Nguy cơ đại dịch từ các đặc điểm tiềm năng của virus cúm gia cầm H7N9? Dịch bại liệt ở Somali đặt Ethiopia vào nguy cơ. Khuyến cáo về hội chứng hô hấp vùng Trung Đông do chủng coronavirus (MERS-CoV).
Nguy cơ đại dịch từ các đặc điểm tiềm năng của virus cúm gia cầm H7N9 ?
Sự xuất hiện chủng cúm gia cầm H7N9 ở Trung quốc được coi là nguyên nhân làm cho ít nhất 37 người chết, có thể có các đặc điểm tiềm năng gây ra dịch cúm trên toàn cầu theo một nghiên cứu mới xuất bản vào ngày 10/7/2013 trên tạp chí Nature.
Một nhóm nghiên cứu quốc tế được dẫn đầu bởi Yoshihiro Kawaoka-Chuyên gia hàng đầu về cúm gia cầm của Đại học Wisconsin-Madisn và Đại học Tokyo (Nhật Bản), tổ chức phân tích toàn diện về hai phân lập đầu tiên từ các bệnh nhân ở Trung quốc, đã phát hiện khả năng của virus H7N9 gây nhiễm và nhân lên trong một số loài động vật có vú như chồn sương, khỉ và lan truyền trong chồn sương-đưa ra các dữ liệu khuyến cáo rằng virus H7N9 có tiềm năng trở thành mối đe doạ sức khoẻ con người trên thế giới. Virus H7N9 có một số đặc trưng đặc biệt liên quan với virus cúm ở người, do đó có tiềm năng gây ra đại dịch và cần thiết phải được giám sát chặt chẽ. Thông thường, các virus cúm gia cầm không gây nhiễm cho người, ngoại trừ chủng gây bệnh có độc lực cao là H5N1; tuy nhiên cho đến nay, chủng virus H7N9 đã gây nhiễm ít nhất 132 người với hơn 20% số ca nhiễm tử vong, trong đó một số trường hợp nghi ngờ nhiễm từ người sang người. Nhóm nghiên cứu cho rằng rằng khả năng của virus H7N9 gây nhiễm và nhân lên trong tế bào con người có thể do một số amino acid thay đổi trong chuỗi gen của virus, mặc dù chưa đầy đủ nhưng 2 đặc trưng này là yếu tố cần thiết gây ra một đại dịch, do virus cúm phụ thuộc vào các tế bào vật chủ mà nó chiếm đoạt để tạo ra các mẫu virus mới và duy trì chuỗi gây nhiễm trùng. Ở khỉ virus H7N9 đã chứng tỏ gây nhiễm một cách hiệu quả các tế bào ở cả đường hô hấp trên và dưới, trong khi ở người các virus cúm thường có đặc trưng giới hạn đối với đường hô hấp trên so với các loài linh trưởng. Nếu virus H7N9 thu được khả năng lan truyền một cách có hiệu quả từ người sang người, thì một vụ dịch trên thế giới hầu như chắc chắn sẽ xảy ra bởi con người thiếu đáp ứng miễn dịch bảo vệ với các loại virus này. Nghiên cứu sự lây truyền trong chồn sương-động vật giống người, bằng cách gây nhiễm cho các con khác thông qua ho và hắt xì hơi, là mô hình chuẩn cho những nghiên cứu về cúm ở động vật có vú đã chứng minh chủng cúm H7N9 được phân lập từ người có thể lây truyền thông qua các giọt của hô hấp, mặc dù không có hiệu quả như virus cúm ở người. Sự lan truyền qua đường khí dung hạn chế được quan sát ở chồn sương bổ sung thêm quan ngại về tiềm năng đe doạ bởi vì virus cúm gia cầm thiếu khả năng đó một cách đặc trưng. Virus cúm H7N9 kết hợp với một số đặc trưng của virus cúm gây đại dịch mà khả năng của nó gắn vào và nhân lên trong các tế bào của con người, có thể lây truyền thông qua các giọt của hô hấp. Thực ra sự phức tạp của bản sao virus H7N9 là không giết chết gia cầm, mà nó làm cho giám sát khó khăn hơn nhiều, vì không đơn giản quan sát được những con chim ốm hay chết. Thay vào đó, các xét nghiệm phải được thực hiện để xác định có hay không một con chim bị nhiễm, xem xét một số lượng lớn gia cầm là một nhiệm vụ không hề dễ dàng.
