Cập nhật tháng 12/2015. Tổ chức Y tế thế giới (WHO)-Con đường đi tới bao phủ y tế toàn cầu: một nghiên cứu trường hợp tại Cộng hòa Gabon (The road to universal health coverage: a case study on Gabon). Điện thoại di động đang trở thành một trong những công cụ y tế quan trọng nhất thế giới, được sử dụng ở nhiều quốc gia để theo dõi bài tập, đảm bảo các loại thuốc chính hiệu, thậm chí là để đọc mức độ đường trong máu. Tại Cộng hòa Gabon, điện thoại được sử dụng để gia tăng thu nhập cho hệ thống y tế quốc gia.
10% tiền thuế thu được từ lợi nhuận của các công ty điện thoại di động và việc sử dụng điện thoại di động đã được chính phủ Gabon đưa ra vào năm 2008, đã giúp tăng hơn gấp hai lần ngân quỹ cho chương trình bảo hiểm y tế hiện bao phủ 99% người nghèo của quốc gia gần xích đạo này, giúp họ được tiếp cận với các dịch vụ y tế như là chăm sóc trong quá trình thai sản. Khoản tiền thuế này là một trong những biện pháp tăng cường sự bao phủ các kế hoạch bảo hiểm y tế tại Gabon lên tới 45% dân số trong năm 2012 từ mức thấp hơn 20% trong năm 2007. Gabon là một trong hơn 100 quốc gia đã áp dụng lời khuyên của WHO về làm thế nào để hướng tới bao phủ y tế chung để đảm bảo rằng người dân nước họ có thể tiếp cận tới các dịch vụ y tế chất lượng mà không gặp phải khó khăn về tài chính. Ts Hélène Barroy, một chuyên gia tài chính y tế thâm niên của WHO cũng là đồng tác giả của một bài đánh giá về sự cải tổ tài chính y tế của Gabon năm ngoái cho biết: “Từ khi chính phủ bắt đầu tập trung vào tầng lớp người nghèo, và sau đó họ tiến hành cải tổ nhanh chóng, chỉ trong vòng 5 năm về cơ bản họ hiện đang bao phủ tất cả những người nghèo”.
Chương trình bảo hiểm y tế quốc gia đầu tiên (The first national health insurance programme)
Gabon đã bắt đầu trên con đường đi tới bao phủ y tế chung vào năm 2007 khi nước này thông qua một bộ luật tạo ra chương trình bảo hiểm y tế quốc gia đầu tiên, năm tiếp theo đó nước này giới thiệu thuế điện thoại di động cũng như là thuế đối với các giao dịch tài chính nước ngoài, cả hai biện pháp này đã được tiến hành dành riêng cho hệ thống y tế. Từ lúc đó, chính phủ này đã mở rộng chương trình bảo hiểm để bao phủ tới người nghèo, sinh viên, công chức và nhân viên của các công ty tư nhân. TS. Boureima Hama Sambo, đại diện của WHO tại Gabon cho biết từ khi bắt đầu chương trình này, các khoản chi tiêu y tế khổng lồ mà các hộ gia đình phải gánh chịu cho chi phí y tế vượt quá 40% sự chi tiêu của hộ gia đình, đã giảm từ 35% xuống 21%. Hầu hết 900.0000 người hiện đã được bao phủ bảo hiểm y tế tại Gabon, trong số đó hơn 2/3 được coi là người nghèo. Việc cải tổ đã làm dịu đi gánh nặng tài chính đối với các hộ gia đình, việc tiêu dùng quá mức đã giảm xuống 21% trong tổng chi tiêu y tế vào năm 2014, từ 51% vào năm 2008, Chính phủ đã xây dựng các bệnh viện mới với trang thiết bị y tế hiện đại trong nỗ lực nâng cao tiêu chuẩn của chăm sóc y tế tới mức độ của các nước có thu nhập trung bình.
Gánh nặng tài chính của các chi phí chăm sóc sức khỏe (Financial burden of healthcare costs)
Những cải tổ này đã dẫn đến những lợi ích y tế thấy rõ, số trẻ em bị suy dinh dưỡng đã giảm một nửa và 90% số ca sinh đẻ được thực hiện tại một phòng khám hoặc bệnh viện. Tỷ lệ nhiễm mới HIV đã giảm một nửa từ năm 2001 và tỷ lệ người nhiễm HIV được tiếp cận điều trị đã tăng gấp 5 so với 2002. Tuy nhiên, nhiều chỉ số y tế của nước này vẫn còn ở mức của những nước nghèo. Gabon có tuổi thọ trung bình là 63 tuổi so với mức trung bình là 74 tuổi ở các nước thu nhập cao và trung bình. Tử vong ở trẻ em và trẻ sơ sinh còn tương tự với mức ở các nước thu nhập thấp và trung bình, và sốt rét vẫn là nguyên nhân lớn nhất gây ra bệnh tật và vẫn là nguyên nhân chính gây ra tử vong cho trẻ em dưới 5 tuổi. Gabon cũng đã gia tăng tỷ lệ huyết áp cao, béo phì và bệnh tim, tiểu đường, ung thư và những bệnh không truyền nhiễm khác đang trở thành một vấn đề y tế công cộng chính. Nước này có số giường bệnh nhiều hơn mức đủ dùng, và số lượng nhân viên y tế phù hợp nhưng hệ thống chăm sóc cơ bản thì yếu, đặc biệt là các khu vực địa phương, Chương trình bảo hiểm quốc gia hiện không bao phủ những người làm việc trong “ngành nghề không chính thức” (informal sector) của Gabon bao gồm buôn bán đường phố, đánh giày và các công nhân làm việc tại nhà, những người chiếm tới 70% lực lượng lao động. Chính phủ sẽ phải tìm các nguồn doanh thu khác để đáp ứng nhu cầu đang gia tăng đối với hệ thống y tế nước này.
Mở rộng bao phủ (Expanding coverage)
TS. Sambo cho biết: “Thách thức lớn nhất khi bạn có một hệ thống mạnh mẽ như này là sự bền vững, bạn có thể có những ý tưởng tuyệt vời, nhưng trong tương lai bạn sẽ thấy rằng hệ thống này bị quá tải, bạn không thể chi trả nữa hoặc dù bạn có thể chi trả, hệ thống sẽ hết sạch tiền”. WHO đang khuyến khích chính phủ Gabon trên con đường xây dựng sự bền vững và kiểm soát chi phí bằng việc gia tăng sự sử dụng các loại thuốc gốc chất lượng và bằng việc phát triển các kế hoạch y tế tuyến huyện để mở rộng sự cung cấp các dịch vụ chăm sóc y tế cơ bản tại các khu vực nông thôn. TS. Barroy cho biết những cải tổ trong tương lai sẽ là cần thiết để kiểm soát chi phí y tế bao gồm những thay đổi đối với cách thức mà hàng hóa và dịch vụ được thanh toán và các biện pháp khuyến khích các bệnh nhân sử dụng phòng khám địa phương thay vì các bệnh viện, bà nói: “Chính phủ vẫn chưa đưa ra các cơ chế thích hợp để quản lý các nhu cầu và sự mở rộng chi phí đang gia tăng, tại những nước khác chúng tôi đã thấy rằng đây là thách thức lớn nhất, hy vọng của tôi là Gabon chú tâm vào điều này nhằm duy trì bao phủ y tế chung”.