Uốn ván là một bệnh cấp tính có tỷ lệ tử vong cao do ngoại độc tố của trực khuẩn uốn ván Clostridium tetani gây ra. Bệnh có thể dự phòng chủ động bằng cách tiêm vaccine.
Trực khuẩn này phát triển tại vết thương trong điều kiện yếm khí, sau đó giải phóng ngoại độc tố vào dòng máu và tấn công vào các bản vận động thần kinh-cơ làm cho bệnh nhân bị co cứng cơ và trên nền cứng cơ đó xuất hiện các cơn co giật.
Cơn co giật thường xuất hiện khi có kích thích nhưng cũng có thể xuất hiện tự nhiên. Tùy theo mức độ nhiễm độc, vị trí vết thương và độ rộng cũng như điều kiện yếm khí tại vết thương, biểu hiện lâm sàng có thể là uốn ván khu trú như uốn ván thể đầu, co giật một chi... hay uốn ván toàn thể.
Khi bị vết thương hở ngoài da, trực khuẩn uốn ván Clostridium tetani qua vết thương sẽ xâm nhập vào cơ thể. Sau thời gian ủ bệnh từ 5 đến 12 ngày, đôi khi các triệu chứng lâm sàng xuất hiện sớm vào ngày thứ 2, thứ 3 hoặc muộn hơn vào ngày thứ 18. Bệnh khởi phát với triệu chứng cứng hàm do cơ hàm bị co cứng, không há được miệng. Cứng hàm là triệu chứng quan trọng, cứng hàm liên tục, tăng lên khi làm há miệng bệnh nhân bằng đè lưỡi. Sau đó các cơ mặt, cổ, lưng, tứ chi đều trong trạng thái co cứng. Người bệnh nằm cứng đờ, tay nắm chặt, chân duỗi thẳng, có nét mặt đau khổ đặc biệt như trán nhăn, môi chúm lại, hai mép bị kéo lên trên. Trong tình trạng cứng đờ, bệnh nhân có những cơn kịch phát gây co giật, thở không đều, da tím tái. Các cơn co giật có thể ngắn hoặc dài, nhanh hoạt chậm. Những cơn kịch phát này có thể gây ngừng thở nếu không được cứu chữa kịp thời. Những cơn kịch phát tự nhiên xuất hiện thường do sự kích thích của tiếng động, ánh sáng... Ngoài các triệu chứng ở trên, đa số người bệnh đều bị sốt, có trường hợp sốt cao trên 41oC, trái lại có một số trường hợp thân nhiệt xuống dưới 35oC. Những rối loạn thân nhiệt chênh lệch như vậy có tiên lượng xấu.
Nếu không được phát hiện, chẩn đoán và điều trị kịp thời, người bệnh có thể bị tử vong do suy hô hấp, rối loạn thần kinh thực vật và ngừng tim.
Uốn ván sơ sinh là một trong những nguyên nhân gây chết hàng đầu ở một số nước đang phát triển tại châu Á, châu Phi và Nam Mỹ nhưng trái lại, ở các nước phát triển uốn ván là một bệnh thường gặp ở người lớn tuổi.
Tỷ lệ tử vong của uốn ván tùy thuộc vào điều kiện hồi sức cấp cứu và khả năng điều trị sớm hay muộn. Thông thường, tỷ lệ tử vong do bệnh uốn ván rất cao, có thể chiếm tỷ lệ từ 10 đến 80%. Việc điều trị phải kết hợp với biện pháp xử trí mở rộng vết thương để loại bỏ điều kiện yếm khí, dùng thuốc penicilline để diệt vi khuẩn, dùng liệu pháp huyết thanh, chống co giật và hồi sức tích cực.
Bệnh uốn ván có thể dự phòng dễ dàng bằng cách dùng vaccine phòng bệnh. Tuy vậy, nhiều người vẫn bị mắc bệnh uốn ván mặc dù đã có vaccine phòng ngừa là một vấn đề nên được quan tâm. Cần tăng cường công tác truyền thông giáo dục sức khỏe để cộng đồng người dân hiểu rõ lợi ích của việc phòng bệnh bằng vaccine. Vaccine phòng bệnh uốn ván đều có sẵn tại các đơn vị y tế dự phòng trên toàn quốc.