Việt Nam vừa xuất hiện hai trường hợp suy thận do nhiễm virus Hanta từ chuột cống khiến nhiều người hoang mang, lo lắng. Tuy nhiên, loại virus truyền từ loài gặm nhấm này đã xuất hiện từ lâu và đang “hoành hành” ở nhiều nước trên thế giới. Bộ Y tế đã có cảnh báo về loại virus gây bệnh này và cộng đồng cần có những hiểu biết cần thiết để có biện pháp phòng tránh.
Nguy cơ Hantavirus gây suy thận từ chuột cống qua một số ca báo cáo ở TP. Hồ Chí Minh
Trên thế giới, dịch bệnh do virus Hanta gây ra đang hoành hành, ở Việt Nam mới xuất hiện vài trường hợp bị nhiễm virus Hanta gây suy thận do chuột cống gây ra. Riêng tại Bệnh viện Nhiệt Đới Thành phố Hồ Chí Minh, từ đầu năm đến nay, bệnh viện đã tiếp nhận hai trường hợp bị nhiễm virus Hanta. Song may mắn, bệnh nhân đã được phát hiện và điều trị kịp thời. Theo bác sỹ Nguyễn Thanh Trường, Trưởng Khoa nhiễm D, Bệnh viện Nhiệt Đới cho biết: "Chúng tôi đã tiếp nhận một trường hợp (một trong hai trường hợp đã kể trên) là bệnh nhân nam 55 tuổi (cư ngụ ở phường 9, Quận 3, Thành phố Hồ Chí Minh) nhập viện trong tình trạng sốt cao, ho, xuất hiện các nốt mẩn đỏ ở ngoài da, sau đó bệnh nhân có các biểu hiện suy thận. Lúc đầu nghi ngờ bệnh nhân bị sốt xuất huyết, nhưng sau khi điều trị bệnh không giảm."
Vì vậy, các bác sỹ đã gửi mẫu xét nghiệm sang viện Pasteur để kiểm tra Hanta virus. Kết quả cho thấy bệnh nhân trên dương tính với Hanta virus. Trước đó bệnh nhân bị chuột cắn trong khi nằm ngủ. Sau hơn 10 ngày điều trị, sức khỏe của bệnh nhân đã hồi phục và hiện xuất viện. Bác sỹ Trường nhấn mạnh: "Chỉ cần bị chuột mang mầm bệnh cắn phải, nước bọt của chúng sẽ dính vào vết thương hoặc văng vào hốc mắt là có thể bị nhiễm virus ngay lập tức. Nguy hiểm hơn, không chỉ bị cắn mà ngay cả nước tiểu và phân của chuột khi thải ra ngoài môi trường, con người hít phải cũng sẽ bị nhiễm bệnh."
Tuy chỉ xuất hiện vài ca lẻ tẻ và không thể lây bệnh từ người sang người nên khó thành dịch nhưng cho đến nay, ngành y tế mới chỉ làm xét nghiệm trên người mà chưa lưu tâm đến các loài gặm nhấm. Trong khi đó, loài chuột này mới là nguy cơ để bùng phát thành dịch. Vì, thông thường khi một con chuột mang virus thì tốc độ lan truyền của nó rất nhanh và dễ theo cơ chế lây truyền ngang. Như vậy, chỉ cần một con bị bệnh là cả đàn cũng có thể bị bệnh. Nếu đàn chuột này tấn công con người thì không biết hậu quả sẽ như thế nào. Bởi, đến nay vẫn chưa có vaccine đặc trị loại virus này. Các bác sỹ khuyến cáo người dân, nếu bị các dấu hiệu giống sốt xuất huyết nhưng có tiền sử như bị chuột cắn hoặc tiếp xúc với nước tiểu, phân chuột thì cần nghĩ ngay đến virus Hanta để thông báo cho bác sỹ để điều trị kịp thời. Nếu điều trị sớm thì người bệnh chỉ cần khoảng 8-10 ngày sẽ hồi phục và sẽ không ảnh hưởng đến thận và những biến chứng. Với những người làm nghề sửa ống cống, sống tại các kho bãi có nhiều chuột cần đặc biệt lưu ý đến những biện pháp bảo vệ để tránh bị chuột cắn.
