Thực hiện chỉ đạo của Lãnh đạo Bộ Y tế, ngày 14/11/2012 đại diện các Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng (Trung ương, Quy Nhơn, Tp. Hồ Chí Minh) và một số Vụ/Cục liên quan thuộc Bộ Y tế dưới sự chủ trì của Thứ trưởng PGS.TS Nguyễn Thanh Long đã triển khai cuộc họp bổ sung, điều chỉnh và mở rộng chức năng nhiệm vụ phù hợp với giai đoạn mới.
Nội dung cuộc họp thảo luận về chức năng, nhiệm vụ, bộ máy tổ chức của các Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng và hệ thống chuyên ngành phòng chống sốt rét-ký sinh trùng và côn trùng ở tuyến tỉnh. Tại cuộc họp đại diện Lãnh đạo 3 Viện (Trung ương, Quy Nhơn, thành phố Hồ Chí Minh) đã trình bày các đề xuất về chức năng, nhiệm vụ dựa trên cơ sở điều lệ tổ chức và hoạt động mà Bộ Y tế đã ban hành trên nguyên tắc chức năng giống nhau nhưng nhiệm vụ có thể khác nhau tùy theo đặc thù mỗi đơn vị, vùng, miền; tổ chức bộ máy giống nhau về phần chung giữa các Viện chuyên ngành, có thể khác nhau tùy theo đặc thù hoạt động và khả năng phát triển của mỗi Viện mà có thêm những nhiệm vụ riêng nhằm đáp ứng nhu cầu giải quyết bệnh tật từng vùng mà người dân trông đợi. Thảo luận của các đại biểu tham dự, đặc biệt là ý kiến của Cục Y tế dự phòng, Vụ Tổ chức cán bộ và chỉ đạo của Thứ trưởng Nguyễn Thanh Long. Cơ sở đề xuất chức năng nhiệm vụ căn cứ vào cơ cấu bệnh tật cùng các cơ sở pháp lý như Nghị định 43/2005/NĐ-CP của Chính phủ về quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của đơn vị sự nghiệp y tế công lập và Nghị định 115/2005/NĐ-CP về quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức khoa học công nghệ công lập đã được Bộ trưởng Bộ Y tế phê duyệt; Quyết định 2447/QĐ-BYT và 2448/QĐ-BYT của Bộ trưởng Bộ Y tế về ban hành kế hoạch/chương trình cải cách hành chính của Bộ Y tế giai đoạn 2011-2015 và 2011-2020; Quy hoạch tổng thể hệ thống y tế Việt Nam đến năm 2020 và tầm nhìn 2030 (mở rộng chức năng nhiệm vụ các Viện Sốt rét-KST-CT về các bệnh truyền qua véc tơ và môi trường do biến đổi khí hậu) và nhu cầu phát triển đơn vị trong giai đoạn mới.
Đề xuất bổ sung, sửa đổi chức năng nhiệm vụ của tuyến Viện
Về phân công danh mục bệnh truyền nhiễm
Trong bối cảnh hiện nay cơ cấu bệnh tật có nhiều thay đổi và diễn biến phức tạp, nhiều dịch bệnh tối nguy hiểm xuất hiện mà ngành y tế phải tập trung giải quyết như dịch bệnh SARS, cúm A (H5N1), cúm A (H1N1), tả, tay-chân-miệng… Đặc biệt là trong vòng 5-7 năm gần đây (2006-2012) tỷ lệ ký sinh trùng sốt rét có xu hướng giảm thấp ở khu vực miền Bắc (chiếm 3-5% so với cả nước), khu vực miền Nam sốt rét chủ yếu lưu hành ở các tỉnh miền Đông Nam bộ (chiếm 23-25% so với cả nước), trong khi đó khu vực miền Trung-Tây Nguyên chỉ số sốt rét rất cao (chiếm 70-75% so với cả nước) và nguy cơ bùng phát thành dịch cao. Các bệnh truyền qua véc tơ như sốt xuất huyết, sốt phát ban, côn trùng mới nổi (bọ xít hút máu, kiến ba khoang), các bệnh đơn bào (Leishmania, Giardia, amip Naegleria fowleri “ăn não” người), các bệnh ký sinh trùng, ấu trùng ngõ cụt ký sinh đang là vấn đề được cộng đồng hết sức quan tâm và có nhu cầu phòng chống tích cực. Việc phân công thêm nhiệm vụ kiểm soát dịch bệnh cho khối Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng là điều cần thiết với các bệnh truyền qua véc tơ vì liên quan đến chuyên ngành sốt rét, các bệnh ký sinh trùng, côn trùng và phù hợp với hoạt động các Viện trong bối cảnh tình hình sốt rét đang có xu hướng giảm thấp.
