Trong quá trình điều tra sự phơi nhiễm tiềm tàng của các nhà nghiên cứu đối với vi khuẩn sống của bệnh than và bệnh đậu mùa tại Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC), các quan chức y tế Hoa Kỳ lại phát hiện và đưa ra ánh sáng thêm một sai phạm khác về an toàn sinh học liên quan đến dịch cúm gia cầm nguy hiểm được bảo vệ đặc biệt tại cơ sở nghiên cứu này.
Kết quả điều tra nội bộ cho thấy các nhà khoa học đã nhiều lần vi phạm quy định an toàn dẫn đến khả năng bị phơi nhiễm vi khuẩn bệnh than của hơn 80 nhân viên phòng thí nghiệm tại khu đại học Atlanta vào tháng trước. Các nhà nghiên cứu trong phòng thí nghiệm khủng bố sinh học được bảo vệ đặc biệt đã gửi mẫu vi khuẩn mà họ cho là không hoạt động tới các đồng nghiệp trong một phòng thí nghiệm có quy chế an toàn thấp hơn và ít được bảo vệ hơn ở Atlanta. Hơn thế nữa, các nhà điều tra còn phát hiện một sự cố không được báo trước là vào tháng 3/2014 các nhân viên tại phòng thí nghiệm bệnh cúm của CDC đã gửi mẫu chứa một chủng cúm gia cầm nguy hiểm cho phòng thí nghiệm tại Bộ Nông nghiệp Hoa kỳ. Bệnh cúm gia cầm xử lý sai có thể gây hậu quả nghiêm trọng hơn nhiều so với bệnh than, mặc dù không có ca nào bị nhiễm trong cả hai trường hợp. Phát hiện này của CDC như “một lời cảnh báo” cần phải xem xét lại toàn bộ các tiêu chuẩn quản lý thí nghiệm và các tác nhân gây chết người trên toàn liên bang. Trước mắt, hậu quả của những sự cố “không được phép” này đã dẫn đến việc hàng loạt nhân viên CDC bị sa thải, kể cả một số nhà khoa học có tên tuổi và hai phòng thí nghiệm có sai phạm bị đóng cửa.
Thanh lọc Ủy ban an toàn sinh học
Ngày 15/7/2014. NEW YORK - Các quan chức Mỹ thanh lọc Ủy ban an toàn sinh học giữa đợt khủng hoảng bệnh than (US officials purge biosafety board in midst of anthrax crisis). Giữa đợt khủng hoảng an toàn sinh học tồi tệ nhất trong các năm qua ở Hoa Kỳ, các quan chức liên bang đã sa thải 11 nhà khoa học nổi tiếng từ hội đồng 23 thành viên có nhiệm vụ cố vấn cho chính phủ về việc tiến hành nghiên cứu các nguồn bệnh nguy hiểm như thế nào và tính cần thiết của các nghiên cứu đó.
Mary Groesch, Giám đốc điều hành Ủy ban cố vấn khoa học quốc gia về an toàn sinh học (National science advisory board for biosecurity_NSABB) đã gửi thư điện tử tới các nhân viên bị thanh lọc với nội dung đình chỉ công tác của họ vào tối chủ nhật, hai người trong số này cho Reuters biết rằng họ không hề nhận được cảnh báo về việc thực thi này, Hội đồng này được quản lý bởi Viện Y học quốc gia (National Institutes of Health_NIH). Hành động này đã được Tạp chí Science công bố đầu tiên trên trang web của họ, hai ngày sau khi các quan chức y tế liên bang công bố các báo cáo chi tiết một cuộc điều tra vụ việc bất cẩn trong bảo quản các mẫu vi khuẩn bệnh than do các nhà khoa khọc từ Trung tâm phòng chống và kiểm soát dịch bệnh Hoa Kỳ (U.S. Centers for Disease Control and Prevention_CDC) phạm phải.
 |
Một nhà khoa học đang kiểm tra một gói nghi ngờ chứa vi khuẩn bệnh than |
Cuộc điều tra này phát hiện ra hàng loạt vụ việc vi phạm quy định an toàn tại CDC, từ đó làm nổ ra các lo ngại về việc các nhà khoa học tại cơ quan này và trên toàn thế giới làm việc với các loại vi khuẩn nguy hiểm như thế nào. Trong một vụ việc mới được phơi bày gần đây thì các nhà khoa học CDC đã làm các mẫu vi-rút bệnh cúm gia cầm ít nguy hiểm nhiễm khuẩn một dòng vi-rút nguy cơ gây bệnh cao và chuyển chúng tới một phòng thí nghiệm Bộ Nông nghiệp hồi tháng 3/2014, tại đây mẫu vi-rút này nhanh chóng giết chết tất cả những con gà phơi nhiễm với nó.