Đáp ứng: TP HCM tập trung diệt chuột mang virus Hanta
Các quận, huyện trên địa bàn đang tiến hành triển khai kế hoạch diệt chuột tại các điểm tập trung đông dân cư. Trung tâm YTDP TP. HCM đang triển khai kế hoạch diệt chuột để đảm bảo sức khỏe cộng đồng, trước những nguy cơ chuột mang virus Hanta - loại virus có thể lây truyền qua người, gây suy gan, suy thận cấp và thậm chí tử vong.
Sau khi xác định một bệnh nhân có kết quả dương tính với virus Hanta, Viện Pasteur TP HCM đã bắt ngẫu nhiên 25 con chuột sống xung quanh khu vực nhà bệnh nhân. Kết quả là 3 mẫu chuột cống mang virus Hanta. Tuy không lây từ người sang người, nhưng hiện vẫn chưa có vaccine phòng bệnh và thuốc đặc trị đối với virus Hanta, nên người dân cần cẩn thận khi tiếp xúc với chất thải của chuột. Các quận, huyện trên địa bàn TP HCM đang tiến hành triển khai kế hoạch diệt chuột tại các điểm tập trung đông dân cư như nhà ga, bến xe, chung cư, nhà ven kênh rạch… Ngành y tế TP HCM cũng kêu gọi người dân nên xử lý chất thải sinh hoạt, không đổ bừa bãi ra môi trường sống, tạo nguồn thức ăn cho chuột, nên ngủ trong màn tránh để chuột cắn. Trong trường hợp bị chuột cắn hay tiếp xúc với chuột, nếu thấy sốt cao, phải lập tức đến bệnh viện và báo cho bác sĩ để chẩn đoán và điều trị đúng bệnh. Người dân không nên tự dùng hóa chất để bẫy chuột vì chuột dễ quen với hóa chất và gây hại cho người và vật nuôi khác.
Tiến sĩ, bác sĩ Trần Phủ Mạnh Siêu, Giám đốc Trung tâm Y tế Dự phòng TP HCM, cho biết: “Chúng tôi đã gửi công văn đến trung tâm y tế dự phòng 24 quận, huyện, yêu cầu rà soát lại các địa bàn, nơi nào có quá nhiều chuột gây nguy hiểm cho người dân thì khoanh vùng và xử lý trước. Đối với virus Hanta, hiện chưa có thuốc chủng ngừa và đặc trị, tuy nhiên không phải ai bị chuột cắn cũng nhiễm virus mà chỉ có những ca lẻ tẻ. Virus này cũng không lây từ người sang người, tuy nhiên, từng cá nhân vẫn phải có biện pháp phòng ngừa. Người dân cần dọn dẹp sạch sẽ thức ăn, tránh xa chất thải của chuột và dọn dẹp nhà cửa thông thoáng”.
Sự kiện Viện Pasteur TP.HCM phát hiện 3/25 con chuột cống được bắt ngẫu nhiên mang virút Hanta gây suy gan, suy thận đã khiến người dân hoang mang, lo lắng. Trước thông tin này, TS.BS Trần Phủ Mạnh Siêu, giám đốc trung tâm Y tế dự phòng TP.HCM, đã khuyên người dân bình tĩnh. Ông nói: “Virút Hanta sống phổ biến trên loài chuột hoang dã và có nhiều trong nước tiểu của chúng. Nhiễm virút Hanta không phải là bệnh mới vì đã được ghi nhận từ lâu. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh, nhiễm virút Hanta có nhiều mức độ khác nhau, không phải ai nhiễm cũng mắc bệnh và nếu mắc bệnh cũng không phải ai cũng bị nặng, diễn tiến cấp, suy đa cơ quan và tử vong trong 7 – 10 ngày”. Cũng theo bác sĩ Siêu, từ trước đến nay y văn thế giới chưa ghi nhận cơn dịch nào do virút Hanta gây ra mà chỉ ghi nhận những ca bệnh lẻ tẻ, có tiền sử tiếp xúc với nước tiểu chuột hoặc làm việc gần nơi nhiều chuột sinh sống. Hàng năm tại bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP.HCM ghi nhận 1 – 2 ca nhiễm virút Hanta nặng, đến từ nhiều nơi. Đối với những ca nhẹ, bệnh nhân thường có triệu chứng như nhiễm siêu vi, tự khỏi sau 7 – 10 ngày.