Theo đó đề nghị giao cho khối Viện Sốt rét-KST-CT chủ động thực hiện 19 trong 57 bệnh truyền nhiễm theo danh mục bệnh truyền nhiễm được Quốc hội ban hành tại Luật phòng chống bệnh truyền nhiễm năm 2007 (số 03/2007/QH12) liên quan đến các bệnh truyền qua véc tơ gồm 8 bệnh nhóm B (sốt rét, sốt xuất huyết, lỵ trực trùng, lỵ amibe, bệnh viêm não Nhật Bản B, bệnh xoắn khuẩn vàng da); 11 bệnh nhóm C (giun/ấu trùng giun, nấm Candida albicans, sán dây, sán lá gan lớn/nhỏ, sán lá phổi, sán lá ruột, sốt mò, trùng roi Trichomonas, bệnh do Giardia); đề nghị Bộ Y tế phân công rõ cho các khối Viện thuộc hệ Y tế dự phòng (khối Viện Vệ sinh dịch tễ/Pasteur, Viện Sốt rét-KST-CT) nghiên cứu và chỉ đạo các bệnh truyền nhiễm cụ thể để tránh tình trạng chồng chéo trong quá trình hoạt động cũng như tăng hiệu quả kiểm soát dịch bệnh.
Về tên gọi các Viện
Có nhiều ý kiến khác nhau giữa các Viện, Viện Sốt rét-KST-CT Trung ương và Viện Sốt rét-KST-CT Tp. Hồ Chí Minh đề nghị đổi tên gọi thành Viện Ký sinh trùng-Côn trùng (Institute of Parasitology and Entomology) vì tình hình sốt rét ở khu vực do các Viện này quản lý (miền Bắc và miền Nam) đã giảm tương đối bền vững.
 |
Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn đề nghị duy trì tên gọi cũ, gắn thêm
cụm từ “Trung ương” để tránh nhầm lẫn Viện địa phương và phát huy thế
mạnh về hợp tác quốc tế theo chức năng, nhiệm vụ được giao. |
Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn đề nghị duy trì tên gọi cũ, gắn thêm cụm từ “Trung ương” (National Institute of Malariology, Parasitology and Entomology) bởi vì đây là tên gọi truyền thống từ thời GS. Đặng Văn Ngữ đã trở thành thương hiệu, sốt rét vẫn là mối nguy cơ cao và có khả năng bùng phát thành dịch ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên và miền Đông Nam bộ, các bệnh ký sinh trùng đang nổi và chưa được quan tâm đúng mức, côn trùng bao hàm cả các bệnh do véc tơ truyền là thế mạnh của các Viện Sốt rét-KST-CT. Gắn cụm từ “Trung ương” để tránh nhầm lẫn Viện địa phương và phát huy thế mạnh về hợp tác quốc tế theo chức năng, nhiệm vụ được giao.
Về phân cấp quản lý
Viện Sốt rét-KST-CT Trung ương chịu trách nhiệm 29 tỉnh phía Bắc (từ Hà Tĩnh trở ra), Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn chịu trách nhiệm 15 tỉnh miền Trung-Tây Nguyên và Viện Sốt rét-KST-CT Tp. HCM chịu trách nhiệm 20 tỉnh Nam bộ & Lâm Đồng. Các Viện chịu sự quản lý trực tiếp của Bộ Y tế, chủ động thực hiện các chức năng, nhiệm vụ được giao; chủ động thực hiện, khai thác và điều hành các chương trình, dự án quốc gia và quốc tế trong phạm vi được phân công quản lý. Quan hệ thống nhất với nhau về chuyên môn, kỹ thuật chuyên ngành, trong đó Viện Sốt rét-KST-CT Trung ương Hà Nội là đầu mối tổng hợp các dự án mang tính chiến lược trình Bộ Y tế và các bộ, ngành liên quan.
