Trong quá trình thực hiện công tác phòng chống bệnh sốt rét, các biện pháp phòng chống muỗi truyền bệnh bằng tác nhân cơ học như màn ngủ, tác nhân hóa học như hóa chất xua diệt muỗi thường được sử dụng. Riêng biện pháp thay đổi, cải tạo môi trường, dùng tác nhân sinh học ... ít được quan tâm thực hiện. Tại bang Penang, Malaysia đã ứng dụng thành công mô hình thay đổi, cải tạo môi trường và tác nhân sinh học để làm chuyển biến tốt tình hình bệnh sốt rét tại đây.
Muỗi Anopheles maculatus là trung gian truyền bệnh sốt rét chủ yếu tại bang Penang, thuộc nước Malaysia. Kiểm soát được chỗ sinh sản và tiêu diệt được muỗi trưởng thành là vấn đề hàng đầu được quan tâm để phòng chống và ngăn chận sự lây truyền của ký sinh trùng gây nên bệnh sốt rét.
Các biện pháp quản lý môi trường để phòng ngừa sự sinh sản của bọ gậy muỗi truyền bệnh được thực hiện với các nội dung sau đây:
Làm chuyển động nguồn nước chảy
Hướng dẫn liên tục nguồn nước chảy từ chỗ cao hơn xuống chỗ thấp hơn và khi nước bị khấy động hoặc lắc mạnh, tạo nên trạng thái thủy vực bị chuyển động, không cho muỗi truyền bệnh có điều kiện để đẻ trứng. Muỗi Anopheles maculatus cái sẽ khó khăn trong việc sinh sản đẻ trứng trên bề mặt của nước.
Dùng đá phủ kín ở trên các cống, rãnh, muơng, mán
Dùng đá để phủ kín toàn bộ bề mặt nước ở trên những cống, rãnh, mương, mán tại mặt đất, không cho tiếp xúc với ánh sáng mặt trời và việc bao phủ đầy đủ hệ thống cống, rãnh, mương, mán này sẽ ngăn chặn muỗi truyền bệnh sinh sản đẻ trứng.
Dùng vỏ dừa khô phủ kín ở trên các cống, rãnh, mương, mán
Dùng vỏ dừa khô phủ kín trên toàn bộ bề mặt nước ở những cống, rãnh, mương, mán để thay thế cho đá. Trong đường dẫn của bề mặt nước sẽ bị che tối, không có ánh sáng mặt trời và trở nên không thuận lợi cho muỗi truyền bệnh sinh sản đẻ trứng. Nguyên tắc ứng dụng cũng tương tự như dùng đá phủ kín nhưng chỉ khác là dùng vật liệu vỏ dừa khô thay thế vật liệu đá.
Hệ thống thoát nước ngầm duới mặt đất
Thiết kế xây dựng hệ thống thoát nước theo mô hình bó cành cây và kết hợp với ống dẫn nước bằng đất sét. Nó được sắp xếp bố trí ở dưới mặt đất trực tiếp dẫn luồng nước chảy và như vậy ngăn chận sự sinh sản đẻ trứng của muỗi truyền bệnh. Các cống, rãnh, mương, mán dưới mặt đất được thiết kế xây dựng theo mô hình bó cành cây: thân cây/ cành cây, lá dừa, lá tre dùng để phủ kín hệ thống dẫn nước dưới đất.
Khoang kiểm tra
Cứ mỗi 25 đến 50 mét của hệ thống cống, rãnh, mương, mán dưới mặt đất, một khoang kiểm tra được thiết kế xây dựng cách khoảng để giám sát luồng nước chảy.
Quy trình kiểm tra, giám sát
Dọn dẹp làm sạch hay quy trình kiểm tra, giám sát hệ thống luồng nước chảy được thực hiện từ 2 đến 4 tuần để bảo đảm rễ cây không xâm nhập lọt vào và làm tắc nghẽn cống, rãnh, mương, mán thoát nước dưới mặt đất.
Xây dựng cửa cống với hệ thống bơm nước tự động
Cửa cống và hệ thống bơm nước tự động với thể tích, tốc độ cao của luồng nước hoạt động thường xuyên trong vài ngày sẽ tạo nên hiện tượng dội nước liên tục và không ngừng làm cho trứng và bọ gậy của muỗi truyền bệnh bị tiêu diệt ở phần thấp cuối cùng của hệ thống bơm. Luồng nước dội mạnh này cũng sẽ lôi kéo và làm chuyển động bất kỳ các ổ túi nước nào nằm dọc theo phần thấp của các khe núi có suối bên duới của hệ thống bơm. Phương pháp này không chỉ làm ngăn chận sự phát triển của bọ gậy muỗi nhưng nó cũng có thể ngăn chận muỗi trưởng thành không tìm được chỗ thích hợp để đẻ trứng của chúng.
Xây dựng cửa cống với hệ thống trống đập tự động
Nguyên tắc cơ bản để ứng dụng tương tự như cửa cống với hệ thống bơm nước tự động nhưng cấu trúc của hệ thống bơm được thay thế bằng hệ thống trống đập
Biện pháp phòng chống sinh học
Thả cá ăn bọ gậy và thả vi khuẩn Bacillus thuringiensis, Bacillus sphaericus diệt bọ gậy như là tạo nguồn thức ăn cho chúng dùng để tạo tác nhân phòng chống bọ gậy muỗi.
Phun hóa chất Abate 500E
Sử dụng hóa chất Abate 500E phun lên trên bề mặt của các thủy vực hàng tuần sẽ cơ bản diệt được bọ gậy muỗi truyền bệnh bởi nó gây nên sự thiếu hụt oxygen cần cho sự hô hấp của chúng.
Ngoài ra, các biện pháp khác cũng được sử dụng để diệt muỗi trưởng thành như dùng hóa chất phun sương mù, phun tồn lưu, dùng lưới ngăn muỗi hoặc tẩm màn ngủ ... nhằm tăng cường biện pháp tổng hợp phòng chống muỗi truyền bệnh tại đây có hiệu quả tốt hơn.