Hiện nay tình trạng hạn hán xảy ra ở một số địa phương thuộc các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên đã làm ảnh hưởng rất lớn đến sinh hoạt của nhiều người dân, trong đó có vấn đề thiếu nguồn nước bảo đảm an toàn vệ sinh và có khả năng gây nguy hại sức khỏe. Vì vậy cộng đồng cần biết các biện pháp đơn giản xử lý tại hộ gia đình để có nước sạch sử dụng. Biện pháp này cũng có thể áp dụng tại những nơi chưa được cung cấp nước sạch và trong những trường hợp thiên tai, lũ lụt không có nước sạch để dùng.
Biện pháp xử lý nước đơn giản để có nguồn nước hợp vệ sinh, bảo đảm an toàn sử dụng trong sinh hoạt hàng ngày của cộng đồng người dân khi không có nguồn nước sạch với mục đích phòng ngừa các dịch bệnh lây nhiễm qua đường tiêu hóa như tay-chân-miệng, tả, lỵ, thương hàn... Biện pháp này cũng được áp dụng đối với những hộ gia đình chưa được cung cấp nước sạch từ các cơ sở cung cấp nước tập trung hoặc trong những trường hợp khẩn cấp do thiên tai như hạn hán, lũ lụt không có nguồn nước sạch để sử dụng. Điều cần quan tâm trước hết là phải lựa chọn nguồn nước phù hợp cần xử lý.Thực tế nên lựa chọn nước giếng đào, nước giếng khoan để xử lý. Trong trường hợp không có nguồn nước ngầm, phải sử dụng nước hồ ao, sông suối, kênh rạch thì cần lựa chọn những điểm có khả năng ít bị ô nhiễm nhất; cố gắng lấy nước càng xa bờ càng tốt để xử lý theo các bước tuần tự quy định.
 |
Nước bẩn ở vùng hạn hán cần được xử lý để sử dụng an toàn (ảnh minh họa)
|
Bước 1: Làm trong nước có thể bằng nhiều phương pháp khác nhau nhưng đơn giản nhất là dùng phèn chua hoặc lọc bằng vải sạch. Nếu dùng phèn chua, sử dụng liều lượng 1 gam phèn chua tương ứng khoảng nửa đốt ngón tay cho 20 lít nước; múc một gáo nước để hòa tan lượng phèn chua tương đương thể tích nước cần làm trong cho tan hết rồi cho đổ vào dụng cụ chứa nước và khuấy đều; chờ trong thời gian khoảng 30 phút cho cặn lắng hết xuống đáy rồi gạn lấy nước trong ở phần trên. Nếu không có phèn chua, có thể dùng vải sạch để lọc nước, giữ lại các cặn bẩn, cần thực hiện vài lần cho đến khi được nước trong; chú ý vải lọc nên dùng loại vải cô tông để nước lọc có thể thấm đi qua được, cần thay vải khi thấy cặn trên vải lọc đọng lại nhiều; lưu ý trong trường hợp phải sử dụng nguồn nước bề mặt quá đục hoặc nhiều phù sa, cần lọc bỏ bớt phù sa bằng các lớp vải màn trước khi làm trong nước bằng cách dùng loại vải cô tông để lọc tiếp.
Bước 2: Sau khi nước đã được làm trong, cần tiến hành thực hiện phương pháp khử trùng nước bằng hóa chất hoặc đun sôi hay dùng các thiết bị lọc nước.