Về chức năng, nhiệm vụ
Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn đề nghị bổ sung chức năng hoạt động các dịch vụ y tế trong phạm vi chuyên ngành và 7 nhiệm vụ cụ thể: Nghiên cứu khoa học, Chỉ đạo tuyến, Đào tạo và đào tạo lại, Truyền thông giáo dục, Hợp tác quốc tế, Quản lý đơn, Dịch vụ y tế (khám và điều trị các bệnh chuyên khoa, dịch vụ phòng chống các bệnh do côn trùng truyền, khảo nghiệm hóa chất diệt côn trùng và thực phẩm cho các công ty trong và ngoài nước).
Nhiệm vụ phát triển các dịch vụ y tế đáp ứng nhu cầu xã hội hiện nay, đang được Bộ Y tế khuyến khích thực hiện, đồng thời phù hợp với Quy hoạch tổng thể Viện đã được Bộ trưởng phê duyệt với một số nội dung trọng tâm là tổ chức thực hiện và cung cấp dịch vụ khoa học kỹ thuật và y tế dự phòng phù hợp với các chức năng nhiệm vụ được giao: Dịch vụ khám chữa bệnh, khám bảo hiểm y tế, xét nghiệm và dịch vụ tư vấn sức khỏe trong phạm vi chuyên ngành. Dịch vụ phòng chống véc tơ, sản xuất và bán các sản phẩm diệt côn trùng, kiểm định hóa chất diệt côn trùng và các chế phẩm sinh học thuộc lĩnh vực y tế dự phòng. Dịch vụ thử nghiệm đánh giá hiệu lực thuốc điều trị các bệnh do véc tơ truyền, thử nghiệm và sản xuất các bộ KIT chẩn đoán ký sinh trùng, khảo nghiệm hóa chất diệt côn trùng cho các công ty sản xuất trong và ngoài nước. Dịch vụ huấn luyện và đào tạo theo yêu cầu, dịch vụ khoa học công nghệ và các dịch vụ khác thuộc lĩnh vực y tế dự phòng. Thực hiện các dịch vụ khoa học kỹ thuật theo yêu cầu của các tổ chức và cá nhân, chuyển giao và cung ứng dịch vụ công nghệ cho các tuyến.
Về mô hình tổ chức
Nguyên tắc điều chỉnh mô hình tổ chức bộ máy hoạt động Viện phù hợp với chức năng, nhiệm vụ trong giai đoạn mới; nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động; phát huy năng lực và tính chủ động công việc của đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật. Trên cơ sở đó các Viện đề xuất mô hình tổ chức phù hợp với chức năng nhiệm vụ được giao, trong đó Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn đề nghị 19 đơn vị bao gồm 6 khoa chuyên môn, 7 phòng chức năng, 6 đơn vị trực thuộc (đổi tên 2 khoa và nâng cấp hoặc thành lập mới 7 đơn vị).
Đề xuất hệ thống phòng chống sốt rét-ký sinh trùng-côn trùng tuyến tỉnh
Thực trạng hiện nay hệ thống phòng chống sốt rét, ký sinh trùng, côn trùng cả nước có 36 khoa sốt rét thuộc Trung tâm Y tế dự phòng tuyến tỉnh, 1 khoa sốt rét thuộc Trung tâm Phòng chống bệnh xã hội (Tuyên Quang); 27 trung tâm với tên gọi khác nhau bao gồm 16 Trung tâm phòng chống sốt rét-ký sinh trùng-côn trùng (Lai Châu, Sơn La, Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, Lạng Sơn, Hòa Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Thừa Thiên-Huế, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Gia Lai, Kon Tum); 6 Trung tâm phòng chống sốt rét (Điện Biên, Cao Bằng, Quảng Ngãi, Đắc Lắc, Tây Ninh, Bình Phước); 3 Trung tâm Phòng chống sốt rét-nội tiết (Bắc Giang, Quảng Bình, Bình Định); 2 Trung tâm Phòng chống sốt rét-bướu cổ (Quảng Nam, Bình Thuận). Mặc dù Bộ trưởng Bộ Y tế đã ký Quyết định số 37/2006/QĐ-BYT ngày 7/12/2006 ban hành “Quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Trung tâm phòng chống sốt rét-ký sinh trùng-côn trùng tuyến tỉnh” nhưng hoạt động của các trung tâm này rất khó khăn do ít việc và nguồn kinh phí được cấp hạn hẹp, đồng thời sốt rét chỉ là một trong những chuẩn của hệ y tế dự phòng nên các trung tâm này khó có khả năng phát triển.