Nhóm đối tượng “nhạy cảm” & Một số biện pháp phòng bệnh ?
Đối tượng dễ mắc
-Những người nào sống tại những nơi có nhiều chuột: thường đi dạo trong rừng, du lịch sinh thái trong rừng rậm, ngoài đồng trống hoặc thích đi cắm trại; người làm việc trong các kho hàng hay tại những vựa lúa; các thợ điện thợ, thợ sửa ống nước (trong các bệnh liên quan đến nghề nghiệp); nhân viên diệt chuột, diệt sâu bọ và côn trùng.
-Những người làm nghề liên quan đến chuột: nhân viên phòng thí nghiệm: thường sử dụng các loài chuột hoặc các loài gặm nhấm hoang dã.
Có nên quá lo lắng về bệnh do virus Hanta từ chuột
Các bác sỹ chuyên khoa truyền nhiễm nhận định, bệnh do virus Hanta từ chuột gây ra khó có thể thành dịch. Gần đây, tại TPHCM xuất hiện một số bệnh nhân nguy kịch vì bị chuột cắn. Trong đó có trường hợp được xác định nhiễm virus Hanta phá hủy hệ thống miễn dịch và gây suy gan, thận và suy hô hấp cấp. Thực tế, các bác sỹ chuyên khoa nhận định, bệnh do loại virus truyền từ loài gặm nhấm này khó có thể trở thành dịch. Vì vậy, người dân nên bình tĩnh và có những biện pháp phòng tránh kịp thời.
Hantavirus được truyền qua người từ đường chuột cắn hoặc phân và nước tiểu của chúng. Vì vậy, không chỉ nhiễm bệnh do bị chuột cắn trực tiếp, người dân cũng có thể nhiễm virus Hanta nếu hít phải chất thải của chuột cống có mang mầm bệnh. Hiện chưa có trường hợp lây từ người sang người. Như phần lớn các căn bệnh do virus gây ra, bệnh có thể khỏi trong 1- 2 tuần điều trị. Điều quan trọng là người dân ý thức được mức độ nguy hiểm có thể của căn bệnh để có biện pháp phòng tránh. Ở nước ta bệnh nhân nhiễm virus Hanta rất ít và lẻ tẻ, chưa có phát sinh thành dịch. Tuy nhiên, từ trước đến nay y văn thế giới chưa ghi nhận đợt dịch nào do virus Hanta gây ra mà chỉ ghi nhận những ca bệnh lẻ tẻ, có tiền sử tiếp xúc với nước tiểu chuột hoặc làm việc gần nơi nhiều chuột sinh sống.
Không phải ai bị chuột cắn hay tiếp xúc với chuột cũng nhiễm Hanta virus và phát bệnh. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh, nhiễm virus Hanta có nhiều mức độ khác nhau, không phải ai nhiễm cũng mắc bệnh và nếu mắc bệnh cũng không phải ai cũng bị thể nặng, diễn tiến cấp, suy đa cơ quan và tử vong. Khi bị chuột cắn bệnh nhân nên làm gì? Chuột là mối đe dọa lớn cho con người. Không chỉ bệnh do virus Hanta, chuột còn là nguyên nhân của bệnh dịch hạch, bệnh do ký sinh trùng Angiostrongylus cantonensis gây viêm màng não, bệnh Sodoku... Nếu bị chuột cắn, người dân phải nhanh chóng thực hiện các biện pháp sơ cứu như rửa vết thương ngay bằng xà phòng, đến các cơ sở y tế để theo dõi các biểu hiện của bệnh.
