Ngày 10/1/2017.GENEVA-Tobacco control can save billions of dollars and millions of lives.Theo báo cáo toàn cầu mang tính bước ngoặt mới của WHO và Viện Ung thư quốc gia Hoa Kỳ,các chính sách kiểm soát sử dụng thuốc lá kể cả tăng thuế và tăng giá có thể tạo ra lợi tức đáng kể của chính phủ cho công tác y tế và phát triển, đồng thời làm giảm mạnhviệc sử dụng thuốc lá và bảo vệ sức khỏe của người dân từ những “sát thủ” hàng đầu thế giới như ung thư và tim mạch.
Tuy nhiên, nếu không được kiểm soát, ngành công nghiệp thuốc lá và tác động chết người do các sản phẩm thuốc lá sẽ gây nên tổn thất của các nền kinh tế trên thế giới hơn 1 nghìn tỷ đô la (USD) mỗi năm trong chi tiêu chăm sóc sức khỏe và năng suất lao động theo các kết quả được công bố trong Tạp chí Kinh tế học về thuốc lá và kiểm soát thuốc lá(The economics of tobacco and tobacco control). Hiện nay, có khoảng 6 triệu người chết hàng năm do sử dụng thuốc lá, hầu hết sống ở các nước đang phát triển.Chuyên khảo gần 700 trang kiểm tra bằng chứng hiện có trên 2 lĩnh vực chính: (i) kinh tế học về kiểm soát thuốc lá bao gồm sử dụng thuốc lá và phát triển, sản xuất và buôn bán, thuế và giá cả, chính sách kiểm soát và các can thiệp giảm sử dụng thuốc lá khác cùng những hậu quả của nó; (ii) các tác động kinh tế của các nỗ lực kiểm soát thuốc lá toàn cầu.TS. Oleg Chestnov, Trợ lý Tổng giám đốc WHO về các bệnh không lây nhiễm (NCDs) và sức khỏe tâm thần cho biết: "Báo cáo gần đây cho thấy tác động kinh tế của thuốc lá với các quốc gia và người dân nhìn chung rất lớn, ngành công nghiệp thuốc lá sản xuất và tung các sản phẩm của họ ra thị trường làmtử vongsớm hàng triệu người, cướp đi nguồn tài chính của các hộ gia đình lẽ ra được sử dụng cho thực phẩm và giáo dục, phí tổn lớn cho chăm sóc sức khỏe các gia đình, cộng đồng và quốc gia". Trên toàn thế giới, có 1,1 tỷ người từ 15 tuổi trở lên hút thuốc lá với khoảng 80% sống ở các nước thu nhập thấp và trung bình; khoảng 226 triệu người hút thuốc lá sống trong nghèo đói. Chuyên khảo trích dẫn một nghiên cứu năm 2016 cho rằng doanh thu tiêu thụ đặc biệt hàng năm từ thuốc lá trên toàn cầu có thể tăng 47% hoặc140 tỷUSD, nếu tất cả các nước tăng thuế tiêu thụ đặc biệt khoảng 0,80 USD cho mỗi gói thuốc. Ngoài ra, việc tăng thuế này sẽ tăng giá bán lẻ thuốc lá trung bình 42%, dẫn đến một sự suy giảm 9% tỷ lệ hút thuốc và có tới 66 triệu người lớn hút thuốc ít hơn.Đồng biên tập chuyên khảo-GS. Frank Chaloupka-Khoa Kinh tế tại Đại học Illinois tại Chicago cho biết: "Nghiên cứu tóm tắt trong chuyên khảo này khẳng định rằng các can thiệp kiểm soát thuốc lá dựa trên bằng chứng có ý nghĩa từ một quan điểm về kinh tế cũng như quan điểm về sức khỏe cộng đồng".