Tại cuộc họp, Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Trung ương đề nghị giữ nguyên mạng lưới phòng chống sốt rét, ký sinh trùng, côn trùng tuyến tỉnh như hiện nay. Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn đề nghị mở rộng chức năng, nhiệm vụ hệ thống chuyên khoa tuyến tỉnh phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của khối Viện Sốt rét-KST-CT. Sự tồn tại của các Trung tâm PCSR-KST-CT tuyến tỉnh căn cứ vào chỉ số dịch bệnh chuyên ngành (19/57 danh mục như các Viện), các yếu tố nguy cơ (miền Trung-Tây Nguyên, miền Đông Nam bộ, khu 4 cũ và một số tỉnh miền núi phía Bắc). Chỉ số dịch bệnh và các yếu tố nguy cơ sẽ tính toán sau, các tỉnh có chỉ số sốt rét giảm thấp sát nhập với Trung tâm Y tế dự phòng còn các tỉnh có chỉ số sốt rét cao và nguy cơ sốt rét vẫn giữ nguyên theo chỉ đạo của Lãnh đạo Bộ Y tế. Về tên gọi đề nghị tôn trọng tên gọi hiện nay vì liên quan đến sự giao nhiệm vụ của Ban Tổ chức chính quyền tỉnh và đặc thù hoạt động địa phương. Các tỉnh miền Trung-Tây Nguyên nên duy trì tên gọi cũ vì hoạt động đã mang tính ổn định, đồng thời nằm trong vùng trọng điểm sốt rét, nguy cơ sốt rét, các bệnh ký sinh trùng, côn trùng cao.
Các ý kiến thảo luận
Đại diện Lãnh đạo Cục Y tế dự phòng-Bộ Y tế đánh giá trong vòng 5 năm trở lại đây tình hình sốt rét giảm bền vững do sự phát triển kinh tế-xã hội, vùng sốt rét lưu hành bị thu hẹp, người dân ít giao lưu vào vùng sốt rét; trong khi các bệnh ký sinh trùng và các bệnh truyền qua véc tơ chưa làm được nhiều. Về tổ chức hiện nay có 3 Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng, 27 trung tâm phòng chống sốt rét tuyến tỉnh đều cùng trong tình trạng khó khăn do công việc ít, nguồn lực đầu tư thấp ngoài các chương trình/dự án quốc gia hoặc quốc tế. Về phát triển dịch vụ y tế phù hợp với chức năng nhiệm vụ các Viện, tuy nhiên sốt xuất huyết nên duy trì hình thức phối kết hợp với các Viện Vệ sinh dịch tễ/Pasteur như đã phân công trước đây vì phòng chống sốt xuất huyết thuộc dự án quốc gia nếu giao hẳn cho các Viện e sẽ không đảm bảo yêu cầu kiểm soát bệnh dịch, nhất là các tỉnh phía Nam. Tổ chức hệ thống phòng chống sốt rét, ký sinh trùng, côn trùng tuyến tỉnh nên nhập vào Trung tâm Y tế dự phòng để tập trung sự chỉ đạo đầu tư.
Đại diện Lãnh đạo Vụ Tổ chức cán bộ cho rằng Điều lệ tổ chức và hoạt động cũ của các Viện (từ năm 2003-2005) không còn phù hợp do thay đổi quy hoạch, quy chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm nên việc thay đổi Điều lệ mới là cần thiết. Về tên gọi các Viện phải bao hàm chức năng, nhiệm vụ được giao nên thay đổi tên gọi tùy theo mỗi Viện (Viện phụ trách vùng trọng điểm sốt rét duy trì tên gọi cũ, các Viện ít sốt rét có thể thay đổi tên gọi phù hợp) không nhất thiết phải thay đổi giống nhau cả 3 Viện. Chức năng nhiệm vụ nên bổ sung dịch vụ y tế và tổ chức bộ máy cũng phải phù hợp với chức năng nhiệm vụ được giao. Vụ Tổ chức cán bộ đề nghị cần có thời gian làm việc cụ thể với từng Viện để có cơ sở tập hợp ý kiến, thống kê và đề xuất hợp lý.