Vào hôm thứ tư, một Tiểu ban trong Hạ nghị viện Hoa Kỳ (U.S. House of Representatives subcommittee) đã được sắp xếp tiến hànhmột cuộc điều tra về các sai phạm an toàn sinh học của CDC. Chủ tích Ủy ban Fred Upton, thành viên đảng Cộng hòa bang Michigan cho biết: “Thêm một câu hỏi nữa vào danh sách nghi vấn dài dằng dặc của chúng ta về việc an toàn sinh học đang được quản lý như thế nào: Tại sao hội đồng này chưa họp trong thời gian dài và tại sao giờ lại là thời điểm sa thải gần một nửa chuyên gia hội đồng được giao nhiệm vụ cố vấn việc quản lý an toàn sinh học”. Trong bức thư gửi tối hôm chủ nhật từ NIH sau đó được Reuters xem lại, Groesch viết rằng bà “muốn cho quý vị biết rằng một danh sách thành viên NSABB mới đã được phê duyệt như là sự thay thế cho quý vị và vì vậy công tác của quý vị tại ủy ban chấm dứt”. Bà viết “Đây có thể là tin mừng!” (This may come as welcome news!) và cho biết thêm những thành viên rời đi “sẽ bị sa thải” (will be missed). Một phát ngôn viên của NIH đã phát biểu hôm thứ ba rằng “đó là việc bình thường khi các hội đồng cố vấn liên bang xoay vòng hội viên của họ qua thời gian vì vậy những quan điểm tươi mới và phong phú có thể đưa tới việc hoạt động hiệu quả” và nhiệm kỳ của những nhà khoa học bị sa thải “đã được làm mới vài lần” (had been renewed several times). Một trong số những thành viên bị sa thải, Michael Imperiale từ Đại Học Michigan đăng lên trang Twitter của mình rằng đó là một “thời điểm khó khăn để có thể quên đi các ký ức nghiệp vụ” (bizarre time to eliminate all institutional memory).
Ủy ban an toàn sinh học không phê chuẩn các thử nghiệm đặc biệt nhưng lại đưa ra các ý kiến chính sách về việc giám sát những nghiên cứu “hai mặt” (dual use) giữa những vấn đề khác, nghĩa là nghiên cứu có thể được dùng cho chiến tranh sinh học và khủng bố sinh học cũng như là những mục đích chính đáng. Chẳng hạn như hồi năm 2012, ủy ban này yêu cầu các chi tiết của những thí nghiệm về một dạng đặc biệt nguy hiểm của cúm gia cầm H5N1 không được công bố, họ lo sợ rằng thông tin đó có thể được sử dụng để tạo ra một loài khác với hình thức tự nhiên, có khả năng lây nhiễm cao giữa những người bị bệnh. Vào thời điểm đó, các lo ngại của ủy ban đã dẫn đến sự tạm ngưng tài chính tự áp đặt 60 ngày đối với các dự án về H5N1 được NIH tài trợ.
Một trong những thành viên ủy ban bị sa thải bày tỏ sự ngạc nhiên vì việc thanh lọc bao gồm hầu như tất cả những người từng trải qua cuộc tranh luận H5N1 và bao gồm cả các chuyên gia giao tiếp công khai với các nhà khoa học cùng lĩnh vực và công chúng về các vấn đề an toàn sinh học. Ví dụ TS. Arturo Casadevall từ Đại Học Y Albert Einstein tại New Yor, đồng tác giả của một bài báo năm 2010 trên Tạp chí American Society for Microbiology về vấn đề H5N1, kêu gọi “một cơ sở khoa học rõ ràng” (a clear scientific rationale) cho các nghiên cứu nhằm làm cho các nguồn bệnh trở nên nguy hiểm hơn hoặc dễ lây nhiễm hơn khi chúng ở trong tự nhiên. Casadevall đã bị sa thải khỏi ủy ban cố vấn vào tối chủ nhật. Một nhà vi trùng học cũng bị sa thải là Paul Keim từ Đại Học Bắc Arizona, người đóng vai trò cốt yếu trong cuộc điều tra tấn công bệnh than hồi năm 2011 cướp đi sinh mạng của 5 người và nhiễm 17 người khác. Phân tích DNA của Keim về bệnh than đã gửi tới các thượng nghị sĩ Hoa Kỳ và các tổ chức thông tin truyền thông giúp các nhà điều tra theo dõi vi khuẩn tới một phòng thí nghiệm Quân đội tại Maryland. Scott Becker-Giám đốc điều hành Liên đoàn các phòng thí nghiệm y tế công cộng (Association of Public Health Laboratories), người đã được cung cấp các sai sót trong an toàn sinh học gần đây của CDC nói về việc sa thải ban cố vấn: “Tôi rụng rời trên chiếc ghế của mình, đây dường như chưa phải là lúc để thay đổi quá mức như vậy”.
