Xăng là loại nhiên liệu phục vụ cho nhu cầu hoạt động của các phương tiện sinh hoạt như xe ô tô, xe máy, máy nổ phát điện... trong cuộc sống hàng ngày. Nếu trong quá trình sử dụng, tiếp xúc với xăng không thận trọng có thể có nguy cơ bị nhiễm độc cấp tính, nhiễm độc chì pha trong xăng, nhất là đối tượng trẻ nhỏ làm ảnh hưởng đến sức khỏe, kể cả tính mạng.
Triệu chứng nhiễm độc xăng cấp tính
Nếu bị sặc xăng vào đường hô hấp sẽ gây nên bệnh lý phù phổi, viêm phổi do xăng. Khi sặc xăng vào đường hô hấp, chúng sẽ ngấm nhanh vào nhu mô phổi, cũng có thể uống nhầm xăng rồi bị sặc rơi vào khí quản. Triệu chứng lâm sàng ghi nhận là nạn nhân bị ho, buồn nôn, khó thở, thở nhanh, đau rát ngực, ho ra đờm rồi sốt cao; bị mệt mỏi, nhức đầu, mặt đỏ, niêm mạc tím; đờm có thể có lẫn máu, bạch cầu cao, tốc độ lắng máu nhanh. Khám phổi thấy nhịp thở tới 39 đến 40 lần trong một phút, nghe được ran ướt, tiếng thở yếu. Chụp phim X quang thấy hình nhu mô phổi mờ, có hình ảnh viêm phổi hoặc xẹp phân thùy phổi. Diễn biến bệnh lý thường nặng và có thể dẫn đến tử vong.
Nếu nuốt xăng vào đường tiêu hóa, nạn nhân có các triệu chứng như buồn nôn, có cảm giác nóng, ngứa sau xương ức, đau vùng thượng vị, đi tiêu chảy, nhức đầu ở vùng chẩm gáy, mệt mỏi. Khám bụng thấy đau vùng thượng vị, có triệu chứng viêm dạ dày, viêm ruột cấp tính. Nạn nhân bị sốt nhẹ, số lượng bạch cầu máu ngoại vi hơi cao. Trong một số trường hợp có thể gặp trạng thái giống như say rượu. Diễn biến bệnh thường nhẹ.
Nếu hít thở hơi xăng quá nhiều, nạn nhân bị nhức đầu, mệt mỏi, khô miệng, viêm niêm mạc mũi, họng; mắt bị kích thích; có thể đi loạng choạng với trạng thái như say rượu hoặc bất tỉnh khoảng từ 10 đến 15 phút tới vài giờ. Nạn nhân có thể bị tử vong, trong những trường hợp thoát khỏi cơn nguy kịch thường có di chứng viêm màng não-não nếu không được cứu chữa kịp thời. Diễn biến bệnh thường nhẹ trong đa số các trường hợp.
Điều trị nhiễm độc cấp tính do xăng
Nếu bị sặc xăng vào đường hô hấp, phải theo dõi và dự phòng bệnh lý viêm phổi. Cho nạn nhân thở khí dung với dung dịch kháng sinh, hút đờm dịch, thở oxy; dùng thuốc long đờm, vitamin, kháng sinh, trợ tim mạch.
Nếu nuốt xăng vào dạ dày, phải tiến hành rửa dạ dày, hút dạ dày; cho dùng thuốc nhuận tràng, thuốc atropin, kháng sinh, vitamin, truyền dịch... Đồng thời cho dùng thêm thuốc an thần, trợ tim mạch. Cần chú ý chế độ dinh dưỡng hợp lý. Nếu nạn nhân bị nôn, phải để đầu ở vị trí thấp hơn vùng chậu mông để đề phòng chất nôn có thể đi vào đường hô hấp.
Nếu hít thở phải hơi xăng, cần cho nạn nhân thở oxy, truyền dịch; dùng thuốc trợ tim mạch, vitamin, kháng sinh.
Triệu chứng nhiễm độc chì pha trong xăng
Hiện nay một số loại xăng được pha thêm hỗn hợp chì hữu cơ (tetraesthyl hoặc tetramesthyl chì). Cứ mỗi mili lít xăng chì chứa 1122 microgram chì; mỗi giọt xăng pha chì chứa 56 microgram chì. Khi nuốt, sặc, hít thở phải xăng pha chì; nạn nhân còn có thể bị nhiễm độc chì. Chì hữu cơ rất dễ bay hơi và được hấp thu qua da, nhất là khi có vết bỏng hoặc vết thương.
Triệu chứng lâm sàng thường gặp là trạng thái kích thích, hoảng hốt, sợ sệt, buồn nôn, nôn, biếng ăn, tiêu chảy, mỏi cơ, mất ngủ rồi bị áo giác. Có hành động vô ý thức, vật vã, nghiến răng, nói lung tung, tăng trương lục cơ, co cơ, phản xạ tăng. Trong trường hợp nặng có thể bị bán hôn mê hoặc hôn mê.
Xét nghiệm thấy mức chì ở máu và mức chì ở nước tiểu tăng cao hơn mức bình thường. Mức protoporphyrin tự do của hồng cầu (FEP: free erythrocyte protoporphyrin) tăng cao. Mức protoporphyrin ở trong nước tiểu cũng cao. Có hiện tượng rối loạn chất điện giải, hạ calci máu.
Điều trị nhiễm độc chì pha trong xăng
Khi gặp các trường hợp nạn nhân bị nhiễm độc chì pha trong xăng, cần dùng các thuốc lợi tiểu để cơ thể thải trừ và bài tiết một số lượng chì được hấp thụ. Nên dùng loại sodium ethacrynat (lyovac B sodium edecrin) để tăng lợi tiểu. Dùng thêm manitol, dexamethasone để giảm phù não.
Cần truyền dung dịch ngọt ưu trương kết hợp insulin, cho thuốc giảm áp trong sọ não. Có thể dùng thuốc dimercaptol. EDTA (Ethylene diamine tetraacetic acid) để chữa các rối loạn tâm thần, thần kinh; đồng thời cho thuốc trợ tim mạch, vitamin, an thần.
Nếu xét nghiệm tại vùng da bị bỏng hoại tử thấy mức chì cao thì phải xử lý vết bỏng, cắt loại bỏ vết hoại tử càng sớm càng tốt nếu có chỉ định.
Xăng là loại nhiên liệu cần thiết cho sinh hoạt hàng ngày mà con người có thể tiếp xúc. Chúng có khả năng ảnh hưởng đến sức khỏe kể cả tính mạng nếu gây nên các trường hợp nhiễm độc cấp tính hoặc nhiễm độc chì pha trong xăng. Trên thực tế cho thấy, một số trẻ nhỏ đã bị nhiễm độc cấp tính xăng do uống nhầm vì người lớn đựng xăng trong chai nhựa thường đựng nước ngọt, nước trà xanh... để ở chỗ không an toàn, kín đáo. Trẻ nhỏ chạy chơi bên ngoài, về nhà thấy khát nước nên mở chai và uống ngay nên hậu quả tai nạn do uống nhầm xăng vào đường tiêu hóa hoặc sặc xăng vào đường hô hấp đã xảy ra. Trong tất cả các trường hợp nhiễm độc cấp tính do xăng, phải đưa ngay nạn nhân đến cơ sở y tế nơi gần nhất để được cứu chữa kịp thời.