Chỉ đạo của Lãnh đạo Bộ Y tế
Kết thúc cuộc họp, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Long kết luận hiện nay Bộ Y tế là Bộ có nhiều đầu mối nhất (79 đơn vị trực thuộc), trong đó Viện Sốt rét-KST-CT Tp. Hồ Chí Minh là Viện có nhiều khó khăn nhất trong 3 Viện, Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn hoạt động mang tính truyền thống và thể hiện rõ vai trò trong các lĩnh vực phòng chống sốt rét cũng như các bệnh ký sinh trùng và côn trùng, Viện Sốt rét-KST-CT Trung ương xứng tầm Viện đầu ngành.
Xây dựng chức năng nhiệm vụ tuyến cho Viện, Thứ trưởng chỉ đạo cần phải xác định Viện thuộc hệ thống y tế dự phòng (không chuyển qua thế mạnh về điều trị) nên vẫn nằm trong khuôn khổ 6 nhiệm vụ quy định cho các Viện cùng hệ (nghiên cứu khoa học, chỉ đạo tuyến, đào tạo, truyền thông giáo dục, hợp tác quốc tế, quản lý đơn vị). Về tên gọi phải bao hàm chức năng nhiệm vụ và xuất phát điểm nên như thế nào, hiện nay sốt rét đang nằm trong chương trình phòng chống sốt rét quốc gia, nếu không còn Viện Sốt rét sẽ đồng nghĩa với mất chương trình/dự án; nên thay cụm từ Trung ương cho cụm từ Viện miền Nam hoặc Viện miền Trung-Tây Nguyên. Về chức năng nhiệm vụ chính là phòng chống sốt rét, ký sinh trùng, côn trùng, đồng thời giúp Bộ Y tế khảo nghiệm hóa chất diệt côn trùng (hậu kiểm đang bỏ ngỏ). Bộ có thể phân định nhóm bệnh giao một số bệnh truyền qua véc tơ (vectorborn diseases), tuy nhiên Bộ không dám giao 20 tỉnh miền Nam có tình hình sốt xuất huyết nặng nhất cho Viện Sốt rét-KST-CT Tp. Hồ Chí Minh, các Viện khác phụ trách khu vực có sốt xuất huyết nhẹ hơn cần cân nhắc lại. Về mô hình tổ chức bộ máy các khoa, phòng theo đề xuất của các Viện phải có tính tương đồng nhất định, tránh sự khác biệt quá nhiều, nên ghép các khoa/phòng có chức năng tương tự vì thành lập quá nhiều các khoa/phòng sẽ phát sinh nhiều khó khăn; nên đổi tên thành khoa khám bệnh chuyên ngành thay vì mô hình phòng khám hay bệnh viện; về đào tạo Trung cấp y tế các Viện có thể lấy tên Trường Trung học y tế Đặng Văn Ngữ miền Trung-Tây Nguyên và miền Nam.
Về mạng lưới Trung tâm phòng chống sốt các tỉnh, chủ trương của Bộ thu hẹp đầu mối tuyến tỉnh, một số tỉnh có sốt rét giảm thấp nên sát nhập vào Trung tâm Y tế dự phòng, nhiệm vụ phòng chống bướu cổ nên giao về Trung tâm Y tế dự phòng. Thứ trưởng yêu cầu các bước làm cụ thể về chức năng, nhiệm vụ:
1.Vụ Tổ chức cán bộ làm việc cụ thể với từng Viện.
2.Cục Y tế dự phòng họp phân định về các bệnh truyền qua véc tơ.
3.Tháng 1/2013 trình danh mục đổi tên các đơn vị.
Sau khi có ý kiến chỉ đạo của Bộ Y tế về chức năng nhiệm vụ, các Viện sẽ căn cứ vào đó để xây dựng Điều lệ Tổ chức và hoạt động trong giai đoạn mới trình Bộ trưởng phê duyệt.