Lỗi vận chuyển bệnh phẩm nguy hiểm
Ngày 11/7/2014. BBC News - Phòng thí nghiệm tại Mỹ “gây ra lỗi vận chuyển bệnh phẩm nguy hiểm” (US disease labs 'made dangerous pathogen transport errors'). Theo báo cáo của cơ quan y tế các phòng thí nghiệm bệnh truyền nhiễm của Mỹ đã quản lý không tốt các nguồn bệnh nguy hiểm, để các vụ việc xảy ra 5 lần trong 10 năm qua. Chỉ trong năm nay, các nhân viên đã quản lý không chặt chẽ các bệnh phẩm của bệnh than và virut cúm H5N1 có khả năng lây nhiễm cao. Để giải quyết tình trạng trên, CDC đã cho đóng cửa 2 trung tâm thí nghiệm có liên quan, cơ quan này cũng tạm thời cấm các phòng thí nghiệm có đảm bảo an toàn vận chuyển các mẫu bệnh phẩm nguy hiểm. Không có ca mắc bệnh truyền nhiễm nào từ các ca bệnh trước đây và không có ca nào có dấu hiệu tiềm ẩn của bệnh than, nhân viên của CDC đã cho biết.
“Điều ngạc nhiên” (Astonished)
“Những vụ việc này đáng lẽ không bao giờ được xảy ra”, Giám đốc CDC Tom Frieden nói với các phóng viên vào hôm thứ sáu: “Tôi rất thất vọng hay thẳng thắn hơn là tôi giận dữ về điều này, thật đáng kinh ngạc khi vấn đề này lại xảy ra tại đây”. Các vụ việc được liệt kê trong bản báo cáo về tình trạng phơi nhiễm của bệnh than vào tháng 6/2014 (in a report on a potential anthrax exposure in June), xảy ra khi các nhà nghiên cứu tại phòng thí nghiệm an toàn sinh học cấp cao không theo quy định các thủ tục và không vô hiệu hóa các vi khuẩn. Sau đó các mẫu được chuyển đến các phòng thí nghiệm có đảm bảo an toàn thấp hơn của trung tâm ở Đại học Atlanta. Báo cáo cho biết rằng đây không phải là lần đầu tiên có vụ việc này xảy ra tại CDC cũng không phải lần đầu tiên xảy ra ở phòng thí nghiệm.
 |
Vi khuẩn bệnh than, thể hiện trong một hình ảnh của Bộ quốc phòng Mỹ năm 2001,
có thể gây tử vong nếu không được chữa trị. |
“Xâu chuỗi các sự kiện”
CDC chỉ biết vụ việc xảy ra gần đây vào tháng 5/2014 khi mẫu bệnh cúm bị nhiễm chéo với loại virut gây bệnh và sau đó được chuyển tới phòng thí nghiệm của Bộ nông nghiệp (Agriculture department laboratory), phòng thí nghiệm cúm và phòng thí nghiệm phản ứng khủng bố sinh học tạm thời đóng cửa. Các vụ việc khác được báo cáo bởi CDC:
·Năm 2006, phòng thí nghiệm khủng bố sinh học của CDC vận chuyển DNA bệnh than ra bên ngoài phòng thí nghiệm và tin chắc rằng mẫu bệnh phẩm đó đã vô tác dụng.
·Cũng trong năm 2006, các mẫu từ phòng thí nghiệm của CDC khác được phát hiện có chứa vi khuẩn gây ngộ độc còn đang sống.
·Các nhà nghiên cứu đã gửi mẫu vi khuẩn Brucella dễ lây lan ra ngoài phòng thí nghiệm đầu năm 2001 bởi vì họ nhầm lẫn nó với một loại vắc-xin, năm 2009 các phương pháp xét nghiệm đã xác định nó không phải.
Các phát hiện chỉ được tiết lộ sau khi các viên chức Mỹ thông báo một chiếc lọ của bệnh đậu mùa đã lãng quên còn để lại trong hộp giấy được phát hiện bởi nhà khoa học tại trung tâm nghiên cứu gần Washington. Theo CDC, virut này được đặt trong 6 lọ đông khô và đậy kín. CDC đã thông báo có ít nhất 2 lọ chứa virut còn sống nhưng không có ca lây nhiễm nào được báo cáo, đó là lần đầu tiên bệnh đậu mùa không rõ nguồn gốc được phát hiện ở Mỹ, căn bệnh này được chính thức tuyên bố loại trừ vào những năm 1980.