Các kết luận chính của chuyên khảo bao gồm gánh nặng kinh tế vàsức khỏe toàn cầu của sử dụng thuốc lá rất lớn và ngày càng tăng ở các nước thu nhập thấp và trung bình (LMICs), khoảng 80% người hút thuốc trên thế giới sống tại LMICs.Các can thiệp của chương trình và chính sách hiệu quả hiện nay nhằm làm giảm nhu cầu đối với sản phẩm thuốc lá, tử vong, bệnh tật và chi phí kinh tế do sử dụng thuốc lá nhưng không được tận dụng. Công ước khung của WHO về kiểm soát thuốc lá (WHO-FCTC) cung cấp một khuôn khổ dựa vào bằng chứng cho hành động của chính phủ để giảm sử dụng thuốc lá. Các chương trình và chính sách làm giảm nhu cầu sản phẩm thuốc lá được đánh giámang tính chi phí hiệu quả cao nhưtăng thuế thuốc lá và giá cả; cấm các hoạt động tiếp thị của ngành công nghiệp thuốc lá; nhãn cảnh báo về sức khỏe bằng hình ảnh nổi bật; chính sách không khói thuốc và các chương trình cai thuốc lá trên diện rộng giúp mọi người từ bỏ hút thuốc. Trong 2 năm 2013-2014, thuế tiêu thụ đặc biệt về thuốc lá trên toàn cầu tạo ra gần269 tỷ USD doanh thu của chính phủ, trong đóchưa đầy 1 tỷ USD đầu tư cho kiểm soát thuốc lá.Kiểm soát buôn bán bất hợp pháp các sản phẩm thuốc lá là chính sách từ phía cung mang tính chìa khóa để giảm sử dụng thuốc lá, hậu quả về kinh tế và sức khỏe do thuốc lá. Ở nhiều quốc gia mức độ tham nhũng cao, thiếu cam kết để giải quyết việc buôn bán bất hợp pháp và việc quản lý thuế và hải quan không hiệu quả, có vai trò tương đương hoặc cao hơn do trốn thuế hơn là việc tăng thuế sản phẩm và giá cả. Nghị định thư của WHO FCTC nhằm loại bỏ việc buôn bán bất hợp pháp các sản phẩm thuốc lá áp dụng các công cụ, giống như một hệ thống truy tìm và theo dõi quốc tế, để đảm bảo chuỗi cung ứng thuốc lá. Kinh nghiệm từ nhiều nước cho thấy việc buôn bán bất hợp pháp có thể được giải quyết thành công, ngay cả khi các khoản thuế và giá thuốc lá được nâng lên, dẫn đến tăng doanh thu từ thuế và giảm sử dụng thuốc lá. Kiểm soát thuốc lá không gây tổn hại nền kinh tế: số lượng việc làm phụ thuộc vào thuốc lá đã giảm ở hầu hết các nước chủ yếu do đổi mới công nghệ và tư nhân hóa các nhà máy trước đây là chủ sở hữu nhà nước do đó các biện pháp kiểm soát thuốc lá sẽcó tác động khiêm tốn về việc làm có liên quan và không gây mất việc ởhầu hết các nước, chương trình thay thế thuốc lá với cây trồng khác cung cấp các lựa chọn thay thế.Kiểm soát thuốc lá làm giảm không cân xứng gánh nặng kinh tế và sức khỏe mà sử dụng thuốc lá tác động với người nghèo, sử dụng thuốc lá đang ngày càng tập trung trong các nhóm người nghèo và dễ bị tổn thương khác.Tiến bộ đang thực hiện trong kiểm soát đại dịch thuốc lá toàn cầu nhưng những nỗ lực phối hợp là cần thiết để đảm bảo tiến bộ được duy trì hoặc đẩy mạnh, ở hầu hết các khu vực tỷ lệ sử dụng thuốc lá đang giữ nguyên hoặc giảm nhưng tăng sử dụng thuốc lá ở một số vùng và tiềm năng tăng ở những vùng khác đe dọa sự tiến bộ toàn cầu trong kiểm soát thuốc lá.Năng lực tiếp thị của các công ty thuốc lá đã tăng lên trong những năm gần đây tạo ra những thách thức mới cho những nỗ lực kiểm soát thuốc lá, tính đến năm 2014 có 5 công ty thuốc lá chiếm 85% thị trường thuốc lá toàn cầu. Các chính sách nhằm hạn chế năng lực tiếp thị của các công ty thuốc lá phần lớn chưa được kiểm chứng nhưng hứa hẹn cho việc giảm sử dụng thuốc lá.
TS. Douglas Bettcher, Giám đốcphòng chống NCDs của WHO cho biết báo cáo mới cung cấp cho các chính phủ một công cụ mạnh mẽ để chống lại tuyên bố của ngành công nghiệp thuốc lá là kiểm soát các sản phẩm thuốc lá gây tác động bất lợi cho nền kinh tế: "Báo cáo này cho thấy hàng triệu mạng người có thể được cứu sống và nền kinh tế có thể phát triển thịnh vượng khi chính phủ thực hiện các biện pháp đã được chứng minh mang tính chi phí hiệu quả như tích cực tăng thuế và giá các sản phẩm thuốc lá, cấm tiếp thị thuốc lá và hút thuốc nơi công cộng".Kiểm soát thuốc lá là một phần quan trọng trong đáp ứng toàn cầu của WHO tới đại dịch NCDs chủ yếu là tim mạch, ung thư, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính và bệnh tiểu đường. NCDsgây tử vong sớm khoảng 16 triệu người (trước ngày sinh nhật lần thứ 70 của họ) mỗi năm, giảm sử dụng thuốc lá đóng vai trò quan trọng trong nỗ lực toàn cầu để đạt được mục tiêu phát triển bền vững (SDGs)làm giảm 1/3 tử vong sớm do NCDs vào năm 2030.