Tuy nhiên, thông tin tích cực truyền tải trong báo cáo Nature là hầu hết các chủng H7N9 được xét nghiệm hơi nhạy cảm với các thuốc kháng virus chống lại virus cúm mùa một cách hiệu quả, mặc dù một chủng phân lập mà nó xuất hiện thành một sự kết hợp của hai virus H7N9 biến chủng, dường như đề kháng với các chất ức chế neuraminidase giống như Tamiflu. Kawaoka cho rằng cần có thêm những nghiên cứu về vấn đề này nhằm hỗ trợ phát triển vaccine để đánh giá các nguy cơ và hiểu biết tốt hơn tại sao virus H7N9 gây nhiễm cho con người một cách hiệu quả như thế.
Dịch bại liệt ở Somali đặt Ethiopia vào nguy cơ
Dr. Yassin Nur-Giám đốc chương trình tiêm chủng của Bộ Y tế Somali xác nhận có 94 ca bại liệt ở vùng Trung-Nam Somali và vụ dịch chưa thấy có dấu hiệu thuyên giảm. Các ca bệnh mới xuất hiện ở gần vùng biên giới với Ethiopia, đặt quốc gia này vào nguy cơ dịch bại liệt được xác nhận đầu tiên vào tháng 5/2013, đang lan rộng ở Somali. Các ca khác cũng đã được xác nhận ở các vùng tự trị của Somali và có thể dễ dàng lan truyền qua biên giới. Nguy cơ ở chỗ là Somali có chung đường biên giới với Ethiopia rất dài và có nhiều đường tiểu ngạchlàm cho dịch bệnh xuất hiện dễ dàng ở Ethiopia. 10 ca bại liệt khác cũng đã được xác định ở vùng biên giới với Kenya, ở trại tỵ nạn Dadaab. Trước khi vụ dịch mới xảy ra, bệnh bại liệt hầu như đã được thanh toán trên toàn thế giới, với các báo cáogiám sát ca bệnh chủ động chỉ còn ở 3 quốc gia là Afghanistan, Pakistan và Nigeria.Theo Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp quốc (UNICEF), vào tháng 5/2013 một bé gái hai tuổi ở Somali đã được xác nhận bị bại liệt, trở thành ca bại liệt đầu tiên ở nước này kể từ năm 2007.Theo Dr. Yassin Nur, dân tỵ nạn quốc tế với số lượng hơn một triệu người ở Somali có nguy cơ cao nhất bị nhiễm virus gây bại liệt. Vấn đề giao lưu biên giới giữaSomali và Kenya, giữa Somali và Ethiopia là một trong những trở ngại lớn trong kiểm soát dịch bệnh này. Hy vọng, một chiến dịch chủng ngừa được phát động trong sự hợp tác với các cơ quan của Liên Hiệp Quốc cũng như các tổ chức địa phương và quốc tế có khả năng hạn chế và kiểm soát được sự lan truyền dịch bệnh. Theo Liên Hiệp Quốc, gần 4 triệu người đã nhận được vaccin bại liệt ở Somali kể từ tháng 5/2013, trẻ em có nguy cơ cao bị bệnh bại liệt, không thể điều trị và gây ra liệt cho những người bị nhiễm.
