Các nhà nghiên cứu tại Trường Đại học Florida (Hoa Kỳ) đang tiến hành một trong những nghiên cứu với mục tiêu loại trừ bệnh Sốt rét ở châu Phi, đã lần đầu tiên dùng phương pháp ghi lại các cuộc gọi bằng điện thoại di động để kiểm soát sự lây lan của căn bệnh này.
Trong nghiên cứu này, các nhà khoa học đã phân tích hơn 21 triệu cuộc gọi để xác định mức độ thường xuyên di chuyển và nơi nào đã đi qua của người dân Zanzibar. Zanzibar là một khu vực bán tự trị gồm 2 hòn đảo của quốc gia Tanzania thuộc Đông Phi. Tại Zanzibar trong những năm gần đây, tình hình bệnh Sốt rét đã giảm mạnh nhờ vào các nổ lực to lớn của chính phủ và các tổ chức quốc tế và bây giờ là lúc các nhà lãnh đạo của quốc gia này kêu gọi một chiến dịch mạnh hơn nữa nhằm loại trừ bệnh Sốt rét ra khỏi đất nước này.
Từ các cuộc gọi, các nhà nghiên cứu đã nhận thấy rằng, hầu hết số dân cư bản địa này thường có những chuyến đi ngắn ngày đến Dar es Salaam-thành phố lớn nhất gần Zanzibar trên đất liền của Tanzania, nơi có tỷ lệ lưu hành bệnh Sốt rét ở mức trung bình và thấp. Tuy nhiên, họ cũng nhận thấy một số không ít người dân Zanzibar đã có các chuyến đi dài ngày đến các vùng xa hơn nơi mà tình hình Sốt rét vẫn còn ở mức cao và nguy cơ nhiễm của họ là hoàn toàn có thể.
 |
Các bà mẹ và con em họ đang chờ khám bệnh
trong đó có bệnh Sốt rét tại bệnh viện Arumeru,
Arusha, Tanzania. |
“Nhóm dân này là một mối nguy hiểm thật sự trong việc loại trừ Sốt rét của Zanzibar nói riêng và cả các vùng tại quốc gia Tanzania nói chung”, Andy Tatem, một Phó giáo sư Địa lý và là thành viên của Viện Nghiên cứu Các mầm bệnh nguy hiểm, Anh Quốc và là tác giả chính của một nghiên cứu sắp được đang trên Tạp chí chuyên ngành Sốt rét (Malaria Journal). “Đây là nhóm người có khả năng tái nhiễm và là một trong những yếu tố lan truyền bệnh tại hòn đảo này”.
Bệnh Sốt rét không tự có khả năng lây từ người sang người. Nhưng nếu bị nhiễm ở một nơi khác rồi quay về thì số người này hoàn toàn có thể làm lây nhiễm cho cư dân tại Zanzibar bởi ở đây có trung gian chính truyền bệnh là một số loài muỗi sốt rét. Và như vậy sự dự báo của các cơ quan tại địa phương sẽ không có hiệu quả nếu không có các biện pháp khác.
Trong nhiều thập kỷ qua, những chương trình hết sức mạnh mẽ của Zanzibar chống lại bệnh Sốt rét đã làm giảm tỷ lệ mắc từ 40% của 1,2 triệu người xuống dưới 1% dân số vùng này. Ông Tatem nói, quốc gia này đã dùng một khoản chi phí khá lớn cho các chương trình nhằm loại bỏ bệnh Sốt rét và một khoản ngân sách không hạn chế dành cho các biện pháp kiểm soát dài hạn căn bệnh này. Theo mô tả của ông Tatem thì dường như châu Phi đang có một “nghiên cứu khả thi xóa bỏ” căn bệnh này, trong đó bao gồm nghiên cứu về sự tác động của việc đi du lịch.