Nếu bị chuột cắn, phải chích ngừa uốn ván và theo dõi bệnh do virút Hanta gây ra. Do nhiễm virút Hanta có thời gian ủ bệnh đến 60 ngày, nên bệnh nhân phải được theo dõi suốt hai tháng, nếu không có biểu hiện gì mới yên tâm. Còn nếu có sốt cao, vàng da thì phải nhập viện ngay để điều trị kịp thời.
Phát triển vaccine
Quân đội Hàn quốc sẽ là một trong những nhà “tiêu thụ” vaccine phòng bệnh do Hantavirrus lớn nhất, đứng thứ hai là các trung tâm y tế?. Có hơn 20 loại Hanta virus được nhận ra, một số trong chúng có liên quan đến một trong hai bệnh lý nghiêm trọng ở người: thể HFRS hoặc HPS. Các nổ lực tiếp tục phát triển các loại vaccine an toàn và hiệu quả chống lại virus Hanta. Một số tiếp cận vaccine phân tử và vaccine kinh điển đang trong giai đoạn phát triển tiền lâm sàng. Sự phát triển các vaccine phòng bệnh do hantavirus có trở ngại do thiếu các mô hình nghiên cứu thực nghiệm đầy đủ về bệnh liên quan đến virus hantavirus. Hiện không có thuốc diệt virus đặc hiệu. Không có vaccine được chứng minh chấp thuận tại Mỹ và cũng chưa một vaccine nào được chấp thuận bởi Tổ chức Y tế thế giới.
 |
Vết cắn do chuột nai ở Châu Mỹ gây ra. Ảnh: Superteacher |
Thái độ điều trị
Hiện tại chưa có thuốc điều trị đặc hiêu cho loại virus này nhưng bệnh có thể phục hồi tự nhiên vì như một số virus khác. Các bệnh nhân nghi ngờ nhiễm Hantavirus thường nhập viện và cho thở oxy để giúp hô hấp tốt hơn. Vì virus có thể truyền từ các chất nước bọt, chất thải qua nước tiểu và vết cắn, nên công tác phòng chống tại các vùng có chuột do con người tiến hành là một biện pháp chìa khóa trong phòng bệnh. Phòng bệnh chung có thể thiết lập nhờ vào loại bỏ các ổ chứa và nơi cư ngụ của các gặm nhấm, nút và làm kín các đường nứt và các lỗ trong nhà nơi mà chuột đi vào, đặt bẫy hoặc thuốc độc diệt trong nhà để loại bỏ chúng.
Bệnh Leptospirose câu ra các triệu chứng tương tự và cũng mang bởi các vector gặm nhấm , nhưng do loại bacterial spirochete khác hơn là virus. Điều trị thử bệnh leptospirosis bằng penicillin (và một số thuốc kháng sinh khác) thường bắt đầu với các triệu chứng nặng, nghiêm trọng khi một thế tiến thoái lưỡng nan diễn ra giữa hai bệnh này.
Biện pháp phòng bệnh
-Bệnh do Hantavirus có tỷ lệ tử vong cao, trong khi không có thuốc đặc trị, chỉ áp dụng phương pháp điều trị triệu chứng (kháng sinh chống bội nhiễm, thông khí cơ học,…);
-Hiện tại chưa có vacccine phòng bệnh. Chúng tôi khuyến cáo mọi người nên tránh xa những loài gặm nhấm mang mầm bệnh, triệt nguồn thức ăn và nơi ở của chúng. Trong bếp không để thức ăn thừa và vương vãi, dọn dẹp nhà cửa gọn gàng, trong nhà không để những hóc kẹt, các khu vực, những góc tối nơi động vật gặm nhấm có thể trú ngụ. Ngoài ra, nên vệ sinh sạch sẽ môi trường xung quanh nhà ở, đặc biệt là những khu vực gần chợ, nhà ga cần tăng cường các biện pháp vệ sinh, diệt chuột. Mang găng tay và rửa tay kỹ sau khi vệ sinh các môi trường liên quan đến chuột.
-Một số vaccin đang được Mỹ và Trung Quốc, Hàn Quốc nghiên cứu.
