệnh sốt rét nhập viện tương đối cao so với cùng kỳ năm 2008. Riêng trong tháng 5/2009 có 26 BNSR có KSTSR, trong đó tại Bệnh viện huyện 17 ca (13 P.falciparum, 4 P.vivax, trẻ em dưới 5 tuổi có 4 ca ) và 9 ca tại Phòng khám khu vực Khánh Lê.
Đánh giá và kiến nghị
Qua quá trình điều tra cho thấy rằng bệnh nhân chủ yếu là người dân tộc thiểu số, đi rừng ngủ rẫy và trẻ em thường theo gia đình cùng lên rẫy.
Như vậy số BNSR và KSTSR đang gia tăng trên phạm vi toàn huyện, số ca nhập viện tại Bệnh viện và Phòng khám khu vực cũng gia tăng trong thời gian vừa qua. Mặt khác hiện đang là thời điểm thu mì, ngô và lúa của người dân tại địa phương, họ thường lên rẫy ở lại để thu hoạch mùa vụ. Thêm vào đó, sự hiện diện của Andirus ở nhà rẫy và số lượng lớn công nhân tại công trình thủy điện Sông Giang hiện chưa được bảo vệ sẽ là nguy cơ rất lớn làm cho sốt rét tại đây diễn biến phức tạp. Nhằm ngăn chặn nguy cơ dịch sốt rét xảy ra đề nghị Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn và Trung tâm PCSR tỉnh Khánh Hòa sớm có những biện pháp phòng chống tích cực, kịp thời trong phạm vi toàn huyện Khánh Vĩnh.