Khuyến cáo về hội chứng hô hấp vùng Trung Đông do chủng coronavirus (MERS-CoV)
Vào 20/5/2013, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã xuất bản tài liệu hướng dẫn và thông tin cập nhật, khuyến cáo về hội chứng hô hấp Trung Đông do chủng coronavirus (MERS-CoV). Kể từ tháng 9/2012 có 94 ca nhiễm MERS-CoV đã được xác định trên toàn cầu với gần một nửa số người nhiễm bệnh tử vong (46 ca). Tấtcả các trường hợp xác định cho đến nay là tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với vùng Trung Đông, tuy nhiên gần đây một số ca là ngưòi du lịch từ vùng Trung Đông trở về không lan truyền tại chỗ và hằng định do tiếp xúc gần. Như vậy, tất cả các trường hợp lan truyền từ người sang người xảy ra trong hộ gia đình, môi trường làm việc hay tại cơ sở y tế. Đường lan truyền hiện nay vẫn chưa được biết, virus được cho là có nguồn gốc từ động vật, nhưng đến nay chưa xác định được bất kỳ loài động vật nào, loại phơi nhiễm đặc biệt dẫn đến nhiễm trùngcũng không được biết. Nhiễm MERS-CoV nói chung xuất hiện như viêm phổi nhưng cũng gây suy thận, các triệu chứng phổ biến được quan sát là sốt, ho và khó thở trong khi các triệu chứng không đặc hiệu như tiêu chảy cũng được ghi nhận ở những bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch.
Khuyến cáo đối với cán bộ y tế: Cân nhắc khả năng nhiễm MERS-CoV ở những người đi du lịch khi có sốt, ho, khó thở hay các triệu chứng khác do một nhiễm trùng với tiền sử gần đây đi du lịch ở Trung Đông. Nếu chẩn đoán nhiễm MERS-CoV được phát hiện thì áp dụng các biện pháp khống chế, phòng ngừa theo khuyến cáo của WHO hay hướng dẫn của quốc gia và chuyển bệnh nhân đến một đơn vị điều trị bệnh nhiễm khuẩn đặc biệt để xác định thêm.
Khuyến cáo đối với Bộ Y tế: Xem xét lại các hướng dẫn giám sát hiện hành, định nghĩa ca bệnh và báo cáo ca bệnh sẵn có trên trang web coronavirus của WHO. Báo động với nhân viên y tế về khả năng nhiễm MERS-CoV ở những người có triệu chứng với tiền sử gần đây đi du lịch ở vùng Trung Đông. Cung cấp cho các nhân viên y tế các hướng dẫn sạch với các bệnh nhân nghi ngờ nhiễm MERS-CoV chuyển viện trong xét nghiệm và xử lý thích hợp.
Khuyến cáo đối với người đi du lịch: Mặc dù nguồn virus và cơ chế lan truyền chưa được biết, nhưng điều quan trọng là cố gắng làm giảm nguy cơ lây nhiễm chung trong khi đi du lịch bằng cách tránh tiếp xúc gần với những người bị nhiễm trùng hô hấp cấp tính; rửa tay thuờng xuyên, đặc biệt là sau khi tiếp xúc trực tiếp với người ốm hay môi trường xung quanh họ; triệt để tôn trọng an toàn thực phẩm và quy tắc vệ sinh nhưtránh ăn thịt chưa chín, hoa quả và thực vật sống hay nước bẩn; tránh tiếp xúc gần với các trang trại gia cầm sống hay động vật hoang dại. Những người du lịch tới vùng Trung Đông có triệu chứng trong khi đang đi hoặc sau khi trở về, được khuyến cáo tìm kiếm sự chăm sóc y tế và chia sẻ tiền sử du lịch của họ. Người có triệu chứng nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính phải thực hiện theo quy ước khi ho (duy trì khoảng cách, che miệng khi ho và hắt xì hơi với một giấy hay vải mềm, rửa tay) và làm chậm chuyến du lịch cho đến khi họ không còn triệu chứng nữa.
Dựa trên thông tin sẵn có, WHO không có lời khuyên sàng lọc đặc biệt ở các hải quan hoặc cửa khẩu với sự kiện này và cũng không khuyến cáo áp dụng bất kỳ hạn chế nào về thương mại hay du lịch.