Hội nghị giao ban công tác phòng chống sốt rét, các bệnh ký sinh trùng và côn trùng 6 tháng đầu năm và triển khai kế hoạch cuối năm 2014 khu vực miền Trung-Tây Nguyên ngày 29/7/2014 tại thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định thống nhất nhận định “sốt rét giảm trên toàn quốc nhưng nóng ở miền Trung-Tây Nguyên và Bình Phước”.
Tham dự Hội nghị giao ban cóđại biểu các Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng, Sở Y tế, Trung tâm Y tế dự phòng/Trung tâm Phòng chống sốt rét 15 tỉnh/thành phố khu vực miền Trung-Tây Nguyên.Hội nghị đã nghe các báo cáo kết quả phòng chống sốt rét, ký sinh trùng 6 tháng đầu năm và kế hoạch cuối năm 2014 của Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên; Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùngTp. Hồ Chí Minh ở khu vực Nam bộ-Lâm Đồng và Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Trung ương trên phạm vi toàn quốc; hướng dẫn xây dựng kế hoạch phòng chống và loại trừ sốt rét năm 2015 ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên. Hội nghị cũng dành nhiều thời gian tham luận và thảo luận, nhất là các địa phương có điểm nóng về sốt rét và tử vong sốt rét.
Tình hình bệnh sốt rét
Theo báo cáo của Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Trung ương về tình hình sốt rét cả nước 6 tháng đầu năm 2014 thấy các chỉ số bệnh nhân sốt rét (BNSR) giảm 34,68% (11.070/16.947); ký sinh trùng sốt rét (KSTSR) giảm 31,84% (4.848/7.113); sốt rét ác tính (SRAT) giảm 30,95% (29/42) và có duy nhất một trường hợptử vong sốt rét (TVSR) ở miền Trung-Tây Nguyêngiảm 66,67% (1/3) so với cùng kỳ năm 2013.
Tình hình nhiễm KSTSR ở cả nước 6 tháng đầu năm 2014 so với cùng kỳ 2013
Khu vực | Tình hình nhiễm KSTSR so với cùng kỳ | % giảm |
6 tháng/2014 | 6 tháng/2013 |
Miền Bắc | 243 | 352 | - 30,97 |
Miền Trung-Tây Nguyên | 3.612 | 4.871 | - 25,85 |
Nam bộ-Lâm Đồng | 993 | 1.890 | - 14,70 |
Cả nước | 4.848 | 7.113 | - 31,84 |
Mặc dù các chỉ số sốt rét giảm trên phạm vi toàn quốc nhưng số ca sốt rét phát hiện vẫn tập trung chủ yếu ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên và tỉnh Bình Phước (thuộc khu vực Nam bộ-Lâm Đồng) thông qua chỉ số tác nhân gây bệnh (KSTSR).
So sánh tình hình nhiễm KSTSR ở các khu vực 6 tháng đầu năm 2014
Khu vực | Số ca nhiễm KSTSR 6 tháng/2014 | % nhiễm so với cả nước |
Miền Bắc | 243 | 5% |
Miền Trung-Tây Nguyên | 3.612 | 74,5% |
Nam bộ-Lâm Đồng | 993 | 20,5% |
Cả nước | 4.848 | |
Số KSTSR tập trung chủ yếu ở 10 tỉnh theo thứ tự từ cao xuống thấp: Gia Lai (809 ca), Bình Phước (566 ca), Khánh Hòa (486 ca), Ninh Thuận (472 ca), Đắc Lắc (397 ca), Quảng Bình (247 ca), Bình Thuận (238 ca), Phú Yên 9204 ca), Kon Tum 9188 ca). Như vậy, có thể nói sốt rét giảm trên phạm vi toàn quốc nhưng nguy cơ chủ yếu vẫn tập trung chủ yếu ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên (9/10 tỉnh) và Bình Phước (1/10 tỉnh) có KSTSR cao nhất so với cả nước.
 |
TS. Nguyễn Văn Chương-Viện trưởng Viện SR KST-CT Quy Nhơn phát biểu
khai mạc hội nghị. |
Về cơ cấu KSTSR chỉ số P.falciparum có xu hướng giảm dần (49%) và P.vivax có chiều hướng tăng lên (51%), sự thay đổi cơ cấu chủng loại KSTSR chứng tỏ các biện pháp can thiệp phòng chống sốt rét có hiệu quả khi chùng có khả năng gây sốt rét ác tính và đa kháng thuốc sốt rét (P.falciparum) giảm, tuy nhiên sự gia tăng của P.vivax cũng là một khó khăn không nhỏ cho Chương trình quốc gia phòng chống sốt rét vì chủng này có thể ẩn trong tế bào gan (hypnozoite) rất khó điều trị khỏi trong thời gian ngắn.