Khử trùng nước bằng hóa chất: Có thể thực hiện tại hộ gia đình và tại những nguồn nước cung cấp cho tập thể hoặc nhiều hộ gia đình. Đối với hộ gia đình, việc khử trùng nước thường sử dụng loại hóa chất Cloramin B; hóa chất này được sản xuất dưới dạng viên với nhiều hàm lượng khác nhau, hiện nay dùng phổ biến nhất là viên Cloramin B 0,25g hoặc viên Aquatabs 67mg rất tiện lợi cho việc khử trùng nước chứa trong các dụng cụ đựng nước có thể tích nhỏ như chum, vại, lu, xô, chậu hoặc bể chứa nước nhỏ; một viên Cloramin B 0,25g có thể khử trùng được 25 lít nước, một viên Aquatabs 67mg có thể khử trùng được 20 lít nước đã được làm trong. Đối với nguồn nước cung cấp cho tập thể hoặc nhiều hộ gia đình, việc khử trùng nước thường sử dụng hóa chất dạng bột như Cloramin B loại 27% Clo hoạt tính hoặc Clorua vôi và phải được nhân viên y tế dự phòng chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện. Trên thực tế, tùy theo loại hóa chất sử dụng để thực hiện phương pháp khử trùng phù hợp. Nếu dùng viên Cloramin B 0,25%, cho 1 viên hóa chất vào thùng đựng 25 lít nước đã được làm trong, khuấy đều, đậy nắp lại, chờ 30 phút sau có thể sử dụng được. Nếu dùng viên Aquatabs 67mg, cho 1 viên hóa chất vào thùng đựng 20 lít nước đã được làm trong, khuấy đều, đậy nắp lại, chờ 30 phút sau có thể sử dụng nguồn nước đã khử khuẩn. Khi khử trùng bằng hóa chất dạng bột để cung cấp lượng nước lớn cho cộng đồng, cần xem xét lượng bột hóa chất được dùng tính toán trên cơ sở bảo đảm nồng độ hóa chất yêu cầu là 10mg Cloramin hoạt tính trong 1 lít nước; nếu dùng bột hóa chất Cloramin B 27%, để khử trùng cho khoảng 300 lít nước đã được làm trong, cần sử dụng 3g bột hóa chất, tương đương với 1/3 thìa canh hòa tan vào một gáo nước rồi đổ vào bể nước hoặc thùng nước chứa 300 lít nước đã làm trong, trộn đều, đậy nắp lại và chờ 30 phút sau là có thể dùng được nguồn nước đã được khử khuẩn. Lưu ý rằng nước đã được khử trùng có thể sử dụng cho mục đích sinh hoạt, tuy nhiên nguồn nước này vẫn phải đun sôi hoặc đun sối để nguội rồi mới uống trực tiếp được; không nên tiến hành việc khử trùng đồng thời với việc đánh phèn vì phèn làm mất tác dụng khử khuẩn của chất Clo; sau khi nước đã khử trùng nếu ngửi thấy nước có mùi Clo thì mới đánh giá việc khử trùng có tác dụng; nếu lỡ hòa tan quá nhiều hóa chất Clo vào nước để khử trùng thì phải mở nắp đậy dụng cụ chứa nước, chờ thêm nửa giờ hoặc 1 giờ sau nữa cho nước giảm bớt mùi nồng của chất Clo thì mới sử dụng.
| Viên Cloramin B và viên Aquatabs dùng khử trùng nước sử dụng (ảnh minh họa) |
Đun sôi nước: Nước được đun sôi hoặc đun sôi để nguội thường được dùng để uống trực tiếp. Vì vậy cần lưu ý sau nước đun sôi không được để quá lâu, nên thường xuyên đun sôi nước mới hàng ngày để uống. Trong những trường hợp không có hóa chất khử trùng nước, chỉ cần ăn uống bằng nước đã được đun sôi kỹ và không ăn các loại rau sống rửa bằng nguồn nước chưa được khử trùng cũng có thể bảo đảm an toàn.
Các thiết bị lọc nước: Ngoài những biện pháp xử lý nước đơn giản như trên đã nêu, hộ gia đình có thể sử dụng thêm các thiết bị lọc nước để xử lý nước bảo đảm an toàn. Theo các nhà khoa học, hiệu quả lọc nước của thiết bị lọc nước phụ thuộc vào chất lượng nước đầu vào, công nghệ lọc, tình trạng và chất lượng của thiết bị lọc, thời gian sử dụng... Hiện nay có nhiều loại thiết bị lọc nước của nhiều hãng sản xuất với các loại công nghệ khác nhau, vì vậy nên sử dụng những thiết bị lọc nước đã được kiểm định, cấp phép của các cơ quan chức năng; đồng thời phải tuân thủ hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất để bảo đảm hiệu quả lọc nước của thiết bị lọc. Cần lưu ý nước đầu vào của các thiết bị lọc nước phải là nước đã được làm trong, không được dùng trực tiếp nước bề mặt từ ao hồ, sông suối, kênh rạch... để tránh bị bít tắc thiết bị lọc.