-Các biện pháp phòng bệnh vẫn là hữu hiệu nhất hiện nay:
+ Giữ nhà cửa sạch sẽ, ngăn nắp để đừng thu hút chuột bọ và các loài gặm nhấm.
+ Bịt hết các hang hóc, lỗ hổng trong vách nơi chuột có thể vào được.
+ Dùng bẫy để bắt giết chuột.
+ Nhớ mang bao tay khi phải sờ mó chuột.
+ Chùi rửa, tẩy uế nhà cửa bằng nước javel.
+ Giặt rửa chăn mền quần áo với nước nóng.
+ Thú nhà, đặc biệt là mèo có thể chứa kháng thể chống Hantavirus nhưng chúng không bao giờ bị bệnh hay có thể thải Hantavirus ra môi sinh.
+ Mỗi một loại Hantavirus có thể gây nhiễm vào 1 loài gặm nhấm đặc biệt.
Để không bị nhiễm virus Hanta
-Hạn chế ngủ lều khi cắm trại, khi đi picnic, dã ngoại;
-Tránh xa các khu vực, đặc biệt là các góc tối trong nhà mà động vật gặm nhấm thường trú;
-Giữ thực phẩm trong hộp đậy kín nhằm tránh chuột nhấm, phân và nước tiểu chuột rơi vào;
-Vệ sinh sạch quanh nhà, dọn rác, phế thải, bít các lỗ hổng chuột có thể chui vào nhà;
-Nếu bạn làm sạch chỗ ngủ bằng hóa chất, nên mở cửa sổ thoáng khí 2 giờ trước khi vào;
-Mang găng tay và rửa tay kỹ sau khi vệ sinh nhà cửa;
-Không chạm tay vào chuột khi lấy ra từ bẫy, nhất là chuột đã chết;
-Nếu nhà có quá nhiều chuột, hãy liên hệ các cơ sở dịch vụ diệt chuột chuyên nghiệp.
Cẩn trọng
Nguy cơ chính của nhiễm trùng đến từ các giọt nước bắn phơi nhiễm từ chuột trong các vùng liên quan, chẳng hạn, dọn dẹp sạch garage hoặc nhà kho dùng để chứa đồ đạt nhưng chuột có thể sống trong đó trong suốt mùa đông. Hantavirus đi qua người khi chúng thở và các giọt bắn trong không khí ly giải ra từ các giọt nước bọt, nước tiểu và các chất trong tổ mà các loài gặm nhấm cư ngụ và làm tổ. Virus dường như không gây bệnh bất kỳ triệu chứng bệnh nào trên các vật cưng. Ngay cả khi nếu chúng phơi nhiễm với virus, chó và mèo không gây nhiễm trùng qua các chủ của nó. Virus cũng không truyền qua từ một người sang người khác.
-Thận trọng hiệu quả nhất chống lại nhiễm trùng là không cho các loại gắm nhấm tồn tại trong các khu làm việc và bắt ngay tức thì nếu bắt được chúng;
-Thông khí các vùng đóng trước khi dọn dẹp bằng cách mở cửa số và cửa chính ít nhất 30 phút. Và nên ra ngoài khi mở cửa thông khí;
-Khi bạn bắt đầu dọn dẹp, cần hạn chế khấy động hoặc làm tung rối các chất tiết hoặc giọt bắn cũng như các chất liệu trong tổ của các loài gặm nhấm;
-Mang găng cao su để dọn dẹp các chất tiết và giọt bắn. Mang găng trong trường hợp khử trùng (như dung dịch tẩy trắng hoặc nước và xà phòng) trước khi vứt bỏ chúng đi;
-Ngâm để loại bỏ các giọt bắn và chất tẩy rửa (pha chất tẩy với nước) trước khi bạn lau hoặc vảy trên giấy lau. Đặt chúng trong một cái túi có khóa và chôn nó, hoặc đặt chúng trong một túi hoặc thùng rác có nắp đậy;
-Không được dùng chổi quét hay dùng máy hút bụi để loại bỏ các chất bắn trong không gian;
-Những người có thể phơi nhiễm cao với các chất nhiễm trong không gian nên mang theo mask.