 |
TS. Trần Thanh Dương-Viện trưởng Viện Sốt rét-KST-CT Trung Ương
phát biểu tại hội nghị. |
Theo báo cáo của Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn các chỉ số sốt rét khu vực miền Trung-Tây Nguyên 6 tháng đầu năm 2014 với cùng kỳ năm 2013 thấy chỉ số BNSR toàn miền giảm 26,44% (4.395/5.975), trong đó miền Trung giảm 18,54% và Tây Nguyên giảm 34,46%; KSTSR toàn miền giảm 25,85% (3.612/4.817), trong đó miền Trung giảm 17,07% và Tây Nguyên giảm 31,11%; SRAT toàn miền có 20 ca, không giảm so với cùng kỳ năm trước (20/20); có một trường hợp TVSR ở Gia Lai cũng như toàn quốc là lái xe nhiễm bệnh từ Lào về do biến chứng quá nặng.So sánh các chỉ số sốt rét khu vực miền Trung-Tây Nguyên 6 tháng đầu năm 2014 với cả nước thấy số BNSR chiếm 40% (4.395/11.070), KSTSR chiếm 74,5% (3.612/4.871), SRAT chiếm 69% (20/20) và TVSR là trường hợp duy nhất của cả nước. Những dẫn liệu này chứng tỏ sốt rét cả nước giảm mạnh nhưng các chỉ số sốt rét vẫn tập trung chủ yếu ở khu vực này.
 |
Tình hình sốt rét gia tăng ở một số tỉnh tại khu vực miền Trung-Tây Nguyên
thường là do di biến động dân, giao lưu biên giới và do đi rừng ngũ rẫy |
Mặc dù chỉ số sốt rét giảm trên toàn miền nhưng một số địa phương vẫn có sốt rét gia tăng cục bộ như 5/15 tỉnh có BNSR tăng là Quảng Bình (+6,16%), Thừa Thiên-Huế (+1,82%), Đà Nẵng (+33,33%), Ninh Thuận (+2,50%), Bình Thuận (+26,60%); 4/15 tỉnh có KSTSR tăng là Quảng Bình (+11,97%), Thừa Thiên-Huế (+4,65%), Ninh Thuận (+15,50%), Bình Thuận (+28,57%). Nguyên nhân gia tăng sốt rét ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên đều tập trung chủ yếu ở các nhóm dân di biến động khó kiểm soát như đi rừng, làm rẫy/ngủ rẫy… Sự gia tăng sốt rét, nhất là chỉ số KSTSR ở các tỉnh trọng điểm điểm cùng với sự hiện diện của các véc tơ truyền bệnh sốt rét (An.minimus, An.dius) cảnh báo nguy cơ gia tăng sốt rét vào mùa truyền bệnh 6 tháng cuối năm (tháng 8-11) nên cần phải tăng cường giám sát trọng điểm và quản lý chặt các ca sốt rét dương tính.
 |
Màn tẩm hóa chất diệt muỗi đôi khi người dân sử dụng theo nhiều mục đích khác nhau,
điều này gây khó khăn cho công tác phòng chống sốt rét tại địa phương |
Hoạt động phòng chống sốt rét
Chịu trách nhiệm khu vực trọng điểm có nhiều biến động sốt rét, Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Quy Nhơn luôn tăng cường chỉ đạo các địa phương triển khai có hiệu quả các hoạt động giám sát phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh nhân sốt rét;giám sát véc tơ và các hoạt động phòng chống muỗi truyền bệnh; truyền thông phòng chống sốt rét cho cộng đồng sống ở vùng sốt rét lưu hành, tập trung vào các nhóm đối tượng có nguy cơ phơi nhiễm cao. Đặc biệt là được sự tài trợ của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Quy Nhơn đã phối hợp với Viện Trung ương tổ chức phát động ngày sốt rét thế giới 25-4 tại huyện Kongpa (tỉnh Gia Lai), nơi có tình hình sốt rét khó khăn nhất so với cả nước. Từ lễ phát động này, chiến dịch phòng chống sốt rét khu vực miền Trung-Tây Nguyên đã góp phần tích cực trong giảm thấp các chỉ số sốt rét trong 6 tháng đầu năm, tuy nhiên nguy cơ bùng phát dịch sốt rét vẫn còn rất cao trong cuối năm, nhất là ở các vùng sốt rét lưu hành và các nơi có biến động dân cư kho kiểm soát.
 |
Tình hình ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc ngày càng lan rộng tại các tỉnh
miền Trung-Tây Nguyên |
Hội nghị cũng đã xác định một số khó khăn gặp phải là tình hình ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc ngày càng lan rộng, kinh phí phòng chống sốt rét năm 2014 bị cắt giảm 40% so với kế hoạch và có nguy cơ tiếp tục bị cắt giảm vào các năm tiếp theo; tổ chức hệ thống chuyên khoa phòng chống sốt rét và các bệnh ký sinh trùng chưa đồng bộ, có nguy cơ bị sáp nhập với hệ thống trung tâm y tế dự phòng. Tuy nhiên, bên cạnh đó có nhiều thuận lợi như Chiến lược phòng chống và loại trừ sốt rét đã được Chính phủ xác lập và phê duyệt, Dự án quốc gia phòng chống và loại trừ sốt rét có sự hỗ trợ của nhiều dự án quốc tế…Định hướng kế hoạch cuối năm 2014, Viện đã hướng dẫn các tỉnh trong khu vực xây dựng kế hoạch phòng chống và loại trừ sốt rét năm 2015, chỉ đạo nâng cao chất lượng các biện pháp phòng chống sốt rét thường quy và tăng cường giám sát trọng điểm để kịp thời phát hiện và xử lý kịp thời các ổ bệnh, ổ dịch; phân vùng dịch tễ sốt rét để đề xuất các biện pháp can thiệp phù hợp…