Hầu hết người dân tại Zanzibar đi qua lại Đại lục Tanzania bằng 4 đến 6 giờ phà và điểm đến của họ theo các lịch sử cuộc gọi được ghi lại là các vùng không mấy phát triển, ông Tatem nói. Lấy ý tưởng gần đây của một số quốc gia châu Âu trong việc sử dụng điện thoại để nghiên cứu các vấn đề về dịch tễ học, ông và các đồng nghiệp đã ghi lại lịch sử những cuộc gọi từ các khách hàng của Công ty Điện thoại Zanzibar, bao gồm tất cả các khách hàng Zanzibar và Tanzania.
Đã có hơn 770 nghìn cuộc gọi được ghi lại trong 3 tháng cuối năm 2008. Từ các cuộc gọi này, các nhà nghiên cứu có thể biết được thông tin về địa điểm của người đang gọi và sự di chuyển của họ thông qua các cuộc gọi này.
 |
Tập huấn phun hóa chất diệt muỗi tại Zanzibar
(Ảnh: Kimbery Wylie, USAID/Tanzania) |
Ví dụ, các nhà nghiên cứu có thể nhận ra một cuộc gọi từ một người Zanzibar vào thứ hai, thứ ba và thứ tư từ thành phố cổ Stone Town nhưng thứ năm và sáu thì lại từ Dar es Salaam.
Nhiều người sử dụng điện thoại chưa bao giờ ra khỏi Zanzibar, điều này có nghĩa rằng họ không đặt ra mối đe dọa về sự tái nhiễm ký sinh trùng sốt rét, chi ít là từ bên ngoài, ông Tatem nói. Khoảng 12% dân số đã từng rời đảo, nhưng hầu hết những người này chỉ đến Dar es Salaam, nơi có sốt rét lưu hành ở mức trung bình và thấp, và họ thường lưu lại đây một đến hai ngày, hoặc chỉ một lúc.
Tuy nhiên, qua thông tin từ các cuộc gọi, các nhà nghiên cứu đã nhận thấy có một vài trăm người dân ở Zanzibar đã có những chuyến đi đến các vùng phía Tây và Nam của Tanzania, nơi có đến 40% dân số mang trong mình ký sinh trùng sốt rét.
Mặc dù vậy, các cuộc gọi được ghi lại đã không cho thấy mối lo ngại nào từ những khách du lịch đến Zanzibar. Nhiều khách du lịch đã đến từ các quốc gia mà bệnh Sốt rét không phải là một vấn đề và họ đã được uống thuốc phòng, vì vậy các trường hợp này ít gây ra mối đe dọa về sốt rét ngoại lai. Tuy nhiên, các cư dân Đại lục có thể mang các bệnh nhiễm khuẩn khác đến và về lâu dài cần có các nghiên cứu về những mối nguy cơ này.
Ông Tatem cho biết, nghiên cứu này đã mang lại cho chính quyền Zanzibar những điều cần thiết đề tiến tới việc loại trừ bệnh Sốt rét ở đây. Các nhà lãnh đạo Zanzibar có thể chọn để cung cấp thuốc phòng sốt rét cho cư dân mình khi đi ra khỏi Zanzibar. Hoặc từ đây, chính phủ có thể triển khai các biện pháp kiểm tra y tế cho các khách du lịch có nguy cơ cao (khách đến từ vùng hoặc đã lưu lại ở nơi có sốt rét lưu hành, hoặc các yếu tố dịch tễ khác).
Zanzibar sẽ dùng kết hợp nghiên cứu này với các nghiên cứu khác có liên quan đến các bệnh nhiễm trùng để đi đến quyết định loại trừ bệnh sốt rét và cách thức tiến hành.
”Chi phí rất cao cho việc loại trừ bệnh Sốt rét, chắc chắn cao hon nhiều so với việc sử dụng các biện pháp phòng chống hiện nay như tẩm màn, phun hóa chất diệt muỗi và cung cấp thuốc phòng nhưng kinh phí để duy trì các biện pháp này lâu dài có thể sẽ tốn hơn nhiều so với việc loại trừ bệnh Sốt rét”, ông Tatem nói.